عدالت ورزی بین فرزندان!

پدر و مادر باید رفتار عادلانه ای با کودکان داشته باشند و در نقش یک قاضی عادل و عاقل با آنها برخورد کنند. هیچ کدام را بر دیگری ترجیح ندهند و در رفتار و گفتار، در محبت و خشم، تنبیه و تشویق، یکسان عمل کنند.
فردی نزد پیامبر(صلی الله علیه و آله) آمد و گفت: پدر و مادری دارم که با آن ها رابطه خوبی دارم، ولی آن ها مرا با حرف و طرز برخوردشان می آزارند. پاسخ آنان را نمی دهم، ولی می خواهم آنان را ترک کنم و مدتی نزدشان نروم. حضرت فرمود: در این صورت خداوند تو را رها خواهد کرد. مرد عرض کرد: پس چه کنم؟ حضرت فرمود: به کسی که تو را محروم ساخت، ببخشای. با کسی که با تو قطع رابطه کرد، پیوند برقرار کن. از کسی که به تو ستم کرد، درگذر. اگر چنین کنی، خداوند پشتیبان تو خواهد بود.(علامه مجلسى، بحار الأنوار، موسسة الوفاء بیروت ، 1404)

یكى از مباحث مهم تربیتى ، عدالت ورزى والدین در اظهار محبّت به فرزندان و واگذارى امكانات مادّى به آنهاست. این مسأله از دو نگاه ، قابل بحث و بررسى است: فقهى ـ حقوقى و تربیتى.
آنچه در این جا مورد نظر است، عدالت ورزى نسبت به فرزندان از نگاه دوم است 
عدالت ورزى نسبت به فرزندان، مى تواند آثار تربیتى مهمّى را بدین شرح به دنبال داشته باشد:
1 . فرزندان نیز متقابلاً به والدین لطف و نیكى مى كنند و حقوق آنان را رعایت خواهند كرد.
2 . آنان نیز نسبت به فرزندان خود، از مرز عدالت تجاوز نخواهند كرد.
3 . عدالت ورزى میان فرزندان، مانع از حسادت و كینه ورزى آنان نسبت به هم خواهد شد.
4 . مهم تر این كه كودک، از آغاز زندگى با روح عدالت ورزى پرورش خواهد یافت و رفتار عادلانه خانواده، زمینه را براى تأمین عدالت اجتماعى فراهم خواهد ساخت.
بر عكس، بى عدالتى و رفتار تبعیض آمیز نسبت به فرزندان، نه تنها والدین را از محبّت آنان محروم مى كند؛ بلكه آینده فرزندان را نیز با خطر مواجه مى نماید. از این رو، دانشمندان تعلیم و تربیت در عصر حاضر، رعایت عدالت در برخورد با فرزندان را براى پرورش انسان هاى شایسته، ضرور مى دانند؛ امّا اسلام از چهارده قرن پیش بر این امر تأكید نموده است و پیامبر خدا به مسلمانان توصیه مى فرمود كه نه تنها در واگذارى امكانات مادّى ، بلكه در بوسیدن فرزندان نیز عدالت را رعایت كنند.

بدیهى است كه رفتار عادلانه، به معناى برخورد مساوى و یكسان نیست. چه بسا رعایت عدالت ایجاب مى نماید كه پدر براى برخى از فرزندان خود، به دلیل استعداد بیشتر و یا كمتر، یا به دلیل بیمارى و یا جهات دیگر، هزینه بیشترى را متحمّل گردد. این، به معناى بى عدالتى نیست. البته در این گونه موارد نیز باید سایر فرزندان را نسبت به اقدام خود، توجیه نمایند.
همچنین، در صورتى كه پدر احساس كرد رعایت حقّ یكى از فرزندان، پیامدهاى منفى و خطرناكى را به دنبال خواهد داشت، از آن صرف نظر نماید، چنان كه امام صادق علیه السلام مى فرماید:
قالَ والِدی علیه السلام: وَاللّه ِ إنِّی لاَصانِعُ بَعضَ وُلدِی واُجلِسُهُ عَلى فَخِذِی واُكثِرُ لَهُ المَحَبَّةَ، واُكثِرُ لَهُ الشُّكرَ، وإنَّ الحَقَّ لِغَیرِهِ مِن وُلدِی، ولكِن مُحافَظَةً عَلَیهِ مِنهُ ومِن غَیرِهِ ؛ لِئَلاّ یَصنَعوا بِهِ ما فَعَلَ بِیوسُفَ إخوَتُهُ ؛
پدرم علیه السلام فرمود: «به خدا سوگند، من نسبت به یكى از فرزندانم تظاهر مى كنم و او را بر زانویم مى نشانم و بسیار به او محبّت مى كنم و بسیار از او تشكّر مى كنم. هر چند حق با فرزند دیگر من است؛ لیكن به خاطر حفاظت كردن وى از او و دیگران، چنین مى كنم تاكارى را كه برادران یوسف با او كردند، اینان با وى نكنند. ( مستدرک الوسائل، ج 12، ص 626)
همان طور كه در این حدیث آمده است، امام باقر علیه السلام براى پیشگیرى از حسادت برخى از فرزندان خود و تبعات سوء آن، نه تنها نسبت به فرزندى كه باید بیش از دیگران مورد محبّت او قرار گیرد، اظهار محبّت نمى كند؛ بلكه فرزند دیگرى را كه در معرض بیمارى حسادت است، مورد لطف و محبّت قرار مى دهد تا بدین وسیله، فرزند برتر را از خطر حسادت برادر، حفظ نماید و این، درس تربیتى مهمّى است براى مربّیان، بویژه پدران و مادران.

فرآوری: محمدی               

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

سایت پرسمان

سایت سازمان تبلیغ اسلامی

سایت حوزه

مطالب مرتبط:

5عامل اختلاف و کدورت در خانواده

کیفر بداخلاقی با خانواده

رابطه محبت به زنانتان و محبوب خدا شدن!