چگونه خوش اخلاق بشم؟

من یک جوان 22 ساله هستم. من هر چقدر می خواهم اخلاق خوبی نسبت به دوستان و آشنایان داشته باشم نمی توانم. چکار کنم؟

خوش اخلاقی دارای دو معنای عام و خاص است. معنای عام آن اتصاف به فضایل اخلاقی و تحصیل مجموعه كمالات و خصلت های پسندیده ای است كه انسان در مسیر خودسازی و پرورش نفس، خود را به آنها می آراید و معنای خاص آن خوشرویی، خوشرفتاری و برخورد شاد و پرنشاط با دیگران است. مقصود ما از این گفتار معنای خاص خوش اخلاقی است.

به طور كلی رابطه با مردم و اخلاق اجتماعی یكی از مهم ترین و گسترده ترین عرصه های خودسازی و پرورش توانایی های انسان است.

در اصطلاح اخلاقی و آموزه های دینی اسلام به كسی خوش اخلاق گفته می شود كه با گشاده رویى، زبانی ملایم و برخوردی شاد با مردم روبرو می شود، و در هر شرایطی این توانایی را دارد كه با خوشروئى برخورد كند، لب هایى پر از تبسم، و كلماتى پر از محبت و لطف داشته باشد.

صادق آل محمد (علیه السلام) در تعریف خوش اخلاقی فرموده: حسن خلق آن است كه برخوردت را نرم كنی، سخنت را پاكیزه گردانی و برادرت را با خوشرویی دیدار نمایی. (جامع السعادات، ج1، ص324)

‌دین اسلام همواره پیروان خود را به نرم خویی و ملایمت در گفتار و رفتار فرا خوانده و از درشتی و تند خویی بازداشته است.

می دانید چرا؟ چون این آموزه یكی از مهم ترین عوامل قدرت، موفقیت و پیروزی انسان در زندگی است.

آیا می دانید مهمترین عامل موفقیت انبیای الهی به خصوص پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) در جذب قلوب انسان ها و گسترش دین چه بوده است؟ این عامل همانا خوش اخلاقی، گشاده رویی، كلام نرم و دلنشین و نرم خویی آن حضرات بوده است.

حسن خلق و خوش رویی در نفوذ سخن انسان در دیگران اثری شگفت دارد.

درباره پیامبر اسلام حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) كه مصداق كامل حسن خلق بود خدای مهربان فرمود:

وَ إِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِیمٍ : و راستى كه تو را خویى والاست. (قلم، 4)

بعد در آیه ای دیگر فرمود به همین دلیل هم توانستی در دلها نفوذ كنی و آنان را پیرامون خود گردآوری و در دعوت خویش موفق عمل كنی.

فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِكَ چون در پرتو رحمت و لطف خدا با آنان مهربان و نرم خو شده ای اطرافت گرد آمدند و اگر خشن و سنگ دل بودی، هر آینه از گردت پراكنده می شدند. (آل عمران، 159)

چگونه خوش اخلاق شوم؟

راهكار تحصیل خوش اخلاقى و مبارزه با بد اخلاقى و علاج آن عبارت است از:

1. توجه به ارزش و آثار خوش اخلاقى و آثار نیك آن و همچنین زشتى بداخلاقى و آثار بد آن:

براى این منظور بهترین راه موجود، مطالعه‏ى روایات و آیاتى است كه در زمینه حسن خلق و سوء خلق وارد شده است.

2. پرورش عواطف انسانی:

یكى از ابعاد مهم وجودى انسان عواطف طبیعى، انسانى و ایمانى او است. دوست داشتن دیگران و ایجاد رابطه عاطفى با سایر انسان ها قابل رشد و تربیت است.

انسان های مهربان شاخص ترین و دوست داشتنی ترین افراد جامعه و یك فامیل هستند. قسمت بزرگى از لذت و شادى زندگى از طریق ایجاد ارتباط عاطفى با دیگران تأمین مى‏شود باید توجه نمود كه این شادى و لذت از طریق خوش اخلاقى، یعنى ایجاد رابطه‏ى عاطفى مثبت، محبت كردن و دوست داشتن دیگران بدست مى‏آید و بد اخلاقى كه در واقع همان رابطه‏ى عاطفى منفى است، موجب كدورت و عذاب زندگى خواهد بود و دیگران را از گرداگرد انسان مى‏پراكند. امام على (علیه السلام) فرمود: بداخلاقى زندگى را سخت مى ‏كند و موجب عذاب نفس است.

3. تمرین و نهادینه سازی:

از راه هاى دیگر تحصیل خوش اخلاقى و رفع بداخلاقى تمرین عملى خوش اخلاقى هنگام برخورد با دیگران است. هر كس قادر است با یك تصمیم قوى و عزم جزم با رعایت اصل تدریج، به تمرین عملى در این زمینه بپردازد. اگر كسى تصمیم بگیرد حداقل به مدت چهل روز در برخورد خود نسبت به اطرافیان تجدید نظر نماید و در این مدت با روئى گشاده، لبى خندان و رابطه‏اى صمیمى برخورد نماید، نرم و زیبا سخن بگوید، قطعاً نتایج خوبى خواهد گرفت.

یكی از مهم ترین كارهایی كه در این زمینه باید تمرین كرد برخورد شاد است. سلام و احوالپرسى توأم با تبسم، دست دادن و گاهی كه فاصله ها زیاد می شود، معانقه همراه با صمیمیت و احترام، اولین فن موثر ارتباطى، به منظور تمرین خوش اخلاق بودن و همچنین جلب محبت دیگران است.

اولین لحظه ملاقات از اهمیت فوق‏العاده‏اى برخوردار است، به نحوى كه موفقیت یا شكست در امر دوست‏یابى به آن بستگى دارد.

در فرهنگ دینى ما، نسبت به سلام‏ كردن، مصافحه و تبسم، احترام، محبت و ابراز علاقه قلبى سفارش و اهتمام فراوان شده است.

عدى بن حاتم مى ‏گوید: وارد مدینه شدم. پیامبر خدا(صلی الله و علیه وآله) مرا شناخت از جاى خود برخاست و دست مرا گرفت و به خانه خود برد... من از فروتنى وى غرق حیرت شدم و از اخلاق پسندیده و ملكات فاضله، و از احترام فوق ‏العاده‏اى كه نسبت به تمام افراد قائل بود دریافتم كه وى فرد عادى، و فرمانرواى معمولى نیست.

حتّى وقتى كه عمیقاً غمگین و ناراحت هستید، سعی كنید خود را شاد نشان دهید و تبسم نمایید. چنان كه امام على (علیه السلام) در توصیف مومن مى‏فرماید: شادى مومن در چهره او، واندوه وى در دلش پنهان است. (المومن بِشره فى وجهه، و حزنه فى قلبه) (نهج البلاغه، حكمت 333)

4- شوخ طبعی:

یكی دیگر از عوامل خوش اخلاقی، داشتن روحیه شوخی و مزاح است.

امام صادق (علیه السلام) به شخصی فرمود: "آیا با یکدیگر مزاح می کنید؟ آن مرد گفت: کم مزاح می کنیم. امام (علیه السلام) فرمودند: این طور نباشید، زیرا شوخی نشانه خوش خلقی است و به وسیله شوخی برادر دینی خود را خوشحال می کنی. سپس فرمود: رسول خدا (صلی الله و علیه وآله) برای اینکه کسی را خوشحال کند با او مزاح می کرد"(کافی، ج 16).

به عبارتی حواسمان باشد که مزاحی باید صورت بگیرد که از حق تجاوز نشود و مشتمل بر سخن باطل یا ایذاء و اهانتی نباشد و باعث سرور گردد، که چنین مزاحی مذموم نیست.

در شوخی کردن با دیگران، هم باید ظرفیت طرف مقابل سنجیده شود، هم از افراط و زیاده روی پرهیز گردد، هم از تحقیر و توهین و استهزای دیگران اجتناب شود، هم وقار و هیبت خودِ شخص محفوظ بماند.

نشاندن گل لبخند به چهره ها به قیمت خرد کردن شخصیت یک انسان و ایجاد شادی در عده ای به بهای غمگین ساختن یک مسلمان، زیبنده و شایسته نیست. بنابراین اعتدال در هر امری پسندیده است، در مزاح و شوخی نیز همچنین، تا معاشرت ها پاک و دوستی ها با دوام و رابطه ها صمیمی و برادرانه باشد.

فرآوری: زهرا اجلال              

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منابع:

سماموس

سایت آفتاب

اخلاق در قرآن، آیت الله مكارم شیرازی، ج 3

مطالب مرتبط:

کسانی که در قلب دیگران جایی ندارند

تاثیر خوش اخلاقی

غده ای بدتر از سرطان!

خوش اخلاق باشیم تا سالم بمانیم

بداخلاق ها دلشان بسوزد!