کمبود آهن در کودکان را جدی بگیرید
برخی از والدین، خستگی، بی‌اشتهایی و بی‌میلی فرزندشان به فعالیت، تحرک و حتی درس خواندن را موقتی می‌دانند و پیگیری علت بروز این نشانه‌ها را جدی تلقی نمی‌کنند، درحالی‌که در بسیاری موارد، بروز این علائم، نشان از کم‌خونی و فقر آهن در کودک یا نوجوان دارد.
شاید بسیاری افراد از خطرات ناشی از کمبود آهن در کودک آگاه نیستند و نمی‌دانند که اگر کودک، به‌خصوص در دو سال اول زندگی‌اش دچار کمبود آهن شود، سرعت رشد وی کم می‌شود و بهره هوشی‌اش نیز نسبت به کودکان سالم، کاهش می‌یابد. متأسفانه قدرت یادگیری و پیشرفت تحصیلی در کودکان مبتلا به کم‌خونی ناشی از فقر آهن نیز کاهش می‌یابد.
دکتر غلامرضا خاتمی، فوق تخصص گوارش اطفال و رئیس انجمن پزشکان کودکان ایران درباره عوارض ناشی از فقر آهن در کودکان می‌گوید: مقاومت بدن کودکانی که مبتلا به کمبود آهن هستند در مقابل بیماری‌ها کاهش پیدا می‌کند، به‌گونه‌ای که این کودکان به‌طور مکرر دچار بیماری‌های عفونی می‌شوند.
این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با جام‌جم در پاسخ به این پرسش که چرا دختران بیش از پسران در معرض کم‌خونی قرار دارند، می‌گوید: فقط در سن بلوغ، نیاز دخترها به آهن بیشتر است، زیرا در دوره قاعدگی، به دلیل دفع آهن، به آهن بیشتری نیاز دارند، ولی در سنین دیگر مشکلات کمبود آهن در هر دو جنس، مشترک است. اگر در غذای روزانه کودکان، کمبود آهن وجود داشته باشد، دختران و پسران به یک میزان دچار کم‌خونی می‌شوند.
منظور از فقر آهن چیست؟
کم‌خونی یا فقر آهن، وضعی است که در آن تعداد یا اندازه گلبول‌های قرمز یا مقدار هموگلوبین موجود در خون کاهش یافته و تبادل اکسیژن و دی‌اکسیدکربن بین خون و سلول‌ها دچار اختلال می‌شود.
دکتر خاتمی با اشاره به این موضوع می‌افزاید: اگر کمبود آهن ادامه پیدا کند، ذخایر آهن بدن تخلیه می‌شود و کم‌خونی ناشی از فقر آهن بروز می‌کند. توجه داشته باشید که آهن، اساسی‌ترین ماده اولیه برای ساختن گلبول‌های قرمز خون است. البته علاوه بر آهن، مواد مغذی دیگر نیز مثل اسیدفولیک، ویتامین B6، ویتامین B12، ویتامین C و پروتئین برای خون‌سازی لازم است که باید از طریق رژیم غذایی روزانه تأمین شود.
چرا کوکان در معرض فقر آهن هستند؟
نوزادی که به دنیا می‌آید، مقداری از آهن را در کبدش از دوران جنینی نگه می‌دارد که می‌تواند چند ماهی از آن استفاده کند. همچنین از شیر مادر هم که مقداری آهن دارد، تغذیه می‌کند. به‌این‌ترتیب، نوزادان تا شش ماهگی احتیاجی به آهن ندارند.دکتر خاتمی با تأکید بر لزوم توجه به تأمین آهن مورد نیاز کودک می‌گوید: ولی از شش ماهگی، در کنار شیر مادر، علاوه بر غذاهای کمکی، آهن نیز باید داده شود. بررسی‌ها نشان داده که کمبود آهن در بچه‌ها در سن دو سالگی بیشتر از سنین دیگر است، به همین دلیل باید تا سن دو سالگی مراقب تغذیه کودکان باشیم و در کنار تغذیه مناسب، از قطره آهن تکمیلی استفاده کنیم.
وی با تأکید بر این‌که برای پیشگیری از کم‌خونی باید قطره آهن استفاده شود، می‌افزاید: در واقع، به ازای هر یک کیلو وزن کودک، یک میلی‌گرم آهن در نظر گرفته می‌شود که برای این‌که کودک دچار کم‌خونی نشود، باید این مقدار آهن به‌طور روزانه به وی داده شود. حال اگر کودکی دچار کم‌خونی باشد، مقدار این آهن را زیاد می‌کنیم، به‌گونه‌ای که به ازای هر یک کیلو از وزن کودک، باید دو میلی‌گرم قطره آهن به وی داده شود؛ بنابراین در بعضی شرایط، نیاز کودکان به آهن، بیش‌ازحد معمول است.
وی هشدار می‌دهد: کودکانی هستند که در دستگاه گوارششان پولیپ یا زخم دارند و به‌طور مدام، دفع خون دارند که این عامل نیز باعث کم‌خونی می‌شود؛ بنابراین اگر مقدار آهنی که وارد بدن می‌شود کم باشد، با توجه به این‌که آهن از بدن دفع می‌شود، دچار کمبود آهن می‌شوند. پس این دسته از کودکان به آهن بیشتری نیاز دارند.
پیشگیری از کم‌خونی کودکبه گفته دکتر خاتمی، غذاهایی که بعد از شش ماهگی در کنار شیر مادر به کودکان داده می‌شود، باید از موادی استفاده شود که در آن‌ها آهن وجود داشته باشد. در این راستا، مصرف گوشت قرمز، حبوبات و سبزیجات را در هر سنی توصیه می‌کنیم.
وی تأکید می‌کند: از پنج گروه غذایی باید به‌صورت روزانه استفاده شود که شامل غلات، گوشت، سبزیجات، میوه‌جات، لبنیات و کربوهیدرات‌هاست. اگر فردی روزانه از این پنج گروه غذایی به مقدار کافی و متعادل استفاده کند، دیگر نیازی به استفاده از کلسیم اضافی یا آهن اضافی نیست. بااین‌حال، به دلیل رعایت نکردن این نکات از سوی خانواده‌ها و دریافت ناکافی آهن به دلیل رژیم غذایی نامناسب، مجبوریم از کلسیم و آهن کمکی برای کودکان بهره بگیریم.
رئیس انجمن پزشکان کودکان ایران می‌افزاید: خوشبختانه کمبود کلسیم را می‌توان با مصرف روزانه یک یا دو لیوان شیر جبران کرد، ولی در مورد کمبود آهن، باید غذاهایی که دارای گوشت، حبوبات و سبزیجات است، استفاده شود. اگر از این غذاها به‌صورت روزانه استفاده نشود، باید برای پیشگیری از کمبود آهن، از قطره آهن استفاده شود.
