فرم ، فضا ، نظم

شهر کتاب ، شهر روشنی

در این مسیر دهمین چراغ را با کتاب " معماری ، فرم ، فضا و نظم " تالیف : فرانسیس دی .کی . چینگ ترجمه : زهره قراگزلو از انتشارات دانشگاه تهران چاپ پانزدهم سال 1388 می افروزیم . این کتاب شامل 387 صفحه که در 5000 نسخه و به قیمت 120000ریال به چاپ رسیده است.

ساختار کتاب با پیش گفتار و مقدمه شروع و در هفت بخش دسته بندی میشود. در بخش اول با عنوان عناصر اصلی به تشریح نقطه ، خط ، خط به صفحه ، صفحه ، حجم میپردازد. بخش دوم فرم ، مشخصات بصری فرم ، شکل ، اشکال اصلی ، اجسام افلاطونی و ...بررسی می گردد.

بخش سوم فرم و فضا نام گرفته است که با بررسی فرم و فضا وحدت اضداد ، فرم تعریف کننده فضا ، تعریف فضا به وسیله عناصر افقی ، سطح کف ، سطوح برآمده ، سطوح فرورفته ، سطح بالای سر و...وارد بخش چهارم با عنوان سازماندهیها میشود . در این بخش سازماندهیهای فضائی ، مرکزی ، خطی ، شعاعی ، مجموعه ای ، شبکه ای بررسی و تحلیل می شود . سیرکلاسیون بخش پنجم میباشد که شروعی است برای بخش ششم تناسب و مقیاس که در مدخل سیستم تنظیم تناسب ، تناسب طلائی ، شیوه های ستون سازی ، تئوری های رنسانس و در انتهای کتاب بخش هفتم با اصول ، محور ، تقارن ، سلسه مراتب ، عامل مفروض و... به پایان میرسد. نتیجه گیری و فهرست کتب آخرین گفته های مولف را در این کتاب بازگو میکنند.

پیشگفتار مترجم

پرسشهای کنجکاوانه دانشجویان و نیاز مبرم آنان برای دستیابی به مرجعی که اصول پایه شکل گیری فرم و فضا را به بحث بگذارد مرا برآن داشت که به برگردان کتاب معماری ، فرم ، فضا و نظم اقدام نمایم.

این کتاب اصولا به جنبه های بصری واقعیات فیزیکی در معماری توجه داشته و به معرفی عناصر تشکیل دهنده فرم و فضا و سیستم ها ونظامهائی که کالبد معماری را می سازند می پردازد و نقش آنها را در سازماندهی بنا بررسی می نماید.

در فصل اول عناصر اصلی تشکیل دهنده فرم معرفی می شوند و نقش هریک به عنوان عنصر بصری در دانش طراحی معماری بررسی می گردد.

فصل دوم به شناخت مشخصات بصری فرم اختصاص دارد در این بخش ضمن معرفی انواع فرمها ، تلاقیهای متعارف هندسی آنها و انواع تغییر شکل های فرم و نیز تفکیک فرم بررسی می گردد.

فصل سوم به بررسی رابطه فرم و فضا و نحوه تعریف فضا بوسیله عناصر کالبدی معماری اختصاص دارد . در این قسمت عناصر افقی و عمودی تشکیل دهنده فرم بررسی می گردند و مثالهائی ارائه می شود مبنی بر اینکه چطور ترکیبات و جهتهای مختلف آنها ، انواع خاص فضا را تعریف می کنند.بررسی خصوصیات فضای معماری و نقش دیواره هاو بازشوها در فضا از دیگر موضوعهای تحت بررسی در این بخش می باشند .

در فصل چهارم در مورد شیوه های اصلی ارتباط فضاهای یک بنا با یکدیگر و طرق اصلی آرایش و سازماندهی فضاهای یک بنا بحث می شود.

فصل پنجم به معرفی اجزا اصلی تشکیل دهنده سیستم سیرکولاسیون در یک بنا اختصای دارد و در آن موضوع رسیدن به بنا ، ورودی ، شکل مسیر ، ارتباط مسیر و فضا و فرم فضای سیرکلاسیون مورد بررسی قرار می گیرند .

درفصل ششم تناسبات مصالح و سازه و نیز تناسبات آماده و سیستمهای تنظیم تناسب تشریح می گردند و تئوریهای مربوط به تناسبات و اهمیت آنها در طراحی معماری مورد بررسی قرار می گیرند.

در فصل هفتم در مورد سایر اصول سازماندهی که می توانند در ایجاد نظم در یک ترکیب معماری مفید باشند بحث می شود و اصول نظام دهنده به عنوان تدابیری بصری که هم از نظر فلسفی و هم از نظر ادراکی می توانند فرمها و فضاهای متنوع یک بنا را در یک کل نظام یافته و واحد سازمان دهند بررسی می گردند.

هدف این کتاب بالابردن عمق و دامنه دانش طراحی معماری است مراد از این مطالعات آن است که راهنمایی مقدماتی در حوزه این موضوع فراهم شود.در واقع ترجمه این کتاب نقطه آغازی است که امیدوارم پشتوانه ای جهت ادامه تحقیق برای سایر پویندگان این مرز و بوم باشد و کمک نماید تا درک بهتری از تجربیات و هنرمعماری فراهم شود.

زهره قراگزلو

تهران 1367

پیشگفتار مولف

این کتاب بررسی درباره هنر معماری می باشد ، مطالعه ای است از شکل پذیری عناصر اصلی تشکیل دهنده فرم و فضا و اصولی که حاکم برسازماندهی آنان در محیط ساخته شده ما می باشد.عناصر تشکیل دهنده فرم و فضا ابزار حساس معماری هستند ، در حالی که معتقدین به اصالت سودمندی به عملکرد توجه دارند و سودمندی می تواند نسبتا زودگذر باشد ، وتبیینات سمبلیک هم می تواند با زمان تغییر کند ، عناصر اصلی تشکیل دهنده فرم و فضا تابع مرور ایام نبوده و حاوی الفبای اساسی طراحی معماری می باشند.

این کتاب بر عنصر فرم به عنوان ابزار اصلی طراحی تاکید می ورزد و تحلیل ها و مباحثات مربوط به فرم های اصلی و سازماندهی فضا و انواع تغییر شکل های عمومی آنها را طرح و دسته بندی می نماید. سرانجام ، در حوزه اختیارات هر طراح است که این عنصر را به قسمی انتخاب کرده ، سنجیده و بکار برد که به سازماندهی مفید ، با معنا و منسجم فضا ، سازه و پوشش بیانجامد.

این کتاب فقط نقطه شروعی است .خوانندگان به کاربرد آزادانه کتاب حین روند طراحی و نیز به یادداشت مثالهای دیگری که در زمینه تجربیات شخصی خود بیاد می آورند ترغیب می شوند ، ضمن آشنایی بیشتر با اصول و مبادی ، پیوند ها ی جدید ، روابط و معنای مختلف می توانند حاصل آیند .برای بالابردن درک مربوط به هنر معماری ، عناصر تشکیل دهنده فرم و فضا و انتظام محیط ساخته شده مان ، اصول و شیوه ارائه مطالب از صراحت و روشنی برخورداراست.

فرانسیس چینگ

علی طهرانچی

کارشناس ارشد شهرسازی

بخش محیط شهر تبیان