حکم ارث از پول شبهه دار یا حرام
دختر مجرد غیر از ارثیه خود چیزی به عنوان جهیزیه از مال پدر خود که مرده است طلب ندارد مگر بقیه وراث از حق خود چیزی را برای او در نظر گیرند که مانعی ندارد.
سوال: پدرمان قبل از مرگ برای حج ثبتنام کرد، اما میدانیم تقریباً تمام اموال او از حرام بوده است، اکنون چه وظیفهای در برابر حج نیابی از ایشان داریم و در ضمن، تکلیف اموالی که به ارث رسیده چیست؟
1. اگر حج در سالهای قبل بر او واجب و مستقر نشده و یا مال حلالی از وی باقی نمانده است، نیابت واجب نیست.
2. اگر یقین دارید که همه اموال پدر از مال حرام است، چنانچه صاحب آنها را میشناسید، آن اموال را به آنان برگردانید و اگر صاحبان آنها را نمیشناسید و یا دسترسی به آنان امکان ندارد، این اموال را از طرف آنان به فقرا صدقه دهید.
پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سوال، چنین است:
حضرت آیة الله العظمی خامنهای (مد ظله العالی):
در فرض سوال اگر حج در سالهای قبل بر او مستقر نشده نیابت لازم نیست و اگر یقین دارید که همه اموال او از مال حرام میباشد لازم است اگر صاحب آنها را میشناسید آن اموال را به آنان برگردانید و اگر صاحبان آنها را نمیشناسید و دسترسی به آنان امکان ندارد، این اموال را از طرف آنان به فقرا صدقه بدهید.
حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):
در صورتی که تمام اموال از راه قاچاق مواردی که شرعاً حرام است بوده، باید تمام مال حرام را اگر صاحبانشان را میشناسند به صاحبانشان برگردانند و اگر نمیشناسند رد مظالم بدهند و حج واجب نیست.
حضرت آیة الله العظمی نوری همدانی (مد ظله العالی):
چنانچه یقین داشته باشد فیش حج از مال حرام تهیه شده است تصرف در آن جائز نیست و چنانچه مالک اصلی آن را نشناسد، در حکم مال مجهول المالک است.
سوال: اگر پول شبهه دار یا حرام در اموال شخصی مخلوط شود، آیا ارث رسیدن به فرزندان از اموال آن شخص نیز حرام یا شبهه دار می باشد؟
دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی):
تا یقین به حرمت آن نداشته باشید تصرف در آن اشکال ندارد و اگر یقین به وجود مال حرام در اموال به ارث رسیده دارید، ولى مقدار دقیق آن را نمىدانید و صاحب آن را هم نمىشناسید، راه حلال کردن آنها این است که خمس آن را بپردازید.
چند سوال از آیة الله مکارم شیرازی دام ظله:
سوال: شخصی در زمان حیات خود و در کسب و کار بعضا اهل حرام بوده است. آیا ثروتی که از طریق ارث از این شخص به انسان می رسد مشکلی ندارد؟ اگر مشکل دارد آیا می تواند به طریقی این مال و ثروت را تزکیه کند؟
پاسخ: هرگاه آلوده به حرام نباشد و صاحب آن را بشناسید باید به او برسانید. و اگر مقدار و صاحبش معلوم نباشد با پرداختن خمس آن، مال مزبور حلال می شود.
سوال: اگر شخصی قبل از مرگ تمام اموال خود را که عبارت از یک باب منزل مسکونی باشد به نام یکی از فرزندان سند زده باشد چه حکمی دارد و وظیفه آن شخص و سایر ورثه چیست و آیا مراجع قضایی موظف به احقاق حق مطابق احکام شرعی هستند؟
پاسخ: اگر در زمان حیات به نام او کرده و تحویل داده و یا اینکه فرزند ساکن آن باشد، سایرین حقی در آن ندارند.
سوال: در یک منطقه از مناطق کشمیر رسم مردم مسلمان این گونه است که پسرها همیشه همراه پدر و در خانه او زندگى مى کنند. هنگامى که پدر از دنیا مى رود تمام اموال پدر در اختیار پسرها قرار مى گیرد، امّا دخترها که در خانه شوهران خود زندگى مى کنند سهم ارث خود را از برادرانشان مطالبه نمى کنند، بلکه اغلب به برادران خود مى بخشند، بعضى هم تا خودشان زنده هستند با رضایت در اختیار برادران مى گذارند، بعد از فوت خواهران و برادران، اولاد خواهران از اولاد برادران حصّه مادرشان را مطالبه مى نمایند و مى گویند: مادران ما حصّه خودشان را به پدران شما نبخشیده بودند بلکه به عنوان اباحه گذاشته بودند و اولاد برادرها هم نمى دانند که عمّه هایشان حصّه خود را به پدران آنها بخشیده بودند یا به صورت اباحه گذاشته بودند، تکلیف اولاد برادران چیست؟
پاسخ: هرگاه بخشش آن اموال به برادرها ثابت نشود باید سهم خواهرها به ورثه آنها داده شود.
سوال: کسانى که حقّ مسلّمى دارند، مثل خواهر، عمّه یا غیر آنان ـ اعمّ از مال منقول یا غیر منقول ـ ولى ادّعاى آن حق را نمى کنند، آیا پس از فوت آنها ورثه آنها مى توانند آن حق را ادّعا کنند؟
پاسخ:حق دارند، مگر این که صریحاً حقّ خود را بخشیده باشند.
سوال: آیا در صورتى که وارثان توافق کنند، مى توانند خلاف سهام ارث عمل نمایند؟
پاسخ: با رضایت همه ـ در صورتى که صغیرى میان آنها نباشد ـ مانعى ندارد.
و چند سوال از آیة الله علوی گرگانی دام ظله:
سوال: اگر در یک خانواده به هنگام تقسیم ارث بین ورّاث نزاع در بگیرد ایا می توان از حق خود بخاطر رفع نزاع گذشت؟ راهکار دین مبین اسلام در چنین مواقعی چیست؟
اگر تمام وراث به دستور دین پایبند باشند و حاضر باشند که طبق دستور دین عمل کنند یقینا هیچ نزاعی وجود نخواهد داشت و با این حال اگر کسی از حق خود بگذرد برای رفع نزاع ثواب دارد و اشکال هم ندارد.
سوال: آیا دختر مجرد می تواند سهم جهیزیه خودرا از ارث پدر بردارد و بفیه ارث بین وارثین تقسیم شود ؟یا چون ازدواج نکرده حق ندارد مالی بابت جهیزیه بردار؟
دختر مجرد غیر از ارثیه خود چیزی به عنوان جهیزیه ازمال پدرخود که مرده است طلب ندارد مگر بقیه وراث از حق خود چیزی را برای او در نظر گیرند که مانعی ندارد.
سوال: وراث پدرخانواده چه کسانی هستند؟
وراث پدر همسر او و فرزندان او هستند و اگر پدر دارای پدر و مادر می باشد آنها نیز جزو وراث او هستند.
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش احکام اسلامی تبیان
منابع:
سایت پورتال انهار
سایت اسلام کوئیست
پایگاه اطلاع رسانی آیة الله علوی گرگانی دام ظله