انگشت توی بینی ات نکن

عبارتی که در علم پزشکی برای تشریح انگشت کردن در دماغ به کار برده می‌شود، «رینوتیلکسومانیا» (rhinotillexomania) است.

در سال 2000 دو پزشک متخصص از موسسه ملی بیماری های عصبی و روانی در شهر بنگلور در هند، تصمیم گرفتند که در این مورد پژوهش عمیق تری انجام دهند. آن‌ها معتقد بودند که اکثر عادت‌های عمومی در بین خردسالان و نوجوانان فراگیر‌تر است و به همین خاطر بهتر است که بررسی‌ها را به جای افراد بالغ روی افراد کم سن و سال انجام دهند و ببینند این عادت در میان آن‌ها چقدر عمومیت دارد.

آن‌ها تصمیم گرفتند پرسشنامه‌های خود را در کلاس‌های مدرسه توزیع کنند که به احتمال فراوان نتیجه آن به واقعیت نزدیک‌تر می شد.
آن‌ها در تحقیقات خود، روی چهار مدرسه در شهر بنگلور تمرکز کردند. یکی از آن‌ها محل تحصیل فرزندان اقشار کم درآمد و فقیر بود. در دو مدرسه دیگر فرزندان طبقه متوسط تحصیل می‌کردند و در مدرسه چهارم فرزندان اقشار مرفه درس می‌خواندند.

پژوهشگران در مجموع توانستند پاسخ‌های 200 نوجوان را جمع آوری کنند. تقریبا همه آن‌ها اعتراف کردند که روزانه حداقل چهار بار انگشت توی دماغ خود می‌کنند. این نکته چندان تازگی نداشت. اما نکته جالب در اطلاعات جمع آوری شده الگوهای متفاوت این رفتار بود. فقط حدود هفت درصد اعتراف کردند که روزانه بیش از 20 بار انگشت توی دماغ خود می‌کنند. اما تقریبا 20 درصد از پاسخ دهندگان گفتند که به نظرشان در این مورد یک مشکل جدی دارند.

اکثر این نوجوانان گفتند که برای راحت شدن از حالت خارش در سوراخ‌های بینی و یا تمیز کردن ترشحات بینی دست توی دماغشان می‌کنند. اما حدود 12 درصد اعتراف کردند که چون احساس خوبی به آن‌ها دست می‌دهد این کار را می‌کنند.

اما یک نکته جالب دیگر در این پژوهش این بود که مشخص شد تنها چیزی که وارد بینی آن‌ها می‌شود انگشتان دست نیست. 13 نفر از دانش آموزان گفتند که برای خاراندن و یا خارج کردن ترشحات دماغشان از موچین استفاده می‌کنند و 9 نفر هم اعتراف کردند که برای این کار از مداد استفاده می‌کنند.

این پژوهش نشان داد که تعلق این نوجوانان به لایه‌های اجتماعی و اقشار گوناگون روی رفتار آن‌ها تاثیری ندارد. اما بین دختران و پسران تفاوت‌هایی مشاهده شد. درصد پسرانی که این کار را انجام می‌دهند بیشتر و در مقابل در میان دختران درصدی که فکر می‌کنند کار ناشایستی است بیشتر بود.

نقص عضو در اعضای صورت
باید توجه داشت که انگشت کردن توی بینی یک عادت بی‌ضرر نیست و در برخی موارد می‌تواند به مشکلات جدی منجر شود.

پژوهشگران موسسه ملی بیماری های عصبی و روانی هند با بررسی پرونده‌های پزشکی موجود در بیمارستان‌ها متوجه شدند که در برخی موارد، افرادی که عمل جراحی بینی داشته اند، با دست کردن داخل بینی، به محل جراحی آسیب زده اند که موجب خونریزی مجدد شده است.

در یک مورد، یک زن 53 ساله به خاطر عادت شدید به این کار، پرده نازک بین دو سوراخ دماغ خود را پاره کرده و تا سینوس‌های اطراف بینی پیش رفته بود که پزشکان مجبور شدند بینی و ناحیه سینوس او را جراحی کنند.

مورد دیگر مرد 29 ساله‌ای بود که علاوه بر انگشت کردن در بینی، به تریکوتیلومانیا یعنی عادت از ریشه کندن مو هم مبتلا بود. این دو عادت شدید باعث شده بود که او به شدت موهای بینی‌اش را بکند.

بسیاری از ما این تصور را داریم که عادت انگشت کردن در دماغ به احتمال زیاد یک عارضه یا اختلال آسیب‌شناسی نیست. جالب این است که جویدن ناخن و یا از ریشه کندن موهای دماغ جزو نمونه‌های بارز اختلال و وسواس فکری- عملی تلقی می‌شوند. اما انگشت کردن توی دماغ غالبا اینطور تلقی نمی‌شود.
ولی این به آن معنا نیست که این کار کاملا بی‌ضرر است.

در سال 2006 پژوهشگران هلندی متوجه شدند انگشت کردن توی بینی، به پخش باکتری‌ها در بدن کمک می‌کند. آن‌ها در پژوهش خود که روی بیماران یک کلینیک گوش و حلق و بینی انجام شد، دریافتند که احتمال وجود باکتری استافیلوکوک اورئوس در بینی افرادی که انگشت توی دماغ خود می‌کنند، نسبت به سایرین بیشتر است.

با در نظر گرفتن تمامی این خطرات و با توجه به اینکه انگشت کردن توی بینی باعث انزجار اطرافیان می‌شود چرا ما هنوز این کار را می‌کنیم؟ پاسخ روشنی به این سئوال وجود ندارد.

با این همه باید گفت که جای خوشحالی دارد که هنوز هم برخی از پژوهشگران به مسائلی مثل انگشت کردن توی بینی و پیامد‌های ناشی از آن توجه می‌کنند.

پژوهشگران موسسه بیماری های عصبی و روانی هند در سال 2001 به خاطر انجام پژوهش خود در این زمینه جایزه ایگ نوبل را دریافت کردند، جایزه طنز آمیزی که هر ساله به ده موفقیت برتری اهدا می‌شود که ابتدا باعث خنده و سپس باعث به فکر فرو رفتن مردم می‌شوند.

10 راه مبارزه با انگشت کردن در بینی توسط کودک
مهم نیست که هر کودکی به چه علت این کار را انجام می‌دهد، ولی باید این حرکت هر چه سریع‌تر متوقف شود، زیرا این کار باعث پریشانی خاطر می‌شود و از منظر اجتماعی نیز قابل پذیرش نیست. ضمن اینکه باعث پراکندگی میکروب به اطراف می‌شود و داخل بینی کودک نیز ممکن است زخم شده و عفونت کند.

چند روش مبارزه با این کار را بیان می‌کنیم.
1- هر بار که کودک چنین رفتاری نشان داد به او دستمال بدهید و با آرامش برایش توضیح دهید که روش صحیح برای خالی کردن بینی، استفاده از دستمال است نه انگشت. این تذکرات را در صورت نیاز تکرار کنید.

2- اگر انگشت داخل بینی کردن یک عادت جدید در کودک است، احتمال دارد چیزی داخل بینی کودک باشد، مانند مخاط اضافی که باعث آزار وی می‌شود. اگر عادتی است که مدت هاست آن را انجام می‌دهد، ممکن است ناخودآگاه این کار را انجام می‌دهد. پس هر زمان که انگشت‌اش را داخل بینی کرد، او را متوجه کنید و از او بخواهید دستش را بشوید.

3- برای کودک توضیح دهید که این کار، عادت تمیزی نیست و باعث زخم و چرک کردن داخل بینی می‌شود. حتی موجب پخش میکروب‌ها می‌شود و دیگران را می کند، مثلا اگر کودک دچار سرماخوردگی انگشتش را داخل بینی فرو ببرد، باعث انتقال میکرب ها به محیط اطراف می شود.

4- گاهی اوقات کودکان این کار را برای مشغولیت انجام می‌دهند و برای رفع کسلی مرتکب آن می‌شوند. اگر کودک شما زمان زیادی را بدون حرکت صرف تماشای تلویزیون می‌کند، مشغولیت دیگری برای او فراهم کنید، چون اگر دستان وی مشغول باشند کمتر تمایل دارد آنها را داخل بینی‌اش کند.

5- هرگز از کلماتی مشابه «بچه کثیف» و «بی تربیت» موقع انجام این کار استفاده نکنید، این کار فقط موجب احساس عدم پذیرش وی از سوی شما می شود و کوچک ترین تأثیر تربیتی ندارد.

6- واقع گرا باشید و بپذیرید برطرف شدن این عادت کودک، به زمان نیاز دارد.

7- اگر اطراف بینی کودک خشک شده و هر بار به خاطر کنجکاوی و یا خارش پوست، اطراف آن را دستکاری می کند، از کرم های مرطوب کننده استفاده کنید.

8- اگر کودک ناخودآگاه چنین کاری را انجام می دهد، با توافق او نخی به انگشت اشاره اش ببندید تا هر بار به خاطر بیاورد که رفتارش پسندیده نیست.

9- انگشت داخل بینی کردن اگر به طور مکرر انجام شود و به خصوص اگر همراه با مشکلات دیگری مانند شب ادراری باشد، باید پیگیری جدی تری شود. در این موارد حتما با پزشک مشورت کنید.

10- اگر همه این راه ها را امتحان کردید و فایده‌ای نداشت، این حرکت کودک را نادیده بگیرید. فقط همیشه مراقب باشید ناخن‌های کودک کوتاه باشد و تیزی‌های آن را نیز بگیرید.

منابع:
عصر ایران
همشهری آنلاین- زهره بانی
سیمرغ

مطالب مرتبط:
چرا بینی می گیرد؟
30 علت گرفتگی بینی
علل آبریزش بینی چیست؟
پایانی برای آبریزش بینی
عواملی که بویایی را از بین می‌برند
10 راه بهبود حس بویایی
پل بینی چیست؟
خشکی و درد بینی
از کجا بفهمیم بینی‌مان شکسته؟
موقع شکستگی بینی چه باید کرد؟