پاک کننده های غیرصابونی
چکیده: در درس قبل با صابون و خاصیت امولسیون کنندگی آن در پاک کردن چربی ها آشنا شدید. در این درس به پاک کننده های غیرصابونی پرداخته می شود که در سال 1930 با پیشرفت علم شیمی به بازار عرضه شدند.
شرح درس:
پاک کننده های غیرصابونی پاک کننده هایی هستند که در آنها به جای گروه کربوکسیلات (- CO2- ) در صابون، گروه های دیگری از جمله گروه سولفونات ( -SO3 -) به کار رفته است. مهمترین وجه تشابه صابون و پاک کننده های غیرصابونی، داشتن یک سر آب دوست و یک سر آب گریز است. در پاک کننده های غیرصابونی، چربی ها به زنجیر آلکیل می چسبند و گروه سولفونات که انتهای باردار پاک کننده را تشکیل می دهد با آب جاذبه برقرار می کند و سبب حل شدن چربی ها در آب می شود. انواع پاک کننده های غیرصابونی عبارتند از:
1- دترجنت های آنیونی: اكثر دترجنت های تولید شده از این نوع اند. این دترجنت ها به دلیل زیست تخریب ناپذیر بودن در طبیعت به سختی تجزیه شده و موجب آلودگی محیط زیست می شوند.
2- دترجنت های كاتیونی: به میزان كمتری تولید می شوند و تركیبات آمونیوم نوع چهارم هستند. این تركیبات خاصیت باكتری كشی دارند.
3- دترجنت های غیر یونی: حدود 25% از دترجنت های تولید شده را تشكیل می دهند و خاصیت كف كنندگی كمتری دارند.
یکی از مهمترین پاک کننده های غیرصابونی، سدیم دودسیل بنزن سولفونات است که دارای یک زنجیر دوازده کربنی به نام دودسیل است که به یک حلقه بنزن با عامل سدیم سولفونات متصل می باشد.
پاک کننده های غیرصابونی نسبت به صابون ها دارای برتری بوده و برخلاف آنها می توانند در آب سخت نیز کف کنند و خاصیت پاک کنندگی خود را حفظ می کنند. آب سخت آبی است که غلظت بالایی از یون های Ca2+ و Mg2+ را دارد. صابون در آب سخت به دلیل برقراری جاذبه قوی میان جزء آنیونی خود و یون های Ca2+ و Mg2+ به صورت نامحلول درآمده و رسوب می کند و در نتیجه خاصیت پاک کنندگی خود را از دست می دهد.
گروه سولفونات در پاک کننده های غیرصابونی می تواند برخلاف گروه کربوکسیلات با یون های Ca2+ و Mg2+ تشکیل ترکیب های محلول دهد و در آب سخت به خوبی کف کند.
مرکز یادگیری سایت تبیان – تهیه و تنظیم: مهسا شاه حسینی
