آیا امانت دار خوبی هستیم؟

اگر به مقوله زندگی با نگاه صرفا مادی نگاه کنیم و سرمایه خود را در زمین ، خانه، پول ، ماشین و ... خلاصه کنیم و با این معیارها امانت داری خود را بسنجیم جواب خود را سریع می یابیم.اما اگر دید خود را گسترش دهیم و به آسمان، زمین ، دریا، جنگل ،کوه و حتی حیوانات نگاه کنیم معیار سنجش ما نیز تغییر خواهد کرد.

محیط زندگی ما آدم ها از فضای خانه گرفته تا فضای کوچه ها، خیابان ها ، پارک ها، فضاهای سبز، توقفگاه ها، جنگل ها، حاشیه نهرها، مراکزآمورشی، پژوهشی، فرهنگی، خدماتی، اداری، عبادی و ....محیط زیست ما به شمار می آیند و تمام این محیط زیست متعلق به همگان است و امانتی است الهی که در حفظ آن باید بکوشیم. این منابع طبیعی که امروز در دست ماست و از آن استفاده می کنیم سرمایه عظیمی است برای فرزندانمان که آینده آن ها به آن گره خورده است.

محیط زیست، حفظ آن و سرمایه نسل آینده، واژه های جدید و امروزی نیستند هر چند که این روزها آن ها را زیاد می شنویم اما اگر به آیات قرآن و آموزه های دینی خود مراجعه کنیم این توصیه ها رو خواهیم دید. و بارها خوانده ایم.

خدای متعال منابع طبیعی را آفرید و آن ها را در اختیار ما انسان ها قرار داد تا ما را بر اساس دستور های خود بیازماید و ببیند که پس از مطالعه و شناخت لازم چگونه از این امانت الهی در مسیر طاعتش بهره می گیریم و با مزایا و نعمت های زیست محیطی پروردگار چگونه رفتار می کنیم در قرآن کریم می فرماید : «إِنَّا جَعَلْنَا مَا عَلىَ الْأَرْضِ زِینَةً لهَّا لِنَبْلُوَهُمْ أَیهُّمْ أَحْسَنُ عَمَلا » زمین را آراستیم تا شما را بیازماییم و ببینیم کدام یک به نیکی رفتار می کنید(1)

و زمانی این نعمت ها و امکانات در راستای هدف آفرینش قرار می گیرند که از آن ها به درستی بهره برداری کنیم و از افراط و تفریط بیهوده بپرهیزیم چرا که در روز قیامت از همه نعمت ها یی که خداوند در اختیار ما گذاشته بازخواست می شویم. چرا که سالم نگه داشتن محیط زیست یعنی رعایت حق زمین، هوا، آب، خاک، دریا، صحرا، کوه، دشت، گیاهان، حیوانات و سایر موجودات عرصه زیست محیطی که با حیات فرد و جامعه پیوند دارند.

اگر به حفظ محیط زیست خود با دید الهی نگاه کنیم آن گاه سخن از دلپذیری محل زندگی به میان می آید نه فقط زنده ماندن زیرا طبق فرموده ی امام صادق (ع) زندگی بدون هوای پاکیزه، آب فراوان و زمین بارور گوارا و شیرین نمی شود. (2)

اگر سیره عملی پیامبر خوبی ها حضرت محمد (ص) را الگویی برای سبک زندگی خود در رفتار زیست محیطی قرار دهیم به آموزه هایی می رسیم که برای زندگی امروز ما مسیر روشنی است. در روایتی از امام صادق (ع) آمده است که رسول خدا (ص) هنگامی که رزمندگان را به سوی جنگ می فرستاد به ایشان سفارش می فرمود : « جز در هنگام ناچاری درختی را قطع نکنید » (3)

نهی پیامبر (ص) از قطع درخت می تواند به جهت تاثیر درخت در سلامت محیط زیست باشد. و از طرف دیگر در آموزه های دینی می بینیم که برای کسانی که در احیاء و نگه داری آن می کوشند پاداش معنوی و مادی فراوانی ذکر شده است و رسول خدا (ص) می فرماید :« هرکس درختی بکارد خدا به اندازه محصول آن برایش پاداش می نویسد.» (4)

نمونه دیگری از رفتار پیامبر (ص) با محیط زیست را درباره کوه احد می بینیم که فرمودند : « این احد کوهی است که ما را دوست می دارد و ما نیز آن را دوست می داریم.» (5) وقتی به این سخن پیامبر می اندیشیم در می یابیم که این سخن تنها به کوه احد اختصاص ندارد بلکه به این معناست که همه کوه ها دوست ما هستند و ما هم دوست آنهاییم و در این جا حفظ محیط زیست معنا می یابد و طبق فرموده پیامبر (ص) ما باید از سنگ ، معدن و دیگر مواهب کوه ها بهره های صحیح ببریم.

اگر بر مبنای گفتار پیامبر (ص) ما دوستار منابع طبیعی باشیم هیچ گاه آن ها را تخریب و آلوده نمی کنیم بلکه یک همنوایی و هماهنگی بین خود و محیط زیست برقرار می کنیم و آن ها را دوست خود قلمداد می کنیم که قرار است به نسل بعد از خود هدیه دهیم و در حفظ و نگه داری این هدایای الهی تلاش می کنیم چرا که دوست نداریم مصداق آیه «قَالَتْ إِنَّ الْمُلُوكَ إِذَا دَخَلُواْ قَرْیَةً أَفْسَدُوهَا وَ جَعَلُواْ أَعِزَّةَ أَهْلِهَا أَذِلَّةً وَ كَذَالِكَ یَفْعَلُون» (6) باشیم.

پی نوشت:

1-  کهف /7

2-  تحف العقول ، ص 325

3- کافی، ج5،ص 30

4-  الجامع الصغیر، ج2،ص514

5- نمل/34 « ملکه گفت : پادشاهان چون به شهرى درآیند، آن را تباه و عزیزانشان را خوار مى‏گردانند، و این گونه مى‏كنند.»

مونا توسلی

بخش محیط زیست تبیان

منابع:

1- اسلام و محیط زیست، جوادی آملی، عبدالله، قم، اسراء

2- مفاتیح الحیات، جوادی آملی، عبدالله، قم، اسراء