شهر های ما ایمن هستند؟

در پایان بخش اول این نکته ذکر شد که اگر معبر بسته شود امداد رسانی و فرار افراد از زیر آوار چگونه خواهد بود؟در مواجهه با مسئله آسیب پذیری شبکه معبر دو رویکرد عمده قابل ذکر است که برای تشریح و بررسی و ارتباط تنگاتنگ آن با بلند مرتبه سازی باید در این بخش بازگو شود . در رویکرد اول معبر بعنوان یکی از ویژگیهای کالبدی تعیین کننده آسیب پذیری بافت و یا ساخت شهر بعنوان متغییر مستقل عمل میکند. اما در رویکرد دوم تعیین مطلوبیت و سطح عملکرد شبکه ارتباطی برای امدادرسانی و تامین دسترسی به کاربری های بحرانی در حین و پس از زمین لرزه ، معبر و شبکه ارتباطی بعنوان یک متغییر وابسته و متاثر از کاربری زمین و ویژگیهای کالبدی خود شبکه مدنظر قرار میگیرد.بدین ترتیب اگر محوریت بحث را رویکرد دوم تلقی کنیم ، بنابراین یکی از مولفه های اصلی در این رویکرد ارتفاع جداره معبر به عرض معبر میباشد . هرچه این نسبت کمتر باشد میزان آسیب پذیری معبر کمتر است.بطور کلی اگر کیفیت ساختمان ها ، ابنیه و جداره معبر پایدارتر باشد احتمال تخریب ابنیه و انسداد معبر از یکسو و احتمال کشته شدن عابرین در اثر ریزش آوار از سوی دیگر ، کمتر است و در نتیجه میزان آسیب پذیری معبر کاهش می یابد.کاربری های موجود در جداره معبر عاملی دیگر محسوب میشوند که از نظر جمعیت پذیری ، سازگاری با هم متفاوت است.مطلوبیت سطح سرویس معبر تا حد زیادی وابسته به جمعیت پذیری کاربری ها در زمان بحرانی می باشد از سوی دیگر عدم سازگاری کاربری ها می تواند منشا حوادث ثانویه در جداره و در نهایت موجب بسته شدن معبر شود .بنابراین با ذکر موضوعیت محله الهیه که در حال حاضر در طول روز ترافیک ساکن و متحرک آن باعث کندی حرکت در معبر شده  ،چگونگی امداد رسانی در این محله با توجه به وجود برج ها ، سفارت خانه ها به چه صورت خواهد بود.قابل ذکر است اساس و بنیان این محله بی تردید بر اقتصاد و درآمد مالی و رفاه خاصی استوار گردیده که میتواند حوادث ثانویه بعدی به مانند سرقت را گریبان گیر خود کند.

بی شک مسئله فقط زمین لرزه ، گسل و یا حوادث طبیعی نیست ، که نگرانی را از بلند مرتبه سازی فراهم آورده است.بلکه زیرساخت های موجود ، خاک های نامطلوب ، قنات ها ، آب های زیرزمینی هستند که در بستر ساختمان های بلند مرتبه الهیه تاثیر گذارند.در طرف دیگر وزش باد ازسوی رشته کوه های البرز ، گستره دید و منظر با قرارگیری و بسته شدن برج ها در این منطقه باعث عدم جابه جایی هوا ، احساس خفگی و ساکن بودن هوای تهران شده است و از سوی دیگر اگر در گذشته از نقاط جنوبی شهر تهران به سمت شمال نگاهی میشد کرد و شمیران و منظر زیبای کوه را تماشایی فرض کرد ، اما در حال حاضر فقط ساختمان ها دیده میشوند و رویارویی چشم با ابرساختمان ها و در زیر لایه های خود با انسان ها برخورد میکند.وجود طبقات بالای شهری و پائین شهری عاملی می شود که حقوق شهروندی پایمال شود و حتی در حق تنفس هم آدم ها دسته بندی می شوند.

بحران وقتی بروز پیدا میکند که تعادل سیستمی از بین میرود ، اتفاقات ریز و درشت به مانند ترافیک ، وارونگی هوا ، زلزله ، کمبود آب و....دست به دست هم می دهند تا پایه های یک سیستم را سست کنند و همین که پایه ها سست شد امکان هجوم و ضربه پذیری به سیستم افزایش می یابد.سیاست های ملی با ایجاد تعادل میان مخارج انجام یافته و سودهای حاصله باید در جهت رفع و تقویت قوای سیستم بکار گرفته شود.بی شک حذف فاجعه غیر ممکن است اما آمادگی و کاستن از صدمات آن ممکن.عدم طراحی دقیق و مناسب با شرایط و اجرای بی دقت و بدون نظارت که منجر به ساخت ضعیف سازه ها می شود و عواملی از قبیل فقر ، رشد جمعیت ، شهرسازی سریع و شتاب زده ، تحولات در سنتهای فرهنگی ، مشارکت های پوپولیستی ، عدم آگاهی و اطلاعات کافی و غیره نیز از عوامل اصلی و تشدید کننده آسیب پذیری سکونتگاه ها میباشند.

از نکات حائز اهمیتی که میتوان در آخر این نوشتار به اختصار بیان کرد ، عناصر و اجزا مهم در کنترل خطر میباشد که در دو گروه معرفی می شود:

الف : سازماندهی

1-وجه قانونی: تدوین قوانین و مقررات

2-وجه تشکیلاتی: ایجاد سازمان اداری

3-وجه فرهنگی: آموزش افراد و مسئولین

4-وجه تحقیقی: ارتقا دانش فنی از خطر با رویکرد مشارکت دانش محور

5-وجه مالی: پیش بینی و تامین هزینه

ب: تجهیز

1- مقاوم سازی در طرح های ساختمانی

2- امداد رسانی توسط نیرو و ابزار

3- مایحتاج اولیه

مولفه ایمنی در طرح جامع شهر "نواتو" از شمالی ترین شهرهای ایالت کالیفرنیا و طرح جامع شهر"موآب" در جنوب شرقی یوتا نزدیک رشته کوههای راکی در آمریکای شمالی دارای جایگاه بسیار مهمی میباشد. امروزه شهر در حیات مدنی از سه رکن اصلی : شهروند ، کالبد شهر و مدیریت شهری تشکیل شده است.بنابراین ایمنی باید تبدیل به جزجدایی ناپذیر از طرح های شهری شود و در تهیه و اجرای طرح ها بر روی این موضوع نظارتی واحد صورت گیرد.

علی طهرانچی

کارشناس ارشد طراحی شهری

بخش محیط شهر تبیان

منابع :

-نقش شکل شهر در کاهش خطرات ناشی از زلزله /دکتر فرح حبیب / نشر تابش تصویر

مطالب مرتبط: