تبیان، دستیار زندگی
ساخت فیلم های اجتماعی همیشه با اما و اگرهای فراوانی مواجه بوده است. عده ای از موافقین سرسخت ساخت فیلم های اجتماعی هستند و دلیل این موافقت را وجود اتفاقات تلخ در جامعه میدانند. در مقابل عده ای هم ضرورتی برای ساخت اینگونه فیلم ها احساس نمی کنند و معتقدند ا
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

فیلم های اجتماعی یا سیاه نمایی


ساخت فیلم های اجتماعی همیشه با اما و اگرهای فراوانی مواجه بوده است. عده ای از موافقین سرسخت ساخت فیلم های اجتماعی هستند و دلیل این موافقت را وجود اتفاقات تلخ در جامعه میدانند. در مقابل عده ای هم ضرورتی برای ساخت اینگونه فیلم ها احساس نمی کنند و معتقدند اکثر فیلم هایی که به موضوعات اجتماعی می پردازند سیاه نمایی می کنند و هیچ فایده ای برای مخاطب ندارند.

فیلم های اجتماعی یا سیاه نمایی

در دوره های مختلف فیلم های بسیاری به دلیل مضمون اجتماعی که به آن پرداخته اند مورد اعتراض گروه های مختلف قرار گرفتند. در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفتن موضوعات اجتماعی از طرف فیلمسازان، مضمون بسیاری از فیلم ها را به معضلات و مشکلات اجتماعی اختصاص داده است. و هر بار با آمدن یک فیلم اجتماعی بحث ها بر سر اینکه این فیلم مناسب اکران هست یا نه شروع می شود. در یک سال گذشته هم، بارها این بحث ها و اختلاف نظرها وجود داشته که به عنوان نمونه می شود از "عصبانی نیستم" رضا درمیشیان، "قصه ها" ی رخشان بنی اعتماد و اخیرا هم "خانه پدری" کیانوش عیاری نام برد. از میان این سه فیلم تا به امروز، تنها "خانه پدری" که بعد از سه سال، سال گذشته در جشنواره فجر به نمایش درآمد و قرار بود به دلیل محتوایی و صحنه ای که در آن به موضوع قتل پرداخته بود در گروه هنر و تجربه به طور محدود اکران شود فرصت اکران را پیدا کرد، که در نهایت تنها اکران دو روزه نصیب خانه پدری شد.

کمی قبل تر هم بحث بر سر اکران فیلم هایی مانند "زندگی خصوصی" حسین فرح بخش و "من مادر هستم" فریدون جیرانی و ... وجود داشت، که نهایتا این فیلم ها اکران شد. اما ظاهرا بحث بر سر بودن یا نبودن فیلم های اجتماعی در میان گروه های فکری مختلف در ماه های گذشته بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. در این موضوع چند نگاه وجود دارد که در ادامه به شکل مختصر آنها را مرور می کنیم:

نگاه اول

عده ای معتقدند گفتن واقعیت های تلخ می تواند راهگشا باشد. مطمئنا در جامعه وظیفه‌ هر سازمان، ارگان، نهاد و فردی در یک چارچوب روشن و مشخص تعریف می‌شود. در فیلم‌سازی نیز حدود وظایف فیلمساز باید روشن باشد. فیلمساز مسئولیت ساخت فیلم را دارد اما آیا تشخیص درد و تجویز دارو هر دو برعهده سینماگر قرار می‌گیرد یا نیمی از این مسئولیت باید توسط دولت و مسئولان انجام شود؟

نگاه های سلیقه ای و جناحی به فیلم های سینمایی یکی از مهمترین عوامل برای مخالفت و در نتیجه عدم اکران یک اثر سینمایی است که این تفاوت سلیقه ها به دلیل پرداختن فیلم های اجتماعی به موضوعات جاری در جامعه بیشتر خودش را نشان می دهد

پس پرداختن به فیلم های اجتماعی در سینما لازم است و در برابر، دیگر مسئولین هم موظف به حل این معضلات هستند. از نظر این افراد سینماگر اجتماعی وظیفه‌اش ارائه راهکار نیست؛ بلکه او باید مشکلات جامعه را ببیند و آنها را عادلانه، بدون تنگ‌نظری و سوءاستفاده مطرح کند. البته در بعضی موارد هم دیده می‌شود برخی فیلم‌سازان عامدانه کارهایی را انجام می دهند؛ اما نباید کل پرداختن به مضمون اجتماعی را بخاطر عده ای کم زیر سوال برد. همه تقصیرها برگردن سینما و سینماگر نیست و عده ای بیش از حد سینما را عامل اصلی سیاه نمایی نشان می‌دهند. در نتیجه چهره‌ای که از سینما ساخته می شود این است که سینما هنری است که سیاه نمایی می‌کند.

به اعتقاد این گروه اگر به درستی به وضعیت موجود در جامعه نگاه کنیم متوجه می شویم که اتفاقات تلخ و دردناک زیادی وجود دارد که خیلی از این مسائل را سینما نمی گوید و اگر بگوید غلط است. فیلمسازی را که دغدغه پرداختن به موضوعات اجتماعی دارد نباید بیش از حد محدود کرد. هستند سینماگرانی که به دنبال جشنواره های خارجی اند، اما بخاطر این عده نباید همه سینما را زیر سوال برد.

فیلم های اجتماعی یا سیاه نمایی

نگاه دوم

نگاه دیگری معتقد است هر اندازه از پرداختن به فیلم های اجتماعی با سیاه نمایی همراه است و سوء استفاده کشورهای خارجی را به همراه دارد. موضوع اصلی که این گروه مطرح می کنند این است که سینماگران در بیان مسائل اجتماعی به درستی رفتار نمی کنند و حتی اگر هم موضوع به درستی مطرح شود باز هم برای جشنواره های خارجی خوشایند است و این خوب نیست.از نظر این افراد اینکه هنرمندی از زشتی ها و بدی ها صحبت نکند هنر است.

این گروه معتقدند این اندازه سیاه نمایی که در فیلم های اجتماعی بروز می کند در جامعه وجود ندارد و وقتی بیش از اندازه به این موضوعات پرداخته شود در نهایت بخاطر این پرداخت اشتباه خود سینماگر، فیلم توقیف و یا مجبور به سانسور می شود.

موضوعاتی که به عنوان امور سیاه به آنها نگاه می شود امروز بر جامعه ما غالب نشده و مطرح شدنش از طریق رسانه ها منجر به افزایش آن می شود. در حال حاضر سیاه نمایی در داخل و خارج از کشور با یک سازمان دهی شکل می گیرد و اینجاست که مشکل ایجاد می شود و الا اگر دید هنرمندانه و نقادانه وجود داشته باشد موضوعات مهم تری برای پرداختن وجود دارد.

فیلم های اجتماعی یا سیاه نمایی

نگاه سوم

این گروه با تعادل بیشتری به فیلم های اجتماعی نگاه می کنند و با نشان دادن سیاهی مطلق مخالف هستند و معتقدند نشان دادن سیاهی بیش از حد حال مخاطب را بد می کند.

قطعا هر کشوری درگیر مسایلی است که بخشی از آن درست و بخشی غلط است؛ در یک اثر سینمایی هم ممکن است عین حقیقت بازگو شود ولی اگر این حقیقت به درستی بیان نشود وقتی آن فیلم را می‌بینیم حالمان بد می‌شود. در واقع بحث اصلی در اینجا بر سر چگونه گفتن است و این افراد با بیان معضلات مشکلی ندارند و بیشتر بر سر نوع پرداختن و چگونه مطرح کردن مسائل اجتماعی نقد دارند. حتی ممکن است با پرداختن کل محتوای یک فیلم به معضلات اجتماعی و یک پایان ناخوشایند تاثیرات خوبی در جامعه گذاشته شود.

به اعتقاد این افراد عده ای از فرصت فیلم های اجتماعی به عنوان بیانیه های سیاسی اجتماعی استفاده می کنند. و تنها به دنبال بیان نظرات شخصی خود هستند. در حالیکه صرف نمایش زشتی ها مشکلات را حل نمی کند و اگر درست عنوان نشود اثرات مخرب هم دارد.

با توجه به نوع نگاه هایی که در پرداختن به فیلم های اجتماعی وجود دارد و در اینجا آنها را در سه نگاه دسته بندی کردیم نکته دیگری هم وجود دارد و آن هم نگاه سلیقه ای به موضوعات و فیلم هاست. ممکن است عده ای با موضوعی موافق باشند و پرداختن به آن را از جمله مسائلی که مشکل دارد و سیاه نمایی است ندانند اما در مقابل عده ای دیگر مخالف آن باشند؛ اتفاقی که شاید با مرور تعدادی از فیلم های سال های گذشته بهتر قابل درک باشد. اینکه تعدادی از فیلم ها با وجود مشکلاتی که در آنها وجود داشت اکران شدند و تعدادی هر چند با ایرادات کمتر امکان اکران برایشان فراهم نشد.

زهرا فرآورده

بخش ارتباطات تبیان


مطالب مرتبط:

زندگی خصوصی ای که می‌تواند مستهجن نباشد!