تبیان، دستیار زندگی
نور، صورتی از انرژی تشعشعی است که غالب موجودات زنده در برابر آن ،آگاهانه یا نا خود آگاه ،واکنش نشان می دهند . در انسان این واکنش ها ترکیب پیچیده ای از تظاهرات جسمی و روحی می باشند ...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

هیچ نوری ، نور طبیعی نمیشه!

لزوم توجه به نور طبیعی در محیط زندگی


نور، صورتی از انرژی تشعشعی است که غالب موجودات زنده در برابر آن ،آگاهانه یا نا خود آگاه ،واکنش نشان می دهند . در انسان این واکنش ها ترکیب پیچیده ای از تظاهرات جسمی و روحی می باشند ...

نور خانه

پاسخ انسان به نور ، فوری و شدید است زیرا نور قادر است شخص خواب را به فوریت بیدار کند . کیفیت نور به درستی شناخته نشده است ،اما کمیت آنرا می توان بر حسب منبع نور تعیین نمود . خورشید چهارصد هزار بار بیشتر از ماه ویک میلیون مرتبه افزون تر از بسیاری ستارگان نور دارد . نورمی تواند قوی ،تحریک کننده و جذاب ؛ ویا ضعیف ، آرام و منفعل باشد . نوری که واجد رنگ های گرم باشد ،عموما شادی آفرین ؛و نور های سبز و آبی ، اغلب کسالت بار یا آرام کننده می باشند . 
طبیعت، نمایش نوری مداومی را اجرا می کند که غالبا بی توجه از آن می گذریم . از طلوع تا شام ،روشنائی ،رنگ و جهت نور خورشید در تغییر است . در روز های صاف و آفتابی ،روشنائی طبیعی درخشان و تند است ؛مه و غبار از شدت آن می کاهند و نور را ملایم می کنند .

در شب های صاف ،نقوش پیچیده ستارگان بر سینه سیاه آسمان جلوه شگرفی دارند . و با لاخره رنگین کمان به عنوان پرجذبه ترین بخش این نمایش ،مجموعه زیبایی از رنگ های طیف پدید می آورد .
انسان ،برخلاف بسیاری جانوران ،فاقد حس بویائی و شنوائی قوی می باشد ، برای آگاهی از محیط پیرامون و خطرات احتمالی ناچار ،تکیه فراوانی بر قدرت بینائی دارد . درخشش خورشید در روز ، شرایط مناسبی برای فعالیت های زیستی فراهم می کند ؛ تا قبل از کشف آتش ، بشر ناگزیر بود با غروب آفتاب از فعالیت باز ایستد و برای حفظ خود به غارهای تاریک پناه برد . فروزش آتش ،امکانی محدود جهت فعالیت های شبانه فراهم آورد ؛و زمانی بس دراز لازم بود تا انسان بتواند نور را بدرستی در خدمت خود گیرد . مشعل ، شمع ، چراغ نفتی و فانوس های گازی ،که هر کدام در زمان خود ابداعی مهم به شمار می رفتند ،طی سالیان دراز وظیفه ی تامین روشنائی داخلی را به عهده داشتند . تمام این منابع و حتی چراغ های الکترکی اولیه ،که به دنبال همین سیر پیشرفت ساخته شدند به خاطر محدودیت های فنی و اقتصادی ،تنها می توانستند پاسخگوی نیاز های ساده و معمولی روزمره باشند . تحت چنین شرایطی ،نقش نور پردازی در معماری ناچیز و کم اهمیت می نمود .
در هشتاد سال اخیر ،با افزایش چشمگیر کارائی صنعت الکتریسیته و کاهش مدام بهای برق ،کاستی های گذشته ،جای خود را به چنان امکاناتی داده اند که بدون برخورد با موانع بصری ،می توان در شب همچون روز ،به پیچیده ترین فعالیت ها مشغول گردید . با توجه به تاریخ گذشته ،باید اذعان داشت که روشنایی برق ،راه را برای یک تحول در شناخت و طراحی ساختمان باز کرده است. با تمام این اوصاف امروزه معمار ، نور طبیعی را با همان ارزش های قدیمی همراه با نور مصنوعی در محاسبات خود به صورتی یکسان منظور می نماید .

یکی از ملاحظاتی که هنگام محاسبه نور باید در نظر گرفت ،ویژگی های اجتماعی و فرهنگی مردم است . احساساتی را که می توان با تنظیم رنگ و نور برانگیخت برحسب مناطق و فرهنگ های مختلف فرق می کنند . نمی توان پذیرفت که همیشه و مطلقا رنگ های گرم حالت شادی القا می کنند و یا رنگ های سرد ،مناسب نواحی گرمسیر هستند

معمار داخلی ،که وسیع ترین امکانات نوری در حوزه کار او وجود دارند ،برای تامین روشنائی فضاهای داخلی متکی به دو منبع اصلی ،یعنی نور طبیعی و نور مصنوعی است . تفاوت فاحشی که میان این دو منبع وجود دارد ،طراح را وامی دارد تا از همان ابتدا ،رابطه مناسب میان نور پردازی شب ونورپردازی روز برقرار سازد .
درروز،نور طبیعی مهمترین منبع روشنایی بشمار می رود . رنگ نور هر لحظه بنا به ترکیبات جو و انعکاس رنگ اشیا و موجودات محیط تغییر می کند . روز ،با رنگ ارغوانی - قرمز به هنگام طلوع آغاز می شود ، آنگاه به نارنجی _زرد تبدیل می گردد و در نیم روز آبی _سفید می شود ؛همین مسیر را سپس در جهت عکس طی می کند تا به سیاهی شب برسد . همچون نقش و شکل ،کیفیت نور طبیعی در فضای داخلی جز نسبتا ثابتی به حساب می آیند که بنا به موقعیت و ابعاد پنجره ،که واسطه انتقال این نور به فضای داخلی است ،دو عملکرد عمده دارد.
• از نظر معماری ، پنجره ،دیواری است شفاف که فضای داخل را از محیط بیرون جدا می کند ؛شفافیت آن ،موجبی است برای رویت منظره و گسترش فضای داخلی .
• در مفهوم متداول ،پنجره یک سطح نورانی عمودی است برای روشنی بخشیدن به فضای داخلی در روز . از این جنبه ،پنجره در شب فاقد خاصیت و عملکرد می باشد .

نور خانه

علاوه بر تامین روشنایی ،ضرورت های زیستی پیچیده ای حضور نور طبیعی را در داخل  الزامی می کنند . مغز ،به عنوان تنظیم کننده اعمال بدن ،تعادل کیفی خود را با دریافت و تحلیل اطلاعات محیطی حفظ می کند . آگاهی به موقعیت بدن در رابطه با هوا،روز وشب ،فصل ،افق و سایرموجودات زنده همراه با آگاهی به زمان در ارتباط باساعت های بیولوژیکی بدن ضرورت تماس با نور طبیعی را مسجل می کنند . هر تغییر و ابهامی در ادراک این جنبه های مهم ، علائم خطر و هشداردهنده مغز را فعال می سازند و در نتیجه ،بدن احساس تنش و ناراحتی می نماید. برای دریافت اطلاعات محیطی ، نور طبیعی نقش ویژه ای دارد . وجود پنجره در اتاق ،بخش مهمی از این نیاز زیستی را مرتفع می نماید . زندانیانی که در سلول های تاریک مبحوس می شوند ، در اندک مدتی زیر فشار اختلالات زیستی از پای در می آیند.

نورمی تواند قوی ،تحریک کننده و جذاب ؛ ویا ضعیف ، آرام و منفعل باشد . نوری که واجد رنگ های گرم باشد ،عموما شادی آفرین ؛و نور های سبز و آبی ، اغلب کسالت بار یا آرام کننده می باشند.
یکی از ملاحظاتی که هنگام محاسبه نور باید در نظر گرفت ،ویژگی های اجتماعی و فرهنگی مردم است . گر چه تحقیقات فراوانی پیرامون اثرات رنگ و نور صورت پذیرفته است ،لیکن تا کنون دستورالعمل قاطعی در اختیار نیست تا بر اساس آن طرح دلخواه را پیاده کرد . احساساتی را که می توان با تنظیم رنگ و نور برانگیخت برحسب مناطق و فرهنگ های مختلف فرق می کنند . نمی توان پذیرفت گه همیشه و مطلقا رنگ های گرم حالت شادی القا می کنند و یا رنگ های سرد ،مناسب نواحی گرمسیر هستند . ممکن است برای غالب اشخاص ، محیط های تاریک یا نیمه تاریک دلتنگ به نظر رسند ، حال آن که در نواحی کویری ،مردم از آفتاب گریزان هستند و به اتاق های کم پنجره پناه می برند . البته با گسترش وسایل رفاهی نظیر کولر ،بشر امکان آن را یافته است تا در گرمترین نواحی ،جهت وسعت بخشیدن به چشم اندازفضای داخلی از پنجره های وسیع استفاده نماید . اما چنین امکاناتی در همه جا فراهم نیست.
به طور خلاصه معمار در استفاده از نور طبیعی ناچار است ،با درک عواملی چون فرهنگ بومی و شرایط اقلیمی ، همواره تلفیق مناسبی از نیازها و امکانات به وجود آورد . ولی هیچگاه نتوانسته با توجه به پیشرفت تکنولوژی از نور طبیعی صرف نظر نماید .

سرور حاجی سعید
بخش محیط خانه تبیان

مطالب مرتبط:

روزنه های حیات

رنگ به رنگ