تحلیل و بررسی مسئله نفرین

دختری هستم که به خدا خیلی اعتقاد دارم. کسی در حقم بدی کرده که هیچ جور نمی توانم او را ببخشم و نمی بخشم. قلبم را آتش زد و بدون هیچ دلیل منطقی آرامش روانی و روحیه مرا نابود کرد. من هم نفرینش می کنم. می خواستم بپرسم: آیا خدا به نفرینی که از دل شکسته باشد و خودش شاهد حق بودنش باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟

اول باید بگوییم

نفرین نیز مانند دعا در آموزه ها و منابع دینی ما به رسمیت شناخته شده است. در قرآن کریم این موضوع در سوره مسد مطرح شده است. آن جا که خداوند ابو لهب (عموی پیامبر) را به دلیل اذیت و آزار پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) نفرین می کند: "تَبَّتْ یَدا أَبی‏ لَهَبٍ وَ تَب"؛‏ بریده باد هر دو دست ابو لهب (و مرگ بر او باد).

"التبّ الهلاک، و تبّت الأولى دعاء علیه بالهلاک و الخسران"؛‏ تب به معنای مرگ و نابودی است، و تب اول در ابتدای آیه دعا بر ضد ابو لهب، به هلاکت و زیان است؛ یعنی در واقع همان نفرین است.

چنان چه در مجموعه سخنان امام در نهج البلاغه خطبه هایی درباره مردم کوفه می بینیم؛ اندک ستایش(نهج البلاغه/خ 107) و بیشتر نکوهش، تا آنجا که به نفرین می کشد و امام مرگ خود را از خدا می خواهد: خدایا! اینان از من خسته اند و من از آنان خسته؛ آنان از من به ستوده اند و من از آنان دل شکسته؛ پس بهتر از آنان را مونس من دار و بدتر از مرا بر آنان بگمار.

امام در خطبه 69 نهج البلاغه در ملامت و مذمت‏ بعضى از یارانش فرموده است‏: «چه اندازه با شما مدارا كنم! همچون مدارا كردن با شتران نوبارى كه از سنگینى بار پشتشان مجروح گردیده و همانند جامه كهنه و فرسوده‏ اى كه هرگاه از جانبى آن را بدوزند از سوى دیگر پاره‏ مى‏ گردد. هرگاه گروهى از لشكریان شام به شما نزدیك مى‏ شوند هر یك از شما در را به روى خود مى‏ بندید و همچون سوسمار در لانه خود مى‏ خزید و همانند كفتار در خانه خویش پنهان‏ مى‏ گردید. به خدا سوگند! آن كس كه شما یاور او باشید ذلیل است و كسی كه با شما تیراندازى‏ كند همچون كسى است كه تیرى بى پیكان به سوى دشمن رها سازد. به خدا سوگند! جمعیت ‏شما در خانه‏ ها زیاد و زیر سایه پرچم هاى میدان نبرد كم. من مى ‏دانم چه چیز شما را اصلاح مى ‏كند ولى اصلاح شما را با تباه ساختن روح خویش جایز نمى ‏شمرم، خدا نشانه ذلت را بر چهره ها و پیشانى شما بگذارد! و بهره ‏هاى شما را نابود سازد. آن گونه كه به باطل متمایل و به آن آشنائید به حق آشنائى ندارید و آن چنان كه در نابودى حق مى ‏كوشید براى از بین بردن باطل قدم برنمى ‏دارید.»

همچنین امام باقر(علیه السلام) نیز فرمود: چون مرگ پدرم فرا رسید، مرا به سینه خود چسباند و فرمود: پسر جان به تو سفارش می کنم چیزی را که پدرم هنگام مرگش به من وصیت نمود، و گفت پدرش به او سفارش نمود، دوری کن از ظلم به کسی که یاوری غیر از خدا ندارد.

و نیز امام علی(علیه السلام) می فرماید: روز گرفتن حق ستمدیده از ستمگر، به مراتب سخت‏ تر از روز ستمگر بر ستم دیده است.

تحلیل و بررسی مسئله نفرین

با توجه به آیات و روایات مطرح شده، اصل نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، نفرین نیز این گونه است؛ یعنی اگر شخصی به مجرد این که از طرف کسی مورد اذیت و آزار قرار گرفت، یا دلش شکسته شد و نفرین کرد، لاجرم باید نفرینش اجابت شود، قطعاً این گونه نیست!

گاهی ممکن است این احقاق حق در دنیا اتفاق افتد، و گاهی نیز بنابر مصالحی این کار در دنیا واقع نشود و به سرای آخرت موکول شود که اساساً یکی از دلایل برپایی قیامت همین احقاق حق مستضعفان و مظلومان از ظالمان و متجاوزان به حقوق مردم است.

طبق آموزه های پیامبر(صلی الله علیه و آله) و ائمه(علیهم السلام) انسان مومن باید تجلیگاه صفات الاهی باشد، و یکی از صفات خدای متعال بخشندگی و گذشت است، آن جا که او را صدا می زنیم "یا غفار" ، "یا رحیم" و ... کسى که در مواقع مختلف از خداوند مى‏خواهد که از گناهان و اشتباهات من در گذر، باید از خطاهاى دیگران چشم پوشی کند تا خود مورد مغفرت و عفو الاهى قرار گیرد. گفتنی است که این توصیه(عفو) در ارتباط با برادران و خواهر مسلمانی است که در جامعه به دلیل جهل و نادانی و... گاهی به حقوق هم تجاوز می کنند و ظلمی را نسبت به برادر مسلمان خود روا می دارند. اما ظالمان، ستمگران و متجاوزان بزرگ در موقعیت های مختلف از این قاعده استثنا هستند.

اما سخنی با تو که دل شکسته ای

گاهی مواقع «دل شکستگی» تنها به جهت غمگینی برای امور مادی و دنیایی است که آخرت در آن لحاظ نمی‌شود، چنین دل شکستگی، افسردگی و رکود روانی را به همراه خواهد داشت و آدمی را ناامید کرده و از ترقی و پیشرفت بازمی‌دارد، اما گاهی انسان برای اموری – حتی به ظاهر دنیائی - دل شکسته می‌شود که اثر چنین دل شکستگی، ارتباط بیشتر او با معنویت بوده و پیشرفت او را به دنبال خواهد داشت. به گونه‌ای که وقتی دلی شکسته و غمگین می‌شود، ارتباط او با عالم معنا بیشتر می‌گردد، با چنین حالتی، احساسات و عواطف ظریف، اشک، گریه و ... پدید می‌آید. دل شکسته، انسان را بیشتر متوجه ضعف و حقارت و واماندگی در برابر آفریننده هستی می‌کند و عاملی است برای پیوند بیشتر میان مخلوق و خالق.

بنابراین، مقصود از دل‏ شکسته‏ سقوط فعالیت روحى نیست که خود باعث خموشى و رکود روان انسانى می‌باشد، بلکه مقصود از شکستگى همان انفجار روحی و معنوی است که با داشتن حالت تسلیم در پیشگاه خداوندى به والاترین مقام روحانى نائل می‌گردد. و نزدیک‌ترین جایگاه بشرى به حق تعالى را پیدا می‌کند و مورد عنایات الهی قرار می‌گیرد.

در روایات درباره عنایات و توفیقات الهی نسبت به دل شکسته چنین آمده است:

امام سجاد(علیه السلام) می‌فرماید: «خدا هر دل غمگینى را دوست دارد».

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) فرمود: «خداى تعالى در نزد دل‌شکستگان جاى دارد».

«هر گاه خداوند خیرى به بنده اراده نماید، در دلش پرده‏ اندوهى ایجاد می‌کند؛ زیرا دل‏ شکسته‏ و غمگین را دوست دارد».

باید گفت شكستن دل انسانی و ناراحت كردن او از گناهانی است كه فقط با پشیمان شدن و طلب آمرزش از خداوند آمرزیده نمی شود. بلكه باید به نحوی دل آن فرد را نیز به دست آورد و او را از خود راضی و خشنود نمود.

فراوری: زین الدینی  

بخش نهج البلاغه تبیان

منابع:

قرآن کریم

نهج البلاغه

معراج السعادة

بحارالانوار

تفسیر ال کاشف. مغنیه، محمد جواد

مردم کوفه از زبان امیرالمومنان، نوشته دکتر شهیدی

سایت اسلام کوئیست

سایت پرسمان

مطالب مرتبط:

زمانی که نفرین اثر می کند!!

نفرین ها تا کجا می رود؟!

نفرین به چه کسی می‌رسد؟

ولی نفرین نکرد

خاندان نفرین شده

نفرین مكن زینب كه رجعت در راه است!

چرا خداوند که قدرت مطلق است نفرین می کند؟

چرا انبیاء قومشان را نفرین می کردند؟

به راستی نفرین هایمان تأثیر دارند؟