امتحان مومن با سه خصلت!

انصاف داشتن و به مردم حق دادن و یاد خدا در هرحال.

در ادامه به بیان مصادیق این سه خصلت می پردازیم:

کمک به برادر دینی

هر مسلمانی در برابر برادران دینی خود حقوق و وظایف فراوانی دارد که قابل شمارش نیست و ما نیز در صدد بیان همه‏ی آن حقوق نیستیم؛ تنها یکی از احادیث مربوط به حقوق مسلمانان را نسبت به یکدیگر بیان می‏کنیم. و توجه به همین یک حدیث برای عمل کردن به چنین حقوقی کافی است.
امام صادق علیه‏السلام به معلی بن خنیس می‏ فرماید: «هر مسلمانی بر برادر خود هفت حق [لازم] دارد و آسان ترین آنها این است که آنچه را برای خود دوست داری برای او نیز دوست بداری و آنچه را که برای خود دوست نداری برای او نیز دوست نداشته باشی.

حق دوم این است که از به خشم آوردن او بپرهیزی و آنچه را موجب خشنودی اوست فراهم کنی و امر او را اطاعت نمایی.

حق سوم این که با جان و مال و زبان و دست و پای خود او را یاری نمایی.

حق چهارم این است که چشم او و راهنمای او و آیینه‏ی او باشی.

حق پنجم این که تو سیر نباشی و او گرسنه و تو سیراب نباشی و او تشنه و تو پوشیده نباشی و او برهنه باشد.

حق ششم این که اگر تو خادمی داری و او ندارد، خادم خود را بفرستی تا لباس او را بشوید و غذای او را طبخ کند و بستر او را آماده نماید.

حق هفتم این که به سوگند و قسم او احترام بگذاری و دعوت او را اجابت نمایی اگر مریض بود از او عبادت نمای و اگر از دنیا رفت او را تشییع نمایی و اگر حاجت و نیازی داشت در انجام آن بکوشی و مگذاری که ناچار به سوال و درخواست از تو بشود، اگر این حقوق را نسبت به او رعایت کنی، ولایت و ارتباط برادری خود را با او متصل نموده ای و برادری او را نیز با خود متصل و محکم نموده ای». [وسائل ج 8 / 544]

امام صادق علیه ‏السلام می ‏فرماید: «بنگر خداوند چه نعمت‏هایی به تو داده و [به شکرانه‏ی آنها] برادران دینی خود را از آنها بهره مند گردان.» [وسائل ج 8 / 415] و یا می‏فرماید: «به وسیله‏ی کمک و یاری کردن برادران دینی خود، به خداوند تقرب پیدا کنید.» [خصایل صدوق باب الواحد]
از آن جایی که کمک و یاری به برادران دینی برای مردم، کار سخت و دشواری است امام صادق علیه‏السلام می‏فرماید: «سخت ترین چیزی که خداوند بر بندگان خود واجب نموده سه چیز است 1- انصاف با برادران مومن به گونه ای که برای برادر مومن خود نپسندد، مگر آنچه را برای خود می‏پسندد. 2- کمک و یاری به برادران دینی در مال 3- یاد خدا نمودن در همه‏ی حالات [سپس فرمود:]
در حقیقت رعایت این سه خصلت، برای مردم از سخت ترین اعمال است؛ زیرا با شدیدترین غرایز و شهوات نفسانی آنان مانند حب نفس وحب مال و حب شهرت رو به رو می ‏باشد و چون انصاف و کمک به مردم، کار بزرگ و سختی است، امام صادق علیه السلام بر آنها نام واجب و فریضه نهاده، گرچه از نظر فقهی از واجبات نیستند.

انصاف را فراموش نکنیم

واژه ی «انصاف» از «نَصف» و «نُصف» و «نِصف» به معنای چیزی را نصف کردن یا به نیمه رساندن است، چنان که گویند: «نَصفتُ عمُری»: به نیمه ی عمرم رسیدم، «نَصفَ النَهارُ»: روز به نیمه رسید، «نَصفَ الشَّیءَ بَین الرَّجُلینِ»: آن چیز را میان آن دو مرد به نصف تقسیم کرد و به هر کدام نیمی از آن را داد، «یُنصِفُ انصافاً الشَّیءُ»: آن چیز نصف شد و به نیمه رسید.

«انصاف» در روابط و مناسبات اجتماعی و امور سیاسی و اداری به مفهوم نصف کردن سود و زیان میان خود و دیگران و پاس داشتن داد و حفظ حقوق دیگران همانند حفظ حقوق خود، و در مقام داوری حقوق طرفین را یکسان و برابر رعایت کردن است. انصاف در این وادی، بدین معناست که هر کس حقوق دیگران را رعایت کند و آن را چون حقوق خود بداند و برای دیگران حقوقی برابر خود قائل باشد و آن چه برای خود می خواهد، برای دیگران نیز بخواهد و مزایا و بهره های زندگی را میان خود و مردمان برابر تقسیم نماید.»

انصاف آن است که اگـر آدمـى بـا كـسى نزاع مى كند، و خود مقصر است ، اعتراف به تقصیر كند و از طرفش عـذر خواهى نماید، اگر حق كسى را خورده ، اعتراف كند و حق را برگرداند، اگر قضاوت بى جایى كرده ، جبران نماید و معذرت خواهى كند و اگر همسرش حق مى گوید، بپذیرد.
اگر فرد كوچكترى موضوع را مطرح كرده و ایراد مى گیرد و ایراد وارد است ، نگوید او كـوچـكـتـر اسـت و بـراى مـن زشـت اسـت كـه سـخـن او را قبول كنم ، بلكه راحت بپذیرد و به اشتباه خود اعتراف نماید.
ریـشـه اخـتـلافـات و جنگ ها و نزاع هاى اجتماعى بى انصافى است و ریشه وحدت و رفع اختلافات همان انصاف و حق را پذیرفتن است.

چنانچه امام على (علیه السلام ) مى فرماید:
الانصاف یرفع الخلاف و یوجب الائتلاف .

و در جایی دیگر حضرت می فرمایند:

«الانِصَافُ افَضلُ الفَضَائِل.»
انصاف برترین فضایل است.

اگر در جامعه و خانواده و هر جاى زندگى انصاف حاكم شود، اختلاف برطرف مى شود و به جاى آن الفت و وحدت پدید مى آید.

یاد خدا فقط گفتن ذکر به زبان نیست!

مقصود از یاد خدا گفتن «سبحان الله و الحمدلله...»نیست؛ بلکه مقصود این است که هنگام برخورد با حرام، خدا را به یاد بیاورد و از حرام دوری نماید.» [وسائل ج 8 / 415]

فرآوری: زهرا اجلال             

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منابع:

افکار نیوز

سایت عاشورا

راسخون

شفقنا

شیخ صدوق- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال- صفحه 148
محمدبن علی ابن بابویه- پاداش نیکی ها و کیفر گناهان- صفحه 380

مطالب مرتبط:

آثار روی گردانی  از یاد خدا

یاد خدا در همه حال

علامت هایی که انسان را به یاد خدا می اندازد