پیامی برای فردای اروپا و آمریکا!‌

توهین اخیر روزنامه فرانسوی به ساحت مقدس پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) قلب تمامی مسلمانان جهان را به درد آورد و واکنشی عظیم در سراسر بلاد اسلامی و غیر اسلامی را با خود به همراه داشت. در این میان رهبر معظم ایران، آیت الله خامنه‌ای نیز سکوت را جائز ندانسته و در تدبیری حکیمانه نامه ‌ای خطاب به جوانان اروپا و آمریکای شمالی نوشته و توصیه‌هایی دوستانه بدان‌ها نمودند. نامه‌ای کوتاه و پرمحتوا که می ‌توان درس ‌هایی بزرگ از بخش های مختلف آن به دست آورد. ایشان خود سرّ مخاطب قرار دادن جوانان را این گونه بیان داشته اند:

«من شما جوانان را مخاطب خود قرار می‌دهم؛ نه به این علّت که پدران و مادران شما را ندیده می‌انگارم، بلکه به این سبب که آینده‌ ملّت و سرزمینتان را در دستان شما می‌بینم و نیز حسّ حقیقت‌جویی را در قلب‌های شما زنده‌تر و هوشیارتر می‌یابم».

به راستی حقیقت این نوع از خطاب در چیست؟

آیا ریشه ‌ای اسلامی داشته و اندیشه ای خاص در پس آن نهفته است؟ به همین دلیل بر آن شدیم تا در این بخش به بیان اهمیت و جایگاه جوانان از منظر قرآن و روایات با بررسی سیره پیامبر اکرم(صلی الله و علیه و آله) و اهل بیت ایشان(علیهم السلام) بپردازیم.

جوانان زودتر ایمان می‌آورند

یکی از شاخصه‌های اصلی دوران جوانی آن است که روحیه حقیقت‌جویی در این سن افزایش یافته و جوان با مشاهده جلوه‌های حق و حقیقت بدان ایمان می‌آورد. بدین سبب است که یاران نخستین انبیا و امامان(علیهم السلام) اکثراً در سنین جوانانی به سر می‌بردند.

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) در این باره فرموده ‌اند:

"شما را به نیکی با جوانان سفارش می‌کنم؛ زیرا نرم‌ترین دل ها را دارند. به راستی که خداوند، مرا بشارت دهنده و هشدار دهنده برانگیخت. جوانان با من پیمان بستند و پیران، با من به مخالفت برخاستند. آنگاه این آیه را تلاوت کردند: و عمر آنان به درازا کشید و دل هایشان سخت گردید". (حکمتنامه جوان، ح 23)

آری قلب بی‌آلایش جوانان به آنان کمک می کند تا سخنان را بشنوند و بی ‌هیچ تعصبی قضاوت نمایند. تعصبات قومی و نژادی هنوز در آنان بارور نگردیده و زنگار گناه قلبشان را آلوده نساخته است. از این رو زودتر ایمان آورده و راحت‌تر پذیرای تغییرات خواهند بود.

امام علی (علیه السلام) در وصیت خویش به فرزندشان امام حسن مجتبی (علیه السلام) چنین فرمودند:"[و آنگاه که] بر تربیت تو همت گماشتم، چنان دیدم که در عنفوان جوانی و بهار زندگی‌ات هستی که نیتی درست و نهادی پاکیزه داری". (حکمتنامه جوان، ح 36)

اهمیت آموزش در دوران جوانی

دوران جوانی به دلائل پیش‌گفته اهمیت فراوانی داشته و بهترین زمان برای یادگیری است. از این رو در آیات و روایات به طرق مختلف مردمان را به غنیمت شماردن دوران جوانی تشویق نموده‌اند. در سوره روم آیه 54 آمده است:

"اللَّهُ الَّذی خَلَقَكُمْ مِنْ ضَعْفٍ ثُمَّ جَعَلَ مِنْ بَعْدِ ضَعْفٍ قُوَّةً ثُمَّ جَعَلَ مِنْ بَعْدِ قُوَّةٍ ضَعْفاً وَ شَیْبَةً یَخْلُقُ ما یَشاءُ وَ هُوَ الْعَلیمُ الْقَدیرُ"؛ "خداست آن كس كه شما را ابتدا ناتوان آفرید، آن گاه پس از ناتوانى قوّت بخشید، سپس بعد از قوّت، ناتوانى و پیرى داد. هر چه بخواهد مى‏آفریند و هموست داناى توانا".

جوانی دوران قوت و توانایی است. زمانی است برای یادگیری و عمل. دورانی است که در آن آدمی می‌تواند ره صدساله را در یک شب طی نماید. هر آنچه در این دوران آموخته شود ماندگار خواهد بود و هر عملی که با تدبیر و اراده صورت پذیرد به سرانجام خواهد رسید. از امام باقر(علیه السلام) گزارش شده است که فرمودند:

"پدرم زین العابدین(علیه السلام)، هر گاه به جوانانی که دانش می‌اندوختند می‌نگریست، آنان را به خود نزدیک می‌کرد و می‌فرمود: آفرین بر شما که امانت های [مردم برای آموختن] دانشید و به زودی شما کم‌سالان جامعه، بزرگان جامعه دیگر می شوید". (حکمتنامه جوان، ح 33)

آینده جوامع در دست جوانان هر جامعه است. از این رو مهم‌ترین اقدامی که هر سرزمینی برای رسیدن به قله‌های موفقیت باید انجام دهد آن است که در پرورش فکری و روحی جوانان خویش اقدامات لازم را صورت دهد. آینده‌نگری در این زمینه، سعادت جامعه را به همراه خواهد داشت. از این روست که در سیره و روش پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) واگذاری مسئولیت های مهم و حساس به جوانان به خوبی مشاهده می شود. از جمله این جوانان که در تاریخ گزارش شده‌اند می توان به افراد زیر اشاره نمود:

مُصعَب بن عُمَیر: پیش از هجرت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) دو تن از مدینه نزد ایشان آمدند و تقاضا نمودند نماینده‌ای را از جانب خویش با آنان به مدینه اعزام دارند. ایشان نیز مصعب جوان را به نمایندگی خویش برگزیدند.

عَتّاب بن اسید: پس از فتح مکه و در آستانه جنگ حُنین پیامبر اعظم(صلی الله علیه و آله) جوان 21 ساله‌ای با نام عتاب بن اسید را به عنوان فرماندار مکه انتخاب کرده و خود به همراه دیگر یاران به میدان کارزار رفتند.

أسامة بن زید: در روزهای آخر زندگی رسول الله(صلی الله علیه و آله) نبردی میان روم و سپاه اسلام درگرفت که در آن بزرگان صحابه حضور داشتند. فرماندهی این سپاه عظیم از جانب پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به اسامة بن زید که در آن روزگار 18 سن بیشتر نداشت واگذار گردید.

این ها همه نشان از اهمیت حضور و فعالیت جوانان در میادین مهم و حساس دارند. و این امر جز با هدایت و آموزش آنان به بهترین نحو محقق نخواهد شد. از این رو امام علی(علیه السلام) در وصیت خویش به کریم اهل بیت(علیهم السلام) می‌فرمایند:

"همانا دل جوان، مانندِ زمینِ کشت ناشده است. آنچه در آن افکنده شود، می پذیرد. از این رو پیش از آنکه دلت سخت گردد و خردت سرگرم شود، به تربیت تو همت گماشتم".( حکمتنامه جوان، ح 35)

نتیجه

دوران جوانی، دورانی بسیار مهم و تأثیرگذار است. زمانی که می تواند یک انسان را رو به کمال رساند و یا زمینه ساز زوالش گردد. فرد جوان به دلیل قلب پاکی که دارد آمادگی پذیرش سخن حق را داشته و عناد و ستیزه‌ جویی کمتر در او به چشم می خورد. اگر قضایا برای جوانان به خوبی تبیین گردد و زبانی خوش برای سخن گفتن به کار گرفته شود حقایق را به خوبی دریافت خواهند و در مسیر درست گام برمی‌دارند. و این است سرّ آنکه رهبر معظم ایران اسلامی، جوانان را مخاطب اصلی نامه خویش قرار داده‌اند. اگر جوانان اروپا و آمریکای شمالی بخواهند می توانند سیاست های غلط حاکم بر ممالک خویش را تغییر داده و جهانی بدون ظلم، بر اساس اصول و قواعد انسانی و اخلاقی بنا سازند.

زینب مجلسی راد 

دکترای علوم قرآن و حدیث  

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

مطالب مرتبط:

گندم نمایی و جو فروشی!

سراشیبی خطرناک سقوط جوانان

7 توصیه امام علی(علیه‌السلام) به جوانان

هم اکنون باید قاطع بود

پیشنهاد مهم و روشنگرانه رهبری به جوانان غربی !

فیلم مرتبط:

پیام به جوانان اروپا و آمریکای شمالی