چرا کودک، دیگران را گاز می‌گیرد؟
کودکی که گاز می‌گیرد، الگوی غلطی داشته است؛ ممکن است دیده باشد که پدر یا مادر وقت خشم یا ترس، فرد دیگری را گاز گرفته‌اند یا اینکه اصلاً وقتی پدر و مادرش از مسئله‌ای ناراحت یا عصبانی بوده‌اند، کودک را گاز گرفته‌اند.
حافظ می‌گوید: «مکن در این چمنم سرزنش به خودرویی/ چنان که پرورشم می‌دهند، می‌رویم!» این بیت، زبان حال کودکانی است که هر روز به دلیل رفتارهای ناخوشایندی که انجام می‌دهند، مورد ملامت والدین و دیگران قرار می‌گیرند. رها کردن کودک به حال خود و به‌کار بردن روش‌های من‌درآوردی عجیب‌وغریب در برخورد با رفتارهای غلط کودکان، هر دو به یک اندازه مخرب هستند. اگر می‌خواهید کودک سالمی داشته باشید، نیازمند یک برنامه برای تربیت صحیح فرزند هستید. عاطفه کیانی‌نژاد، روانشناس، مهم‌ترین و شایع‌ترین عادت‌های بد کودکان را تحلیل می‌کند و به شما می‌آموزد چگونه عادت‌های نابهنجار را از سر کودکتان بیرون کنید.
چرا دیگران را گاز می‌گیرد؟
شاید دیده باشید که اگر کسی به پناهگاه حیوان نزدیک شود، حالت تهاجمی به خود می‌گیرد. این حالت در مورد انسان هم صدق می‌کند؛ در موقعیت‌های ترسناک یا در هر شرایطی که فرد با هر نوع تهدید روبه‌رو می‌َشود، ناخودآگاه رفتار پرخاشگرانه در پیش می‌گیرد. با این تفاوت که انسان به دلیل توانایی‌های روحی می‌تواند خشم را کنترل کند و هر فرد بنا به تاریخچه تربیتی‌اش، رفتار متفاوتی از خود نشان می‌دهد؛ مثلاً یکی وقتی می‌ترسد، بغض می‌کند و منفعل می‌شود یا دیگری داد و فریاد می‌کند. کودکان هم همین‌طور هستند، اما کودکی که با گاز گرفتن واکنش نشان می‌دهد، الگوی غلطی داشته است؛ ممکن است دیده باشد که پدر یا مادر وقت خشم یا ترس، فرد دیگری را گاز گرفته‌اند یا اینکه اصلاً وقتی پدر و مادرش از مسئله‌ای ناراحت یا عصبانی بوده‌اند، کودک را گاز گرفته‌اند.
از سر محبت هم کودک را نباید گاز گرفت؟
عده‌ای به‌خاطر محبتی که به کودک دارند و از فرط دوست داشتن، کودک را گاز می‌گیرند. این رفتارها معمولاً غریزی هستند و در چنین شرایطی راهی برای ابراز علاقه به‌شمار می‌آیند و الزاماً منجر به الگوبرداری غلط کودک نمی‌شوند، چون در میان کودکانی که گاز گرفتن، واکنش رفتاری‌شان نیست، کودکانی هستند که پدر و مادر یا نزدیکان آن‌ها را گاز می‌گیرند، ضمن اینکه نباید فراموش کنیم وقتی یک بزرگ‌سال کودک را گاز می‌گیرد، به‌قصد آسیب زدن به او این کار را نمی‌کند و حتماً مراقب است کودک را آرام گاز بگیرد؛ طوری که باعث بروز درد و ناراحتی‌اش نشود.
اقتضای پسر بودن است؟
طبق یک باور غلط و رایج در جامعه، وقتی پسرها دعوا می‌کنند و رفتارهای پرخاشگرانه نشان می‌دهند، گفته می‌شود که عیبی ندارد، پسر هستند! یعنی به اقتضای جنسیتشان اشکالی ندارد اگر با هم دعوا کنند و طی دعوا به هم آسیب برسانند. این تصور اشتباهی است و پسرها هم مثل دخترها نباید دوستانشان را کتک بزنند یا گازشان بگیرند. چنین طرز تفکری باعث می‌شود در تربیت پسر، سهل‌انگاری شود و کسی مانع پرخاش کردن آن‌ها نشود. پسر بچه به همین منوال بزرگ می‌شود و در محیط خارج از منزل به محض اینکه احساس خطر کند، با دیگران دعوا راه می‌اندازد و کتک‌کاری می‌کند.
آن‌وقت والدین از خودشان می‌پرسند چرا فرزندشان این‌طوری شده و چرا دعوا را راه‌حل مسائل مختلف می‌داند. بد نیست بدانید برخی قتل‌هایی که در نزاع‌های خیابانی اتفاق می‌افتد، به همین نکته برمی‌گردد. بنابراین اگر والدین نمی‌خواهند در آینده، فرزند نابهنجاری داشته باشند و او را پشت میله‌های زندان ببینند، بهتر است از حالا به فکر مقابله با رفتارهای خشونت‌آمیز به‌ظاهر ساده پسرشان باشند.
چطور مانع شویم؟
وقتی کودک، کسی را گاز می‌گیرد، والدین بلافاصله وارد عمل می‌شوند و او را با تکان‌های شدید جدا می‌کنند، سرش فریاد می‌کشند و گاهی یک سیلی هم به‌گوشش می‌خوابانند؛ این‌ها همه رفتارهای غلط هستند و نه‌تنها مشکلی را حل نمی‌کنند، بلکه قوزبالای‌قوز می‌سازند، چون علاوه بر رفتار نادرست قبلی، شیوه‌های برخورد غلط دیگری را هم به کودک آموزش می‌دهند. بهترین کار این است که جلو بروید و بدون توسل به خشونت سعی کنید دهان کودک را از دست کودک دیگر جدا کنید. می‌توانید لپش را بکشید. زودتر جواب می‌دهد، ولی این کار را به‌آرامی انجام دهید که آسیبی نبیند و خیال نکند می‌خواهید به او آسیب بزنید.
باید محرومش کرد؟
برای تنبیه کردن کودک، دو راه وجود دارد؛ راه اول این است که والدین، کودک را از آنچه دوست دارد، برای مدت زمان مشخصی محروم کنند. باید در انتخاب نوع محرومیت بسیار دقت کنید؛ والدین حق ندارند کودک را از نیازهای اولیه‌اش محروم کنند، مثل نیاز به خوراک، پوشاک و امنیت؛ اینکه کودک را از شام خوردن یا پوشاندن لباس خاصی در فصل زمستان محروم کنید، به‌هیچ‌وجه درست نیست. بهتر است سراغ چیزهایی بروید که کودک به‌طور مستمر با آن مشغول است و دوستش دارد، مثلاً اسباب‌بازی محبوب یا کلاً محرومیت از بازی کردن. بچه‌ها به تلویزیون هم علاقه خاصی دارند و می‌شود با محروم کردنشان از تماشای تلویزیون، تنبیهشان کرد.
یادتان باشد قبلاً با کودک صحبت کنید و بگویید در صورت مشاهده رفتار خشونت‌آمیزی مثل گاز گرفتن یا پرت کردن اشیا، حتماً تنبیه خواهد شد. نوع تنبیه و مدت‌زمانش را هم به‌طور مشخص به او بگویید. بعد اگر کسی را گاز گرفت یا وقت عصبانیت چیزی را پرت کرد، با لحنی آرام و خونسرد بگویید مثلاً امروز از تماشای تلویزیون محروم می‌شوی. البته با توجه به عاطفه مادرانه، ذکر این نکته ضروری است که اگر گفته‌اید تنبیه می‌کنید، تحت هیچ شرایطی کوتاه نیایید و تا آخر پای حرفتان بایستید. حواستان باشد زمان محرومیت، بیش‌ازحد طولانی نشود، چون ممکن است کودک یادش برود که چرا داشته تنبیه می‌شده و اصلاً آن چیزی که دوست داشت را فراموش می‌کند.
با «گوشه تنهایی» تنبیه کنید
در این روش، والدین با لحنی آرام و خونسرد از کودک می‌خواهند برای مدت زمان مشخصی، یک گوشه از منزل بایستد، اما باید نکاتی را رعایت کنید؛ گوشه‌ای که انتخاب می‌کنید، باید ثابت باشد و هر بار نباید عوض شود.
هدف از این نوع تنبیه این است که کودک هر بار با قرار گرفتن در یک نقطه خاص، تنبیه‌های قبلی را هم به یاد بیاورد و برای پرهیز از گرفتار شدن در این نقطه، دیگر کسی را نزند یا گاز نگیرد. گوشه تنهایی به‌هیچ‌وجه نباید اتاق خود کودک باشد؛ آنجا نه‌تنها برای او آزاردهنده نیست، بلکه دنیای مطلوبش است و حتماً چیزی برای سرگرمی پیدا خواهد کرد، ضمن اینکه اتاق شخصی کودک، محل خواب و بازی اوست و نباید با خاطرات تلخ یا حس بدی همراه باشد. نقطه‌ای از منزل را انتخاب کنید که کودک در آن هیچ راهی برای سرگرم شدن نداشته باشد، نتواند از پنجره بیرون را تماشا کند و رو به تلویزیون نباشد.
به‌هیچ‌وجه، گوشه تنهایی نباید یک اتاق دربسته و تاریک باشد. قرار است کاری کنیم که کودک حوصله‌اش سر برود؛ نه اینکه شکنجه‌اش کنیم. مدت‌زمانی که برای گوشه تنهایی در نظر می‌گیرد، باید با سن کودک متناسب باشد، یعنی برای کودک پنج‌ساله، پنج دقیقه و برای کودک هفت‌ساله، هفت دقیقه کافی است. در پایان می‌توانید کودک را در آغوش بگیرید و به او بگویید دوستش دارید و چون دوستش دارید او را تنبیه می‌کنید؛ زیرا نمی‌خواهید رفتار بدی داشته باشد.
هرگز تسلیم نشوید
اگر بدانید عاطفه مادری، آینده فرزندتان را خراب می‌کند، آیا باز حاضرید از اشتباه‌هایش آسان بگذرید؟
تکنیک بی‌اعتنایی را یاد بگیرید
در برخورد با همه رفتارهای آزاردهنده باید از تکنیک بی‌اعتنایی استفاده کنید؛ به این شکل که انگار چیزی ندیده و نشنیده‌اید. برای کودک، هیچ چیزی به‌اندازه توجه والدین، مهم و باارزش نیست. به همین دلیل است که برای به دست آوردن توجه آن‌ها به هر کاری دست می‌زند. در اغلب موارد، کودک رفتارهای آزاردهنده انجام می‌دهد تا صرفاً توجه پدر و مادر را به خود جلب کند. حتی ناراحتی، عصبانیت یا تذکرهای پی‌درپی‌شان برای کودک، توجه معنی می‌شود و راضی‌اش می‌کند.
حتی دلیل غذا نخوردن بعضی بچه‌ها، فقط به خاطر این است که کودک دلش می‌خواهد مادر مدام با او کلنجار برود و بگوید غذایت را بخور؛ بنابراین وقتی کودک هر کدام از این رفتارها را انجام می‌دهد، حتی یک بار نگاهش نکنید. انگار اصلاً نمی‌شنوید. کاملاً بی‌تفاوت باشید و صبر داشته باشید. از کوره در نروید و تلاشی برای آرام شدنش نکنید. با تکرار این حالت، کودک پی می‌برد که به این وسیله نمی‌تواند توجهی از مادر بگیرد.
در امر تربیت فرزند، قاطعیت، یک فاکتور بسیار مهم است. کودک را دست‌کم نگیرید. او کاملاً تحت تأثیر رفتار شما، رفتار می‌کند. اگر مادری باشید که تهدید به تنبیه می‌کند و تنبیه نمی‌کند، مطمئن باشید کودک هیچ‌وقت شما را جدی نخواهد گرفت.
