باز هم ظروف یکبار مصرف!

ظروف یكبارمصرف یكی از دغدغه های دوستداران محیط زیست است . این ظروف به واسطه تركیبات پلاستیكی تجزیه ناپذیر هرگز قابل بازیافت و تجزیه توسط چرخه طبیعت نیستند و بر پایه همین از جمله تهدیدات بزرگ برای محیط زیست به شمار می روند . با توجه به روند روزافزون استفاده مردم دنیا از ظروف یكبار مصرف پلاستیكی و كلاً پلاستیك های ساخته شده از مواد نفتی و عمر 300 ساله این مواد پس از دفن در خاك ،دانشمندان متوجه شدند بعد از مدت كوتاهی كره زمین را یك پوسته پلاستیكی احاطه خواهد كرد و تأثیرات كوتاه مدتی چون سرطان زایی و بلند مدتی چون تغییرات ژنی برای نسل های بعدی به همراه خواهد داشت.

متأسفانه استفاده از ظروف یکبار مصرف در کشور ما نیز بسیار متداول شده است و گروهی از مردم بدون توجه به پیامد های سوء  زیست محیطی و نیز بهداشتی  پس از استفاده مواد غذائی داخل این ظروف با رها کردن زباله های آن در سطح شهر باعث برهم خوردن نظافت  شهری می شوند . با اطمینان می توان گفت که اگر این گروه از مضرات استفاده از چنین ظروفی به طور دقیق آگاهی داشتند هرگز دست به چنین عملی نمی ز دند و درصدد یافتن جایگزینی برای آن بودند . از این رو ما در این نوشتار برآن شدیم تا اطلاعاتی هرچند اندک دراین خصوص در اختیار خوانندگان محترم قرار دهیم .

مضرات استفاده از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی

- تاثیر بر سلامتی انسان

تحقیقات  صورت یافته  درباره مضرات استفاده از ظروف یک‌بار مصرف به ویژه دو نوع ظرف پلی استایرن و PVC ، بیان می دارد که استفاده از این ظروف برای نگهداری مواد غذایی و نوشیدنی های با دمای بالای 65 درجه سانتی گراد، سبب آزادشدن مواد خطرناک سرطان زا می شود به این دو نوع ظرف، مواد شیمیایی زیادی مانند پایدارکننده‌ها، روان‌کننده‌ها، نرم‌کننده‌ها، رنگ‌دانه‌ها، پرکننده‌ها، مواد ضدالکتریسیته، مواد مات‌کننده اضافه می‌کنند که همه این مواد برای سلامتی انسان مضر هستند.

وجود "مونومر آزاد" در ظروف‌ یک‌بار مصرف، نوع PVC عامل خطرناکی برای سلامتی انسان‌می باشد  مونومر در واقع یک واحد ساختار پلیمر و مولکول اولیه پلیمر است. همچنین در ظروف PVC وینیل کلراید که سمی بودن آن برای انسان به اثبات رسیده است، وجود دارد. ضمن آن‌که مولکول اولیه پلی استایرن، استایرن است که دارای حلقه آروماتیک بوده و این حلقه‌ برای سلامتی انسان فوق‌العاده خطرناک است و در جهان نیز سرطان‌زا بودن آن به اثبات رسیده است. به این ترتیب به نظر می‌رسد ظروف یک‌بار مصرف از نوع PVC و پلی‌استایرن باید از چرخه بسته‌بندی مواد غذایی حذف شوند. .

ظروف پلی‌استایرن که در لیوان‌های آب، کارد، چنگال، قاشق و ظروف غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ نوعی پلی‌استایرن هستند که به آن‌ها گاز هگزان می‌زنند. این گاز در دمای 160 درجه آزاد می‌شود و چون دمای غذای داخل ظرف نیز 200 درجه است، بنابراین این گاز به همراه غذا به بدن انسان منتقل می‌شود.

گفتنی است، گاز هگزان عوارضی مانند سر درد را به همراه دارد. ظروف‌ یک‌بار مصرف PVC در بسته‌بندی مواد غذایی مانند گوشت مرغ و ماهی و بسته‌بندی کپسول‌های دارویی، آدامس و باتری به کار می‌روند. بسته‌بندی با این نوع ظروف در مورد مواد خشک زیان چندانی ندارد، اما برای مواد غذایی مرطوب امکان مهاجرت مونومر آزاد به داخل مواد غذایی و سپس بدن بسیار محتمل است.

علاوه بر موارد مذکور یاداور می شویم که این ظروف در تماس با مواد غذایی گرم سبب بروز بسیاری از بیماری‌ها با علائمی از قبیل خستگی عضلانی، تحریک سیستم عصبی و... می‌شوند و در درازمدت می‌توانند سرطان‌زا باشند، به طوری که بیماریهایی مانند یرقان و سرطان ریه، کبد و پروستات در کسانی که استفاده مستمر از ظروف یکبارمصرف پلاستیکی داشته‌اند، مشاهده شده است.

- تخریب محیط زیست

پلاستیك ها از نفت كه منبع انرژی تجدید ناپذیر است ، تهیه می شوند . مصرف روزافزون پلاستیك ها به معنی اتلاف این منبع انرژی است . از طرفی وقتی كه مواد پلاستیكی را دور می ریزیم و در فضای باز رها می كنیم آنها جزیی از منظره طبیعی آن ناحیه می شوند ؛ زیرا 250 الی 500 سال طول می كشد تاپلاستیك ها تجزیه شوند . پلاستیك های مدفون از رشد ریشه های گیاهان جلوگیری می كنند . این در حالی است كه پلاستیكی شدن خاك موجب خفگی گیاهان می شود.

ظروف یکبار مصرف گیاهی جایگزینی مناسب

کار روی پلیمرهای گیاهی در جهان از سال 1970 و در زمان بحران نفت آغاز شد، در آن زمان کشورهای پیشرفته به فکر استفاده از موادی برای بسته بندی افتادند که وابسته به نفت و مشتقات آن نباشد، بنابراین پلیمرهای گیاهی ساخته شده با ترکیباتی مانند سیب زمینی، ذرت و گندم مورد آزمایش قرار گرفت این پلیمرهای هیدروکربنی دارای خواص ضعیف پلیمری است که با تغییر و اصلاح آن ها می توان به ویژگی های پلیمرهای نفتی رسید . تولید ظروف قابل بازیافت از پلیمر های زیست تخریب پذیر بر دو پایه طبیعی و سنتزی تولید می شوند. پلیمر های بر پایه مواد طبیعی، بر اساس پلیمر های با منشاء حیوانی یا گیاهی می باشند. عمده ترین و شاخص ترین مواد اولیه طبیعی که در دنیا برای تولید پلیمر های زیست تخریب پذیر مورد استفاده قرار می گیرد، پلی ساکارید ها و به مخصوص انواع نشاسته ها می باشند. نشاسته نیز از گندم، ذرت، سیب زمینی، برنج و غیره قابل حصول می باشد. تنها برای استفاده از این پلیمر ها در صنعت بسته بندی که نیاز به مواد مقاوم به محیط های آبی دارد می باید ماهیت این ترکیبات از آب دوست (هیدروفیل به آب گریز (هیدرو ذوب) تغییر یابد. ظروف تهیه شده از این پلیمر های زیست تخریب پذیر در صورت مدفون شدن در خاک تحت پنج عامل شامل میکرو ارگانیسم های خاک، دما، رطوبت، اکسیژن و فشار خاک حداکثر در مدت شش ماه تجزیه شده و می پوسنداین ظروف عاری از هر گونه اثرات مضر و عکس‌العمل‌های شیمیایی در تماس با مایعات و غذاهای داغ و مقاوم در برابر حرارت است.مواد به کار برده شده در این ظروف فاقد عکس‌العمل شیمیایی که باعث بروز بیماری‌های اختلالات عصبی و خونی می‌شود، است.

فواید استفاده از ظروف یكبار مصرف گیاهی

- پلیمرهای گیاهی از انعطاف پذیری بیشتری برخوردارند .

- در مایكروفر قابل استفاده اند .

- بر خلاف پلی استایرن كه استفاده از آن در دمای بالاتر از 65 درجه مجاز نیست ، دمای 90 تا 100 درجه سانتی گراد را به راحتی تحمل می كنند.

- تجزیه در خاك بدون آثار تخریبی بر محیط زیست .

- عاری بودن از هرگونه آثار مضر پلاستیك های نفتی پس از تماس با مواد غذایی داغ .

- وابسته نبودن به مواد اولیه نفتی و تقویت و توسعه صنایع كشاورزی.

- مصرف كم انرژی در فرایند تولید محصول و امكان استفاده در صنایع بسته بندی غذایی .

امروزه از مواد سازنده ی این ظروف در ساخت ظروف یکبار مصرف پزشکی، روکش هوشمند داروها، گلدان نشا و روکش نشاکاری و سبزی‌کاریها در تولید محصولات کشاورزی و اسباب بازی کودکان استفاده می شود.

زینب محسنی نیا

دانشجوی دکتری شهرسازی

بخش محیط زندگی تبیان

منابع :

وبگاه سازمان مدیریت پسماند شهرداری مشهد

وبگاه دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی قزوین

وبگاه شرکت ره آور بنیان کرد

مطالب مرتبط:

پاکبان محله جزء لشکریان یزید نبود!