تستی برای سنجش مسیر زندگی!
با توجه به پیامی که رهبر عزیزمان به جوانان اروپا داشته اند و نکات ارزشمندی را بیان فرمودند، در این مقاله بر آن شدیم که قسمتی از بیانات ایشان را که پیرامون معیارهای هدایت از منظر قرآن بوده را مورد توجه قرار دهیم تا انشالله بتوان از این راه، چراغ راه زندگی را فروزان تر نماییم.
در روزگار کنونی، تبادل اطلاعات به راحتی صورت می گیرد. هر شخص و هر آیینی با کوچک ترین حرکت می تواند اعتقادات، افکار و آداب خویش را در فضای مجازی پخش نماید.
این امر با وجود تمام مزایایی که دارد می تواند خطرساز نیز باشد. چرا که آدمی را به راهی که خود در آن قرار دارد مشکوک می سازد و این سوال بزرگ را در ذهن او ایجاد می کند که آیا من در مسیر درست قرار گرفته ام؟!
این سوال شاید یکی از بزرگ ترین دغدغه های بشر امروز، به ویژه جوانان باشد. از این رو باید دید در قرآن چه ملاک ها و معیارهایی برای رستگاران و هدایت یافتگان لحاظ شده است تا با تطبیق آن ها بر زندگی خویش، درستی راه خویش را تشخیص دهیم.
ایمان
اولین و مهم ترین معیار برای هدایت، ایمان است. اینکه آدمی از عمق جان خویش به دین و لوازم آن یقین آورد.
در آیات سوم تا پنجم سوره بقره [1] خداوند رحمان اشاره می نماید که ایمان به غیب، کتاب های آسمانی و آخرت از مقدمات اصلی هدایت است.
اگر انسانی در قلب و روح خویش ذره ای شک نسبت به هر یک از این امور راه داد، بداند در مسیر صحیح قرار نگرفته و یا احتمال لغزش در او وجود دارد.
چه بسیارند فرقه هایی که با شبهه پراکنی های مختلف سعی دارند جوانان را از این حقایق قلبی دور سازند. در این میان نقش جامعه اسلامی در دادن آگاهی های درست بسیار مهم و اثرگذار خواهد بود.
خداوند ایمان آورندگان حقیقی را حزب خود دانسته و در توصیفشان می فرماید: "قومى را نیابى كه به خدا و روز باز پسین ایمان داشته باشند [و] كسانى را كه با خدا و رسولش مخالفت كردهاند- هر چند پدرانشان یا پسرانشان یا برادرانشان یا عشیره آنان باشند- دوست بدارند. در دل اینهاست كه [خدا] ایمان را نوشته و آنها را با روحى از جانب خود تأیید كرده است، و آنان را به بهشت هایى كه از زیر [درختان] آن جوی هایى روان است در مى آورد همیشه در آنجا ماندگارند خدا از ایشان خشنود و آنها از او خشنودند اینانند حزب خدا. آرى، حزب خداست كه رستگارانند". [2]
هدایت یافتگان حقیقی هرگز تاب نمی آورند که بهترین غذاها را خورده و زیباترین جامه ها را بر تن نمایند در حالی که فردی در نزدیکیشان با شکمی گرسنه سر بر بالین می گذارد
جهاد در راه خدا
از دیگر معیارهایی که برای شناخت هدایت یافتگان در قرآن بدان اشاره شده است، جهاد در راه خداست. این مبارزه می تواند جنبه های مختلفی را شامل گردد.
بالاترین مقام مربوط به کسانی است که در راه جهاد اکبر گام برداشته و با ترک شهوات و انجام واجبات و مستحبات، سیر الی الله را طی می نمایند؛ کسانی که هرگز، قرار گرفتن در مقامات مختلف آنان را دچار عجب نمی سازد.
این عزیزان با جاه طلبی بیگانه اند و از چاپلوسی بیزارند. کسانی که همواره به دنبال خدمت به سایر مردمان هستند و در این راه از انفاق آنچه در توان دارند دریغ نمی کنند. کسانی هستند که در میدان نبرد حق علیه باطل پیشگامند و ترسی از بذل جان در راه خداوند ندارند. [3]
اطاعت از خدا و رسول
ویژگی دیگر رستگاران آن است که گوش به فرمان خداوند و رسول او، و به تبع جانشینان ایشان هستند. [4]
این فرمان هر چه باشد، در صورت یقین از صحت صدور، بدون هیچ معطلی و با تمام توان در راه انجامش تلاش خواهند کرد. کسانی که در مقابل کلام خدا و رسولانش چون و چرا آورده و سعی در کمرنگ ساختن آن دارند، هرگز در مسیر هدایت قرار نداشته و امکان انحرافشان وجود دارد.
خداوند رسول خویش را فرستاد تا راه را بر مردمان نمایان سازد، کارهای پسندیده را نشانشان داده و از امور ناپسند دورشان سازد. حلال و حرام الهی را بر ایشان تبیین ساخته و قید و بندهای خود ساخته را از پایشان بردارد. بی شک اطاعت نمودن از چنین انسانی عین هدایت خواهد بود. همچنان که در آیه 157 از سوره اعراف بدان اشاره شده است. [5]
پرداخت حقوق دیگران
هدایت یافتگان حقیقی کسانی هستند که تنها به فکر زندگی خویش نیستند. کسانی هستند که دغدغه راحت زندگی کردن دیگران، هرگز فراموششان نخواهد شد. اینان چشمانی تیزبین داشته و همواره در رصد کسانی هستند که گرفتاری مادی یا غیر مادی زندگی را برایشان مشکل ساخته است. حتی اگر خود در وضعیت عالی قرار نداشته باشند، در حد توان نیاز سایرین را برآورده می سازند و در این میان نزدیکان، مساکین و در راه ماندگان را بر سایرین ارجحیت می دهند. [6]
در روزگار کنونی که فشار اقتصادی، از هم پاشیده شدن بسیاری از خانواده ها و تلخ شدن زندگی ها را به همراه داشته است، عده ای در رفاه کامل زندگی می کنند.
در زمانه ای که بعضی به نان شب محتاجند، شماری هستند که بدون هیچ دغدغه ای پول خرج می کنند.
هدایت یافتگان حقیقی هرگز تاب نمی آورند که بهترین غذاها را خورده و زیباترین جامه ها را بر تن نمایند در حالی که فردی در نزدیکیشان با شکمی گرسنه سر بر بالین می گذارد.
در این میان داستان خانواده امام علی (علیه السلام) در سوره دهر زبانزد است.
صبر در برابر مصیبت ها
از دیگر نشانگان ره یافتگان آن است که هنگام بروز سختی ها و مصائب هرگز جزع و فزع نمی کنند. اینان همه چیز را در ید قدرت الهی می دانند و آنچه بدیشان داده شده است امانت هایی از سوی خالق بی همتا تلقی می نمایند. از این رو هنگام دستیابی به نعمت ها شکرگزارند و در زمان از دست دادن آن ها صبوری پیشه می سازند. [7]
امر به معروف و نهی از منکر
نکته مهم دیگری که در مورد هدایت یافتگان در قرآن مورد اشاره قرار گرفته است، وجود روحیه امر به معروف و نهی از منکر در چنین افرادی است.
انسانی که حقیقتاً به سوی رستگاری گام برداشته باشد، از هر فرصتی برای همراه ساختن دیگران با خود استفاده می کند. خانواده، دوستان، آشنایان و محیط جامعه برای او بسیار مهم است. او هرگز توان دیدن گمراهی دیگران را ندارد و از شیوه های صحیح برای انجام این فریضه الهی بهره می گیرد. او به دنبال آن است که مدینه ای فاضله ایجاد کند تا هر کس در آن با آرامش و راحتی زندگی کند. [8]
خواب صبحگاهی یا گرسنگی هنگام ظهر و یا حتی مشغله های لحظات غروب آنان را از نمازشان غافل نمی سازد
بر پا داشتن نماز
نماز اصول دین اسلام را تشکیل می دهد. در باب اسرار نماز و ویژگی های آن سخن ها گفته شده است. آنچه در این مجال مدنظر قرار داده می شود آن است که اقامه نماز یکی از شاخص های اصلی کسانی است که بر سبیل هدایت قدم برداشته اند.[9]
مفلحین حقیقی حساسیت ویژه ای نسبت به نمازهای پنجگانه خویش دارند. هیچ عاملی سبب نمی گردد آنان در این امر سستی نمایند؛ خواب صبحگاهی یا گرسنگی هنگام ظهر و یا حتی مشغله های لحظات غروب آنان را از نمازشان غافل نمی سازد.
دوری از بخل
گروه دیگر از رستگاران کسانی هستند که به تعبیر قرآن "شح نفس" دارند. [10] "شح" به معنى بخل توأم با حرص است كه به صورت عادت در آید. [11]
در حدیثی مى خوانیم:
"بخل و حرص و ایمان در قلب مرد مسلمان جمع نمىشود." [13]
انشالله که با در نظر گرفتن هر یک از این ملاک ها می توان میزان موفقیت خویش را در مسیر هدایت سنجید و ارزیابی نمود و در این راه مقاوم تر و زیباتر درخشید.
پی نوشت ها:
[1]. "الَّذِینَ یُوْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ*وَ الَّذِینَ یُوْمِنُونَ بِما أُنْزِلَ إِلَیْكَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ وَ بِالْآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ*أُولئِكَ عَلى هُدىً مِنْ رَبِّهِمْ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ"
[2]. مجادله/22
[3]. التوبه/88
[4]. نور/51
[5]. "الَّذینَ یَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِیَّ الْأُمِّیَّ الَّذی یَجِدُونَهُ مَكْتُوباً عِنْدَهُمْ فِی التَّوْراةِ وَ الْإِنْجیلِ یَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ یُحِلُّ لَهُمُ الطَّیِّباتِ وَ یُحَرِّمُ عَلَیْهِمُ الْخَبائِثَ وَ یَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ الْأَغْلالَ الَّتی كانَتْ عَلَیْهِمْ فَالَّذینَ آمَنُوا بِهِ وَ عَزَّرُوهُ وَ نَصَرُوهُ وَ اتَّبَعُوا النُّورَ الَّذی أُنْزِلَ مَعَهُ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُون"
[6]. روم/38
[7]. بقره/156 و 157
[8]. آل عمران/104
[9]. لقمان/4 و 5
[10]. تغابن/16
[11]. تفسیر نمونه، ج 23، صفحه 521.
[12]. نور الثقلین، ج 5، صفحه 291.
[13]. مجمع البیان، ج 9، صفحه 262.
زینب مجلسی راد
دانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث
بخش قرآن تبیان
مطالب مرتبط:
با دور شدن از معنویات، زندگی تنگ می شود!
بهترین راه برای خروج از مشکلات
تمسّک به ثقلین، مانع سقوط انسان
اگر هدایت و گمراهی دست خداست ما چرا تلاش کنیم؟
