خانه ای نورانی
هدایت و تنظیم نور مصنوعی توسط عواملی موسوم به عوامل نوری صورت می پذیرد . این عوامل که مشتمل بر انواع چراغ ها و سیستم های روشنایی هستند ، ابزار اصلی نور پردازی را تشکیل می دهند . با تنوع حیرت آور این ابزار،طراح اکنون با مشکل تازه ای مواجه گشته است ؛ و آن انتخاب صحیح وسیله نوری و تعیین مناسب برای آن هااست . چنین مشکلی پیچیده تر از تامین کمی نور می باشد . در حقیقت گره کار در تهیه و تامین نور قرار ندارد . بلکه ، تنظیم منابع نوری برای خلق محیط بصری مناسب مشکل اصلی است . اشکال عجیب چراغ ها و شبکه ی پیچیده ی سیم های انتقال نیرو ،جز تبدیل کردن محیط به انبار لوازم الکتریکی اثر دیگری نخواهد داشت . انتخاب وسایل روشنایی نیاز به درک عمیق رابطه ی بین نور ،فضا و بینایی دارد.
استفاده از عوامل و امکانات نوری برای جلوه دادن به فضا ، اشیا و سطوح را نورپردازی می گویند . نیازهای بصری ،برحسب فعالیت های مختلف تفاوت می کنند . به عنوان مثال ،کار های دقیق منزل معمولا در فضاهای مشخصی صورت می گیرند : آشپزخانه برای پخت غذا ،دستشویی برای اصلاح صورت و اتاق مطالعه برای خواندن و نوشتن . هر چه طبیعت کار دقت بیشتری طلب کند ، نور زیادتری مورد لزوم خواهد بود . صرف غذا یا تماشای تلویزیون ،طبعا نیاز نوری کمتری دارند . در فضایی مانند اتاق نشیمن ،به قدری فعالیت های گوناگون صورت می گیرد که برای هریک ،نورپردازی جداگانه ای ضرورت می یابد . رعایت اصل عملکرد از اولویت خاصی در طراحی نور برخوردار است و مقدار ،توزیع و رنگ نور بسته به ضرورت ها معین می شوند . طرح های نوری باید طوری پیاده شوند که استفاده از محیط داخلی ساده و راحت امکان پذیر باشد و انجام کارها با موانع بصری ناشی از نقصان نور برخورد ننمایند . نور کافی برای امور گوناگون و اشخاص مختلف تفاوت می کند . به همین ترتیب افراد مسن و کسانیکه چشم آن ها ضعیف است روشنایی بیشتری نیاز دارند . غالب مردم از فشاری که نور نامناسب ممکن است به صورت خستگی و سردرد بر آن ها باقی گذارد بی اطلاعند . انجام کارهای ظریف چون نگارش ، خیاطی و نقاشی تحت نور معمولی اتاق نشیمن زیان آور است . حتی گاهی دیده می شود کودکان هم برای انجام تکالیف خود از نور نامناسب استفاده می کنند.
چشم ،عضو قابل انطباق حیرت انگیزی است . برای درک تغیرپذیری چشم ،لازم است به خاطر داشت که غالب فعالیت های داخلی ،تحت آنچنان شرایط نوری انجام می گیرند که معادل بخش ناچیزی از نور روز هستند . نورهای داخلی برای کار یا مطالعه مساوی 3تا6 درصد نور روز می باشند . حوزه نورهای طبیعی ،اختلاف های گسترده ای را در بر می گیرد . تفاوت روشنایی خورشید با درخشان ترین ستارگان بیش از یک میلیون برابراست ؛ و چشم انسان قادر به رویت هر دوی آن ها می باشد . متخصصین نور به کمک دانشمندان و پزشکان ،مقدار نور مناسب برای کارهای مختلف را تعیین کرده اند . با دسترسی به این منابع ،معماران داخلی می توانند مقادیر نور لازم برای اعمال ویژه را به درستی محاسبه و مشخص کنند . این مقادیر البته کمیت نور را بیان می نمایند ، حال آن که توجه به نیازهای زیستی و روحی انسان در طراحی نور واجد اهمیت و ارزش بیشتری است .
در پیروی از اصول نورپردازی ،لازم است عوامل آزاردهنده ی چشم را حذف کرد . چشم ،اشیاء و اشکال را به خاطر اختلاف های ناشی از نور، رنگ و شکل آن ها تشخیص می دهد . کلمات سیاه رنگ بواسطه ی تفاوت بارزی که با زمینه ، یعنی کاغذ سفید دارند ،قابل خواندن می باشند . اما چنانچه میزان اختلاف های نوری از حد معینی تجاوز کنند ، موجب فشار زیان آور برچشم خواهد شد . استفاده از چراغ مطالعه در اتاق تاریک ، فاصله ی نوری سطح کاغذ و محیط پیرامون را آنقدر افزایش می دهد که مردمک چشم در هر نگاه به اطراف و بازگشت به سطح کاغذ ، ناچار به فشار قابل ملاحظه ای می شود . علی رغم مطابقت چشم با شرایط متغیر ، مردمک چشم برای تطبیق با اختلاف های شدید نوری ، نیازمند زمان نسبتا طولانی است . هر میزان روشنایی بیش از سطحی که چشم با آن وفق یافته است، می تواند موجبی برای چشم زدگی شود . به این لحاظ،هنگامی که سطح نور اصلی اتاق مشخص شد ، سایر نقاط و لکه های روشنایی را باید نزدیک به آن انتخاب نمود . کاهش یا افزایش تدریجی نور نیز مناسب تر از قطع و وصل ناگهانی منابع نوری پر قدرت است . به منظور اجتناب از تشعشعات مستقیم نورهای مصنوعی ،با وسایل مختلف ،نور را می شکنند . شکستگی را می توان توسط شیشه ی مات ،پوشش پلاستیکی و یا با تابش نور بر دیوار به وجود آورد . ساده ترین راه اجتناب از مضرات چشم زدگی ،قرار دادن منابع نوری در بالای سر است ،زیرا قوس ابرویی و مژه ها چشم را در برابرنورهای عمودی محافظت می کنند . به علاوه انسان به طور عادی درگیر فعالیت هایی که نگاه کردن به سمت بالا را ایجاب کنند نمی باشد .
فرار از اثرات نور مستقیم ، گاه نورپرداز را گرفتار مشکلی دیگر می نماید .شبکه یکنواخت نورهای پراکنده ، گرچه ممکن است آثار چشم زدگی را از بین ببرد ،اما موجب زایل شدن سایه ها نیز می شوند . نور بدون سایه، اشیا را تخت و بدون بافت نشان می دهد . به سادگی نمی توان حکم کرد که نور مستقیم بهتر است یا نور غیر مستقیم ، استفاده از نور غیر مستقیم قسمتی از انرژی یا تراکم نور را از بین می برد و در نتیجه برای رسیدن به سطح دلخواه روشنایی ، ناچار باید از تعداد بیشتری لامپ استفاده نمود که این خود موجب افزایش حرارت محیط و بالا رفتن میزان مصرف برق می شود . منابع نورهای مستقیم را می توان بصورت نورافکن های نقطه ای در سقف جاسازی کرد . با بکارگیری ماهرانه ی منعکس کننده ها ومات کننده ها می شود از تمرکز نورهای مستقیم در یک نقطه یا یک مسیر جلوگیری کرد . اخیرا استفاده از نورهای مستقیم، میان نورپردازان حرفه ای از محبوبیت افزون تری برخوردار شده است .
زمانیکه دیوارها و سقف با نورهای غیر مستقیم روشن می شوند ،سایر بخش های اتاق ،در مقام مقایسه تاریک تر به نظر می رسند . در این هنگام ،یک یا دو منبع نور مستقیم می تواند محیط را از خمودگی خارج سازد .
در نورپردازی داخلی خانه در درجه نخست باید از نور طبیعی استفاده کرد و در وهله ی بعدی که به استفاده از نور های مصنوعی ناگزیر هستید؛ باید دقت نظر دقیقی داشته باشید . و قبل از اقدام به هر کاری تحقیقات لازم را به عمل آورده و اطلاعات کافی جمع آوری نمایید.
مطالب مرتبط:
