الگوهای سازمان اجتماعی در حیوانات

اهداف:

• آشنایی با برخی الگوهای اجتماعی دنیای حیوانات
• آشنایی با انواع تولید مثل در دنیای حیوانات

 شرح درس:

در طرح درس " انواع رفتارها در حیوانات" به برخی از رفتارهای شایع در حیوانات اشاره شد. در این طرح درس به دو نوع از مثال های پیشرفته تر و اجتماعی رفتاری در حیوانات اشاره می کنیم. حتما شما نیز زندگی مورچه ها و زنبورها را دیده اید. آن ها موجوداتی واقعاً اجتماعی و گروهی اند و الگوی زندگی آن ها در برخی موارد برای خود ما انسان ها نیز درس آموختن دارد.

در یک گروه رفتاری که به شدت به چشم می آید تقسیم کار بین اعضای آن گروه است. برخی کار محافظت، برخی کار نظافت، برخی تولید مثل، برخی تغذیه، برخی سرپرستی و... را برعهده دارن. این تقسیم کار به گونه ای است که این گروه با هم و در کنار هم کار انجام می دهند و به هم وابسته‌اند اما هر کدام، کار مشخص شده برای خود را انجام می دهند.

جوامع حشرات

در این مورد می‌توان به رفتار تولید مثلی زنبور عسل اشاره کرد. زنبور عسل یکی از موجوداتی است که نام ان در قرآن آمده است و سوره ای نیز به نام او وجود دارد. بنابراین این قدر پر اهمیت بوده است که حتی خدا نیز خلقت این موجود را در قرآن ذکر کرده است. اهمیت این موجود بر کسی پوشیده نیست و بار ها و بارها در مورد این موجود مطالبی زیادی خوانده ایم. اما یکی از فرایندهای جالب این موجود تولید مثل این موجود است. زمانی که جمعیت کندو زیاد از حد شد، ملکه، چند زنبور نر و چند هزار کارگر کلونی را ترک کرده و به منطقه دیگری رفته تا کندویی تازه درست کنند. در کندوی قبلی هم، کارگرها، چند تخم ملکه را پرورش داده و نخستین ملکه بیرون آمده، فورا ملکه‌های دیگر را نیش می‌زد و آن ها را از پا درمی‌آورد. ملکه جوان و بی‌رقیب، به زودی با یکی از نرها درمی‌آمیزد.

مورچه

مورچه ها از جمله مفیدترین حشرات روی کره خاکی ما هستند. آن ها بسیار قوی، کوشا و منظم اند. هر وقت که آن ها را می بینید در حال کارند. روی خط هایی که مورچه اول برجای گذاشته حرکت می کنند. جالب این است که تقسیم کار به شدت منظمی دارند.

مورچه های کشاورز، مورچه های برده دار، مورچه های دامدار، مورچه های گوشت خوار

انواع آمیزش در دنیای حیوانات:

تک همسری(monogamy):

یک فرد نر با یک فرد ماده آمیزش می کنند. این پیوند ممکن است کوتاه یا درازمدت (در بخشی از فصل تولیدمثل یا تمام آن و یا حتی تمام عمر) باشد. اغلب والدین، هر دو از تخم و بچه ها مواظبت می کنند.

چند زنی(polygyny):

هر نر با چند ماده جفت می شود اما هر ماده فقط با یک نر. ارتباط نر ممکن است همزمان با چند ماده باشد (چند زنی همزمان) یا در پی هم(چند زنی متوالی). در چند زنی این ماده است که معمولا وظایف والدین را برعهده دارد.

چند شویی(polyanbry):

این درست برعکس چند زنی است. ماده همزمان با چند شوهر است (چند شویی همزمان) و یا در پی یکدیگر (چند شویی متوالی). در این مورد مواظبت های والدین اغلب توسط نر صورت می گیرد.

هرج و مرج جنسی(promiscuity):

نر و ماده هر دو چندین بار با افراد مختلف جفت گیری می کنند. لذا این مورد مخلوطی است از چند زنی و چند شویی. هر کدام از دو جنس ممکن است از تخم ها یا بچه ها مواظبت می کنند.