ساخت و سازهای غیر مجاز

ایمن سازی شهر؛ ایمن سازی در خدمات ، تاسیسات و ساختمان های شهر است. بحران در زمانی پدید می آید که عدم انطباق بین نیازها و منابع احساس شود. افزایش پیشگیری، در هر جامعه ای موجب کاهش خطرات سوانح از یک سو و افزایش آمادگی شهروندان و توانمند سازی آنها در مواجهه با سوانح از سوی دیگر می شود. هزینه پیشگیری در زمان حال پرداخته میشود اما باید یادآور شد که منافع آن در آینده ای دور قابل دستیابی است.

اهمیت و ضرورت پیشگیری از حوادث احتمالی به سبب بلند مرتبه سازی مولفه ای است که باید شهرسازان ، مدیران شهری توجه ای ویژه به آن داشته باشند.آلودگی هوای تهران و در کل کلانشهر ها مسئله ای چندین و چند ساله است که بطور اخص درد پنهانی بوده که کم کم به غده ای چرکین مبدل شده ، هرساله با توجه به پدیده گلخانه ای و وارونگی هوا در زمستان درد خود را بیش از پیش نمایان میکند و فقط با تزریقی موضعی برای مدتی از فریاد آن جلوگیری میشود.اما این نشانه خطر بی کار ننشسته و وقتی خود را با دارویی خاموش میبیند برای ازدیاد و توسعه خود در دیگر کلان شهر ها و در کل کشور می کوشد. بنابراین اگر در مرحله اول شاید می شد آن را در مقیاس منطقه ای به هزینه ای اندک درمان کرد اما در حال حاضر این هیولای بی شاخ و دم خود را بزرگ تر میبیند و هر روز بیشتر خود را به رخ میکشد.به طوری که اگر در سالیان گذشته فقط در فصل زمستان نمایان میشد اما به تازگی در تابستان هم به چشم میخورد. شاید باید شهرنشینان کم کم به این عامل عادت کنند و آن را جزئی از خصوصیات شهر بدانند.به راستی چه کسی مسئول پدیدار شدن این خطرات است ؟باید ها و نباید ها قانونی چگونه خود را نمایان میسازند ؟ و آیا شهرسازان شهر را میسازند یا عناصر پنهان ؟

اگر در سال های گذشته فقط پدیده زلزله، تهران را مسحور خود میکرد اما امروزه نه فقط زلزله بلکه ، آلودگی هوا ، ترافیک ، کم آبی و......خود را بیش از پیش به رخ میکشد.در کمدی ترین حالت میشود گفت زلزله تهران رفیق شهروندان شده و مسئولان هم کمتر سری به حال و روز آن یار قدیمی میزنند. به طور مثال ساختمان های بلند مرتبه مسکونی و مدرن آتی ساز در کنار هتل اوین ، پل صدر بر روی خیابان شریعتی ، پل پارک وی بر روی خیابان ولی عصر ، ساختمان بلند مرتبه روزنامه اطلاعات ، مرکز اسناد ملی ایران ، ساختمان عظیم بانک مرکزی همه و همه در مکان هایی واقع گشته اند که قلبی تپنده بر روی گسل های تهران میباشند.گسل شمالی تهران ، لشکرک ، سوهانک ، فرحزاد ، حصارک ، نیاوران ، تجریش ، زعفرانیه ، الهیه و فرمانیه را در خود جای داده است.

محله الهیه یکی از محله‌های شمال شهر تهران است که در منطقه 1 شهرداری تهران واقع شده است. به‌دلیل بالا بودن سطح منطقه الهیه، نسبت به دیگر نقاط شهر و دسترسی به منظره‌های زیبا، این محله یکی از گران‌ترین مناطق در شهر تهران محسوب می‌شود. قیمت پنت‌هاوس در برجهای الهیه بسیار زیاد است. در اطراف منطقه الهیه، بزرگراه‌های زیادی وجود دارد كه رفت وآمد در منطقه را آسان میكند. همچنین ساختمان‌های دیپلماتیك زیادی که محل اقامت اتباع خارجی است در این منطقه وجود دارد. اراضی الهیه، که نام قدیمی آن خورآذین بوده، در گذشته‌ای نه چندان دور متعلق به غرةالدوله، همسر امین‌الدوله، بوده‌است. سپس میرزا جعفر حکیم الهی اراضی را خریداری کرد و به آبادانی آن پرداخت.در زمان ناصرالدین شاه یک کارخانه کبریت سازی در این محله دایر بوده که با کوشش‌های میرزاعلی خان امین الدوله، صدراعظم عصر قاجار ایجاد شده بود. باغ‌های الهیه در اوج زیبایی قرارداشت از جمله باغ‌های معروف و بزرگ الهیه باغ شرکت نفت است که هنوز هم وجود دارد. باغ سفارت آلمان نیز یکی دیگر از باغ‌های قدیمی این محله است. خیابان فرشته و سفارتخانه های سوئیس ، دانمارک ، بلژیک ، فنلاند ، مالزی ، مصر و باغ سفارت روسیه و سفارت ترکیه در این محله قرار دارد.

اگر با نگاهی گذرا به اسناد محله الهیه نظری افکنیم پی میبریم که همان بافت باغ شهری و روستایی که در زمان میرزا جعفر حکیم الهی بوده است یعنی معابر و کوچه باغها ، در حال حاضر ساختار روستایی که وجه مشخصه آن معابر میباشند بر زیر برج های چندین و چند طبقه ای محله الهیه پهن شده اند البته با اندکی اغماض نه در خور برج و ساختمان های بلند مرتبه اما به هر حال تعریضی در معابر صورت گرفته است. در آسیب شناسی لرزه ای ،معابر شهری بعنوان یکی از عناصر کالبدی شهر نقش کلیدی در زمان وقوع و نیز پس از رخداد زمین لرزه بر عهده دارد.در واقع تاسیسات و زیر ساخت های شهری و شبکه ارتباطی را میتوان بعنوان اثر گذارترین عوامل مد نظر قرار داد و آسیب پذیری شبکه ارتباطی بعنوان یکی از عناصر اصلی در کالبد شهر حائز اهمیت است.نقش شبکه ارتباطی در آسیب پذیری شهر در برابر زمین لرزه را میتوان با رجوع به مراحل مدیریت بحران در دو فاز یکی در زمان وقوع و بلافاصله بعد از آن دید و دیگری زمان بازگرداندن شهر به حالت عادی را مد نظر قرار داد.در فاز اول شبکه ارتباطی باید نقش های زیر را با کیفیت مطلوب ایفا کند:

1-تامین دسترسی به فضاهای باز مناسب برای فرار از عوامل خطر زا و دسترسی به نقاط امن

2-امکان فرار و پناهگیری سریع و ایمن

3-تسهیل عملیات امداد و نجات پس از زمین لرزه

4-تسریع عملیات آواربرداری و پاکسازی

در پایان بخش اول این نوشتار باید اذعان داشت اگر معبر بسته شود امداد رسانی و فرار افراد از زیر آوار چگونه خواهد بود؟

علی طهرانچی

کارشناس ارشد شهرسازی

بخش محیط شهر تبیان

منابع : نقش شکل شهر در کاهش خطرات ناشی از زلزله /دکتر فرح حبیب / نشر تابش تصویر

مطالب مرتبط: