طب سنتی راجع به رازیانه چه می‌گوید؟
رازیانه با نام علمی foeniculum vulgare miller و نام عربی رازیانج، گیاهی است علفی، معطر به ارتفاع 1-2 متر و با برگهایی با پهنک منقسم به قطعات نازک و نخی شکل است.
گلها زرد و مجتمع به صورت چتر است. رازیانه دارای دو نوع قابل کشت است که با نامهای عمومی رازیانه تلخ (bitter fennel) و رازیانه شیرین (sweet fennel) شناخته میشوند.
بخش مورد استفاده رازیانه میوه آن است که غالبا بذر مینامند و همچنین ریشه آن دارای اثرات درمانی است.
در کتب طب سنتی (مخزن الادویه و ...) رازیانه دارای 2 نوع می باشد: بستانی و برّی. بستانی را بهترین نوع آن معرفی کرده است و رازیانه ای که به طور متداول مورد استفاده است همین نوع می باشد و در این مقاله به معرفی رازیانه بستانی می پردازیم.
طبیعت آن در ابتدای درجه سوم گرم و در آخر درجه اول خشک است.
از دیدگاه طب سنتی ایران:
* تقویت کننده قوای بینایی و معده و کاهنده ریاح است.
* سبب افزایش تولید شیر می شود به خصوص نوع تازه آن
* دم کرده آن به همراه انجیر در برخی از انواع سرفه و آسم و تنگی نفس مفید است .
* به تنهایی و یا با ادویه مناسبه جهت کاهش (تحلیل) ریاح غلیظه و درد پهلو و تهیگاه و قولنج و رفع رطوبات رقیقه و غلیظه و چسبنده به معده و کاهش حالت تهوع و برخی از انواع اسهال مزمن مفید است.
*خوردن پودر شده آن (سفوف) با گلقند سرشته جهت تقویت معده و رفع رطوبات و بلاغم مفید است.
رازیانه به علت داشتن استروژن و داشتن طبع گرم اثرات خوبی روی شادابی، شفافیت و از بین بردن لکه های پوستی دارد. رازیانه در رفع چین و چروک های پوست زنان بسیار موثر است و باعث تداوم جوانی چهره زنان می شود و به علت خاصیت ضد بلغمی موجب از بین رفتن کیست‌های زیر چشمی می شود
* رازیانه به علت داشتن استروژن و داشتن طبع گرم اثرات خوبی روی شادابی، شفافیت و از بین بردن لکه های پوستی دارد. رازیانه در رفع چین و چروک های پوست زنان بسیار موثر است و باعث تداوم جوانی چهره زنان می شود و به علت خاصیت ضد بلغمی موجب از بین رفتن کیست‌های زیر چشمی می شود. برای رفع لکه‌های پوستی نیز اگر عرق رازیانه با گلاب و روغن بنفشه و کمی پودر زعفران مخلوط شود و شبها به پوست صورت مالیده شود، می تواند در رفع آن‌ها و چین و چروک‌ها موثر باشد.
* رازیانه طبع گرم و خشکی دارد و رطوبت های بدن زنان را رفع می کند به طوری که تنظیم کننده وضعیت هورمونی آن‌ها است.
* در حال حاضر به دلیل تغییر سبک تغذیه و رفتن به سمت تغذیه غربی، زنان کشورمان از مشکلات بسیاری رنج می برند که از آن جمله می توان به دردهای دوران قاعدگی، نامنظمی‌های این دوران، عفونت و اختلالات هورمونی اشاره کرد. در چنین شرایطی مصرف گیاهان دارویی مانند رازیانه به میزان روزانه حداقل یک لیوان، این دردها را برطرف می کند و معمولا با تنظیم هورمون‌های زنانه و بهبود وضعیت زنانه همراه خواهد بود.
کاربردها در طب نوین
در حال حاضر هم از میوه رازیانه و هم از روغن حاصل از آن استفاده درمانی می شود.
مقدار و ترکیب شیمیایی اسانس رازیانه برحسب گونه گیاه و منشا آن کاملاً متغیر است همچنین تفاوت عمدهای میان اسانس حاصل از میوه ها و اسانس حاصل از گیاه تام وجود دارد.
مواد موثره اصلی موجود در دانه و روغن: trans-anethols (50-75%) است که میزان آن در اسانس حاصل از رازیانه شیرین 80-90% است. همچنین دارای (3-10%) Estragole می باشند.
روغن و دانه رازیانه دارای اثرات تحریکی بر حرکات دستگاه گوارش می باشد و در غلظت بالاتر اثرات ضد اسپاسم دارد. همچنینanethole و fencholne موجود در آن اثرات مهاری بر ترشحات دستگاه تنفسی دارد.
میوه و روغن حاصل از رازیانه نیز جهت درمان سرفه، برونشیت و درمان اختلالات هضمی مورد پذیرش است.
سایر کاربردهای درمانی در حال تحقیق رازیانه شامل اثربخشی در اختلالات عملکرد هضمی معده، احساس پری و سنگینی معده، نفخ شکم است.
خطرات و هشدارها
* از دیدگاه طب سنتی در افراد گرم مزاج مضر است و هضم آن به کندی صورت گرفته و سبب ایجاد سستی در معده می شود.
* بدون اطلاع پزشک نباید فرآوردههای رازیانه را برای بیش از چند هفته مورد استفاده قرار داد، همچنین مصرف روغن(oil) و دانه رازیانه(seed) در دوران بارداری ممنوعیت مصرف دارد.
* واکنشهای حساسیتی در پوست و دستگاه تنفس گزارش شده است و درصدی از بیماران حساس به کرفس نسبت به رازیانه نیز واکنشهای حساسیتی نشان می دهند.
* در موارد معدودی ممکن است مصرف رازیانه به میزان بالا موجب بدتر شدن نظم دوران قاعدگی شود که در این حالت لازم است بیمار ابتدا با زیاد کردن و سپس با کم کردن میزان رازیانه به تدریج وضعیت مطلوب را به دست آورد.
* مصرف رازیانه در دوران عادت ماهانه مشکلی ندارد اما میزان مصرف بستگی به وضعیت بیمار دارد.
منابع:
تندرستان - نرجس گرجی، پزشک و دستیار طب سنتی ایران
فارس - حسن اکبری، محقق ومدرس طب اسلامی ایرانی
مطالب مرتبط:
جایگاه برنج در طب سنتی
خواص معجزه آسای «به» در طب سنتی
ارزش غذایی کدو در طب سنتی
تخم مرغ در آینه طب سنتی
فواید انواع گوشت زیر ذره بین طب سنتی (1)
فواید انواع گوشت زیر ذره بین طب سنتی (2)
از مغز تا پاچه گوسفند با طب سنتی
توصیه طب سنتی درباره مصرف شلغم
انجیر از نگاه طب سنتی
خواص نخود از منظر طب سنتی
