تبیان، دستیار زندگی
هدف از این درس اهمیت وجود زنبور عسل، آشنایی با تاریخچه وجود زنبور عسل و آشنایی با تاریخچه زنبور داری در ایران می باشد...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

زندگی اجتماعی زنبور عسل چگونه است؟ - جلسه اول

اهداف جلسه:

• اهمیت وجود زنبور عسل

• آشنایی با تاریخچه وجود زنبور عسل

• آشنایی با تاریخچه زنبور داری در ایران

وسایل مورد نیاز: -------------------------

روند کار:

(67) وَأَوْحَى رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِی مِنَ الْجِبَالِ بُیُوتاً وَمِنَ الشَّجَرِ وَمِمَّا یَعْرِشُونَ (68) ثُمَّ كُلِی مِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ فَاسْلُكِی سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلاً یَخْرُجُ مِن بُطُونِهَا شَرَابٌ مُّخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِیهِ شِفَاء لِلنَّاسِ إِنَّ فِی ذَلِكَ لآیَةً لِّقَوْمٍ یَتَفَكَّرُونَ

(67) و پروردگار تو به زنبور عسل وحی کرد که در کوه ها و درختان و بناهای رفیع منزل گیرید! (68) سپس از میوه های شیرین و حلاوت گل های خوش بو تغذیه کنید و راه پروردگارتان را به اطاعت بپوئید، آنگاه از درون شکم آنها شیرینی به رنگ های مختلف بیرون آید که در آن شفاء مردمان است. و این برای متفکران آیاتی از قدرت خداست.

مقدمه

هدف از انجام این پروژه آشنایی با اهمیت وجود زنبور عسل، زندگی اجتماعی زنبور عسل و شناخت نظم زندگی زنبور عسل می باشد. به منظور رسیدن به این هدف ابتدا باید در مورد اهمیت زنبور عسل در زندگی ما‏‌، تاریخچه زنبورداری و آشنایی با نژادهای مختلف زنبور عسل بدانیم.

1-1 اهمیت وجود زنبور عسل

در این بخش قصد داریم به بررسی مواردی بپردازیم كه اهمیت وجود زنبور عسل را هم در طبیعت و هم در زندگی انسان نشان می دهد. همانطور كه می دانید زنبور عسل مهم ترین حشره ای است که وظیفه گرده افشانی گیاهان گلدار را به عهده دارد. از میان تمام حشراتی که با گل ها سروکار دارند، تنها زنبور عسل است که به راحتی توسط انسان قابل نگهداری و جابه جایی است. هم چنین زنبور عسل به راحتی قابل پرورش است و فرآورده هایی چون عسل، موم،‌ بره موم، گرده، شاه انگبین و ژله رویال تولید می کند. ‌همین امر باعث شده انسان به بررسی زندگی این موجود پرفایده پرداخته و در نحوه پرورش آن جدیدترین روش ها را به كار گیرد.

زندگی اجتماعی زنبور عسل - جلسه اول
وفاداری زنبور عسل به گل مورد انتخابش

صفت وفاداری زنبور عسل به گل مورد انتخابش، باعث شده تا وجود این حشره را برای گرده افشانی در تولید بیشتر میوه ها و بذر های کشاورزی الزامی بدانیم. استفاده از زنبور عسل برای گرده افشانی درختان میوه، علاوه بر افزایش بسیار هنگفت در تولید محصول، مقدار قابل توجهی عسل نیز تولید می شود که در مورد سایر گیاهان نیز این تناسب صادق است.

شما می توانید علاوه بر موارد ذكر شده در بالا در مورد اهمیت زنبور عسل، ویژگی های دیگر زنبور عسل را كه باعث شده این موجود برای طبیعت و انسان خاص و استثنایی باشد را جستجو كرده و در پژوهش خود بیافزایید.

1-2 تاریخچه زنبور عسل و زنبور داری

با توجه به مطالعات تخصصی که تاکنون در مورد زنبور عسل صورت گرفته است، مسجل است که زنبور عسل خیلی پیش از انسان بر روی کره زمین می زیسته است. اولین اثر بدست آمده از زنبور عسل مربوط به فسیلی می شود که از میان صمغ ناحیه بالتیک به دست آمده است و حدود 40 میلیون سال قدمت دارد. در حال حاضر، در موزه تاریخ طبیعی نیویورک، از یک فسیل زنبور عسل نگهداری می شود که قدمت آن 20 میلیون سال تخمین زده شده است. این اسناد نشان می دهد که قدمت زنبور عسل بر روی کره زمین نه تنها بیشتر از انسان بلکه بیشتر از قدمت بسیاری از گیاهان و جانوران موجود یا منقرض شده است. دانستن این مطلب در بررسی زندگی زنبور عسل به ما كمك می كند.

زندگی اجتماعی زنبور عسل - جلسه اول
فسیل زنبور عسل مربوط به 14 میلیون سال قبل

بی شک قدمت کم نظیر طول عمر گونه زنبور عسل روی کره زمین، یکی از اسرار خلقت است که تا قرون اخیر بشر از آن بی اطلاع بود. راز بزرگ طبیعت که باعث شده است زنبور عسل از لحاظ ارزش و اهمیت در صدر تمامی حیوانات و گیاهان قرار گیرد، قابلیت بسیار بالا و منحصر به فرد آن در گرده افشانی بسیاری از گونه های مهم گیاهی است.

زنبور عسل از قسمت گرمسیری و نیمه گرمسیری آفریقا منشاء گرفته و سپس به اروپا و شرق آسیا گسترش یافته است. از قرن ها پیش زنبور عسل در شکاف کوه ها و تنه خالی درختان لانه می کرده و بشر از بدو پیدایش برای دست یابی به عسل، با روش های ابتدایی زنبور را از لانه ها بیرون رانده،‌ عسل و موم را مورد استفاده قرار می داده است.

زندگی اجتماعی زنبور عسل - جلسه اول
كندوی ساخته شده بر روی درخت

به تدریج انسان دریافت که می تواند با جمع آوری آشیانه های طبیعی زنبوران عسل، تعدادی از آنها را در مجاورت محل زندگی خود نگهداری و از آنها بهره برداری کند. بنابراین بومیان نواحی جنگلی، آشیانه هایی از تنه درخت ساختند و به صورت افقی یا عمودی در محلی مستقر کردند،‌ به این ترتیب پرورش زنبور عسل توسط انسان آغاز شد.

در نقاط غیر جنگلی نیز مردم با ساختن آشیانه های گِلی، سفالی و سبدی و جای دادن زنبوران عسل در آنها به پرورش زنبور عسل روی آوردند. کم کم با افزایش علم انسان در مورد جمعیت زنبور عسل، ملکه، زنبوران نر و کارگر همچنین روش های صحیح برداشت عسل از کندو ها، وارد مرحله جدیدی از زنبورداری شد.

تصاویر انواع کندوهای اولیه کندوی تنه درختی، کندوی خمره ای و کندوی سبدی را ببینید.

زندگی اجتماعی زنبور عسل - جلسه اول

كندوی تنه درختی

زندگی اجتماعی زنبور عسل - جلسه اول

انواع كندوی زنبور عسل

1-3 تاریخچه زنبورداری در ایران

گرچه تاریخ ثبت شده و مستندی از وضعیت زنبورداری در ایران وجود ندارد ولی با بررسی تاریخ، گزارشات و ادبیات دیرینه ایران و هم چنین آثار باستانی مختلف متوجه می شویم که زنبور داری از زمان های بسیار قدیم در ایران رایج بوده است. خصوصاً در زمان هخامنشیان (حدود 460 سال قبل از میلاد) آثار مشخصی از وجود زنبورداری به عنوان حرفه و تفنن وجود دارد.

در گذشته زنبور عسل عمدتاً در کندوهای محلی نگهداری می شد و معمولاً به صورت یک شغل جانبی یا سرگرمی به آن نگاه می شد. بیشترین تکامل زنبورداری در ایران در قرن بیستم صورت گرفت، زمانی که کندوهای بومی به کندوهای جدید تبدیل شدند و وسایل جدید و روش های نوین جایگزین وسایل و روش های قدیمی گردید.

زندگی اجتماعی زنبور عسل - جلسه اول
زنبورداری نوین

رایج شدن کندوهای جعبه ای و پرورش ملکه در ایران نقطه عطفی در تاریخ زنبورداری کشور محسوب می شود تا آنجا که طبق آمار ها، مقدار کل عسل تولید شده در سال 1361 حدود 9000 تن گزارش شده، و بعد از رشد قابل ملاحظه صنعت زنبورداری، این میزان در سال 1386 به حدود 46952 تن رسید.

تکلیف: برای این جلسه با جستجوی كلمات كلیدی مانند تاریخچه زنبور عسل، انواع كندو، تاریخچه زنبور داری و ... در اینترنت، اطلاعات مفیدی جمع آوری نمایید تا در ادامه پژوهش به شما كمك نماید.

محل بازدید/ اردو/ خرید: ---------------------------------------------

منابع مطالعه: علاوه بر جستجوی مباحث یاد شده این درس در اینترنت، می توانید برای جمع آوری اطلاعات مفید به كتاب راهنمای پرورش زنبور عسل فصل اول و دوم- مولف: دكتر مسعود هاشمی مراجعه نمایید.

بخش پژوهش های دانش آموزی سایت تبیان

تهیه: الهام گارسچی - تنظیم: یگانه داودی

زندگی اجتماعی زنبور عسل چگونه است؟ - جلسه اول

زندگی اجتماعی زنبور عسل چگونه است؟ - جلسه دوم

زندگی اجتماعی زنبور عسل چگونه است؟ - جلسه سوم

زندگی اجتماعی زنبور عسل چگونه است؟ - جلسه چهارم

زندگی اجتماعی زنبور عسل چگونه است؟ - جلسه پنجم

زندگی اجتماعی زنبور عسل چگونه است؟ - جلسه ششم

زندگی اجتماعی زنبور عسل چگونه است؟ - جلسه هفتم

زندگی اجتماعی زنبور عسل چگونه است؟ - جلسه هشتم