تاثیر ورزش در دیابت

ورزش در درمان دیابت بسیار موثر است، زیرا نه تنها باعث پایین آوردن قند خون و كاهش مقاومت بدن به انسولین می شود، بلكه خطر بیماری های قلبی عروقی و نیاز به دارو در دیابت نوع 2(دیابت غیر وابسته به انسولین)را كاهش می دهد.

هنگامی كه یك فرد غیر دیابتی ورزش می كند، سطح انسولین خون، تحت تأثیر افزایش هورمون های ضدانسولین (خصوصاً گلوكاگون) كاهش می یابد. به این ترتیب، افزایش مصرف گلوكز توسط ماهیچه، با افزایش تولید گلوكز توسط كبد مطابقت می یابد.

برای جلوگیری از افت قند خون در افراد دیابتی، باید غذای بیشتری قبل از ورزش، در حین یا بعد از آن مصرف كرد و یا دوز انسولین را با افزایش فعالیت ورزشی كاهش داد.

در افراد دیابتی كه انسولین یا داروهای كاهنده قند خون مصرف می كنند، هیپوگلیسمی(کاهش قند خون) مشكلی است كه با ورزش پیش می آید. این هیپوگلیسمی (HYPOGLYCEMIA) بیشتر بعد از ورزش اتفاق می افتد، زیرا بعد از ورزش، كبد و ماهیچه نیاز به استفاده از گلوكز برای بازسازی گلیكوژن دارد كه این بازسازی 30-24 ساعت طول می كشد. برای جلوگیری از این افت قند خون یا باید غذای بیشتری قبل از ورزش یا در حین یا بعد از آن مصرف كرد و یا دوز انسولین را با افزایش فعالیت ورزشی كاهش داد.

از طرفی اگر در حالی كه قند خون بیشتر از 300-250 میلی گرم در دسی لیتر است، ورزش شروع شود، هیپوگلیسمی و كتوز در اثر كمبود انسولین رخ می دهد، در این حالت ورزش باید متوقف شود.

راهنمای ورزش کردن در افراد دیابتی:

تست قند خون قبل و بعد از ورزش، به تعیین نوع برنامه ورزشی شخص دیابتی بسیار كمك می كند.

در كل به ازای هر یك ساعت ورزش، خوردن 15گرم كربوهیدرات اضافه تر قبل یا بعد از ورزش، احتیاج می شود. برای ورزش های شدیدتر، 30 گرم كربوهیدرات در هر یك ساعت ممكن است نیاز شود. ورزش با شدت متوسط و مدت كمتر از 30 دقیقه ندرتاً احتیاج به مصرف كربوهیدرات یا انسولین اضافه تر دارد، ولی با این وجود اگر قند خون كمتر از 100 میلی گرم در دسی لیتر باشد، مصرف یك وعده غذای كوچك و كم حجم لازم می شود.

اغلب برای جلوگیری از هیپوگلیسمی ، باید دوز انسولین را مطابقت داد و این تطابق بیشتر در مورد ورزشی كه 60-45 دقیقه طول می كشد، اهمیت پیدا می كند. در بیشتر افراد دیابتی، كاهش متوسط (تقریباً 20-10 درصد) دوزانسولین تزریقی، برای جلوگیری از هیپوگلیسمی كافی است. برای ورزش های طولانی تر و شدیدتر كاهش بیشتری در كل دوزانسولین روزانه ممكن است نیاز شود.

بطور كلی كاهش انسولین بر حسب شدت ورزش به ترتیب زیر است:

- 10 درصد برای ورزش یا فعالیت سبك

- 20 درصد برای ورزش یا فعالیت متوسط

- 40-30 درصد برای ورزش یا فعالیت شدید

و بر حسب مدت ورزش، كاهش دوزانسولین كوتاه اثر به ترتیب زیر است:

- 30 درصد كاهش برای ورزش كمتر از یك ساعت

- 40 درصد كاهش برای ورزش 2-1 ساعته

- 50 درصد كاهش برای ورزش 3 ساعته و بیشتر

قبل از انجام ورزش، گرم كردن لازم است تا ماهیچه برای فعالیت هوازی آمادگی پیدا كند. بطور ایده آل، در یك ورزش 40-30 دقیقه ای، قسمت هوازی ورزش تقریباً 20 دقیقه باید ادامه یابد.

باید دانست كه حتی 3 بار ورزش 10 دقیقه ای در طول روز به جای یك بار ورزش 30 دقیقه‌ای، هم می تواند همان اثرات مفید را داشته باشد.

در دیابت نوع 2، ورزش تا حدود زیادی باعث افزایش حساسیت سلول ها نسبت به انسولین و كاهش مقاومت به انسولین می شود و از آنجایی كه این حساسیت ایجاد شده به انسولین 48 ساعت بعد از ورزش دوباره از بین می رود، تكرار ورزش در دوره های منظم برای كاهش مقاومت به انسولین در دیابت نوع 2 لازم است. ورزش همچنین از اثر هورمون های ضدانسولینی می كاهد و باعث بهبود كنترل گلوكز می شود.

انجام ورزش بعد از خوردن غذا مفید است و باعث كاهش هیپرگلیسمی(افزایش قند خون) بعد از غذا (كه در دیابت نوع 2 رایج است) می باشد.

گیتی بهدادی پور- کارشناس تغذیه

منبع: اصفهان دکتر