بیماری که در عمق وجود انسان ریشه می کند
قرآن حسادت را بیماری عمیق‌تری می‌داند چرا که مربوط به لایه‌های درونی و ژرفای وجود انسان است .
یکی از مباحثی که در قرآن کریم به آن اشاره شده است موضوع "قلب "است ، قرآن وقتی که از واژه "قلب" در باب انسان استفاده می‌کند، مرادش لایه‌های سطحی انسان نیست بلکه مراد از قلب در باب انسان لایه های عمیق وجودی انسان است. به تعبیری انسان دو لایه وجودی دارد، یک سطحی ، دوم : عمیق .
و قلب اشاره به بعد دوم است. ضمناً به دست می‌آید که مرض‌ها و بیماری‌ها نیز دو گونه است، بیماری های سطحی و بیماری های عمیق.
نفرت، عداوت و دشمنی، کینه، بد خواهی نسبت به دیگران، حسادت و ... را از جمله بیماری‌های قلبی انسان های منافق است، از دیدگاه قرآن هیچ فرقی بین آنفولانزا، افسردگی و حسادت وجود ندارد قرآن همه را بیماری می‌داند اما حسادت را بیماری عمیق تری می‌داند چرا که مربوط به لایه های درونی و ژرفای وجود انسان است و همان گونه که بیماری های سطحی نسخه و پزشک لازم دارد، بیماری درونی نیز محتاج نسخه و پزشک است، قرآن پزشک، نسخه و درمانگر بیماری های درونی و قلبی است.
قرآن در توصیف منافقان در سوره بقره آیه 10می فرماید : «فِی قُلُوبِهِم مَّرَضٌ » یعنی اینکه در عمق وجودشان بیمار هستند و این بیماری ها در یک کلام شامل تمام احساسات منفی قلبی می‌شود یعنی، تمام رذائل اخلاقی از سنخ بیماری های قلبی است و متأسفانه کما بیش همه ما به آنها مبتلا هستیم. از این فراز به دست می‌آید که نفاق یکی از شاخصه های بیماری های درونی و باطنی است. یعنی هر انسان به میزانی که حسادت دارد، بد‌خواه دیگران است و درون وجودش عداوت دارد، او بهره‌ای از نفاق دارد و این دو لازم و ملزوم هستند.
به میزانی که این احساس ها در وجود کسی باشد، نفاق هم در وجود او هست؛ شما نمی‌توانید بگویید من مومن هستم، اما مقداری حسادت دارم، من اهل تقوا هستم اما نسبت به دیگران بدخواهی هم دارم، نمی‌توانیم بگوییم خداوند به درون من نور تابانده، اما مقداری کینه دارم این‌ها قابل جمع نیستند. چرا که این رذائل اخلاقی از نشانه‌های برجسته نفاق هستند و به میزانی که اهل نفاق هستیم، از ایمان دوریم.
تلفن همراه خود را بر دارید و به شماره‌هایی که درون آنها ثبت شده است، نگاه کنید (یقیناً تعداد زیادی از این افراد دوستان شما هستند) حال احساس خود را نسبت به هر کدام از افرادی که ثبت کرده‌اید، به ذهن بیاورید. ببینید، از این فرد حس کینه، خاطره منفی و ...دارید یا خیر.
ما همه مسلمان و شیعه هستیم، ولی نسبت به حتی دوستان خود به دلیل چند موضوع و مسئله حس منفی در وجودمان شکل گرفته و بیرون هم نمی‌رود. اسلام بر عفو و گذشت تأکید دارد، اما این عفو و گذشت یعنی چه؟ برخی فکر می‌کنند عفو یعنی اینکه، کینه در دل داشته باشی اما بروز ندهی، اما این گذشتِ مورد نظر اسلام نیست. گذشت به دقیق‌ترین معنا یعنی حس منفی در دل و ذهنت نباشد. در این صورت است که گذشت کرده‌ای. گذشت یعنی خاطرات تلخ را از درون زدودن و از وجود کندن و بیرون انداختن.
مومن کسی است که درونش از احساسات منفی در خصوص هر کسی پاک باشد. اما کدام یک از ما تاکنون چنین روح و قلبی را تجربه‌کرده‌ایم؟ اگر چنین روحی داشته باشیم چه اتفاقی می‌افتد؟ احساس سبکی، آرامش واقعی، حضور واقعی و فوق همه احساس تعلق، آشتی و اتصال به خداوند پاک. خداوند پاک است و تنها با قلب پاک، ذهن پاک و دل پاک می‌توان با او مواجه شد و سخن گفت. ولی‌امر و موعود پایان دروان هم پاک است و با او هم تنها با قلب پاک و چشم پاک می‌توان مواجه شد و قلب آلوده یارای مشاهده موجود پاک را ندارد.
آثار و پیامد حسادت
امام علی (علیه السلام) فرمود: الحسد حبس الروح» ( غرر الحكم : 372) ؛ حسادت، زندان روح است.
یعنی همان طور که جسم ما را زندانی می کنند و از بسیاری از کارها می مانیم دیگر نمی توانیم حرکتی داشته باشیم و ارتباطاتمان خیلی ضعیف می شود، روح ما هم که اصل وجودی مان است زندانش حسد است.
کسی که گرفتار حسد باشد دیگر نمی تواند نوع دوستی، علم خواهی، ایثارگری و ... خود را بروز دهد. روحش زندانی است.
روایت دیگری است که امام علی (علیه السلام) می فرماید:« ما رَأیتُ ظالِما أشْبَهَ بمَظلومٍ مِن الحاسِدِ : نَفَسٌ دائمٌ ، وقَلبٌ هائمٌ ، وحُزنٌ لازمٌ . » ؛ (بحار الأنوار : 73/256/29)
امام على علیه السلام : ستمگرى چون حسود ندیدم، كه به ستمدیده شبیه تر باشد : جانى سرگردان دارد و دلى بیقرار و اندوهى پیوسته .
این جمله برای فرد حسود بسیار تلخ و گزنده است. در واقع حسود ظالم وار به دیگران ظلم می کند اما ظلمش به گونه ای است که به خودش هم بر می گردد. یعنی خودش هم مظلوم واقع می شود.
جمله دیگری از امیرالمومنین است که می فرماید:« ثَمرَةُ الحَسدِ شَقاءُ الدُّنیا و الآخِرَةِ» (اغرر الحكم : 4632) ؛ اگر کسی گرفتار حسد باشد شقاوت دنیا و آخرت را برای خودش حاصل می کند.
روایت معروفی است که همه شنیده ایم ، امام علی علیه السلام فرمود : «الحسود لایسود» (غرر الحكم : 1017) ؛ حسود هرگز نیاسود.
فرآوری: زهرا اجلال
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منابع:
بیانات حجت الاسلام فعالی
سایت دارالحدیث
مطالب مرتبط:
ما فرزند ثروتمندترین وجود عالم هستیم!!
عامل سرطان روح و جسم را می شناسید؟!
