تبیان، دستیار زندگی
در مباحث گذشته دانستیم که استدلال از قضیه ایی واحد به قضیه دیگر، استدلال مباشر یا بسیط نامیده می شود که در کتب منطق به این قسم از استدلال، احکام قضیه و نسبت بین قضایا گفته می شود. حال در مبحث می خواهیم شما را با پنجمین نسبتی که بین قضایا بوجود می آید و ..
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : رضا هاشمی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

احکام قضایای حملیه(عکس)

منطق

اهداف کلی:

هدف از ارائه این مبحث این است که دانش آموز:

1-    با مفهوم عکس آشنا شود.
2-    بتواند به راحتی برای این مفهوم مثال هایی را فراهم آورد.
3-    شرایطی را که سبب ایجاد این نسبت بین دو قضیه می شود را به خوبی درک کند.
4-    بتواند انواع عکس را بشناسد و با شرایط هریک از این دو آشنا شود.
5-    با واژه ها، مفاهیم و اصطلاحات این مبحث به خوبی آشنا شود.

چکیده:

در مباحث گذشته دانستیم که استدلال از قضیه ایی واحد به قضیه دیگر، استدلال مباشر یا بسیط نامیده می شود که در کتب منطق به این قسم از استدلال، احکام قضیه و نسبت بین قضایا گفته می شود. حال در مبحث می خواهیم شما را با پنجمین نسبتی که بین قضایا به وجود می آید و عکس نام دارد، آشنا کنیم.

عکس

گاهی اوقات برای اثبات آنچه که مد نظرمان است ممکن است، به استدلال به قضیه دیگری نیاز داشته باشیم که با قضیه مورد نظر ما نوعی پیوستگی و ارتباط داشته باشد و بتوان از صدق آن به صدق مطلوب دست یافت. این نوع از دستیابی به موجب ملازمه ایی است که بین دو قضیه وجود دارد و ملازمه مذکور، بین هر قضیه و عکس مستوی و عکس نقیض آن برقرار است اینک به شرح این دو نوع عکس می پردازیم.

عکس مستوی

عکس مستوی عبارت است از این که محل طرفین قضیه ( موضوع و محمول ) را عوض کنیم در حالی که کیف و صدق قضیه به جای خود باقی باشد. یعنی این که یک قضیه صادق را به قضیه دیگری تبدیل کنیم که قضیه دوم در صدق و کیف تابع قضیه اول باشد.

منطق

طرق تبدیل این است که جای موضوع و محمول ( در قضایای حملیه ) یا جای مقدم و تالی ( در قضایای شرطیه ) عوض کنیم به نحوی که کیف قضیه و صدق آن تغیییر نکند، قضیه دوم را عکس مستوی ( لازم الصدق ) قضیه اول، می نامند( قضیه اول را نیز عین یا اصل می گویند ).

بنابراین از صدق قضیه عین، می توان صدق عکس مستوی را نتیجه گرفت و البته نه برعکس ( از صدق عکس مستوی نمی توان به صدق عین پی برد ).

کلمه عکس در این جا به دو معنی به کار می رود: یکی عمل تبدیل و دیگری قضیه ایی که تبدیل در آن واقع شده است. این که می گوییم عکس در صدق تابع اصل ( عین ) است، به این معنی است که: اگر اصل صادق باشد، صدق عکس ضروری است.

پس در این جا می توان اینطور نتیجه گرفت که:

1-    اگر اصل صادق باشد، عکس آن صادق است.
2-    اگر عکس کاذب باشد، اصل آن کاذب است.
3-    قاعده دوم، چنانکه معلوم است، منشعب از قاعده اول است.

شرایط عکس:

عکس قضیه با قید سه شرط انجام می شود:

1-    تبدیل طرفین
2-    بقاء کیف
3-    بقاء صدق

اما بقاء کمیت قضیه در عکس شرط نیست. قید بقاء صدق ایجاب می کند که در بعضی قضایا بقای کمیت نیز رعایت شود و در بعضی دیگر چنین نیست.

اکنون به مثال های زیر توجه نمایید:

مثال:

اصل: هر الف، ب است.

عکس: بعضی از ب، الف است.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ

اصل: هیچ الف، ب نیست.

عکس: هیچ ب، الف نیست.

ـــــــــــــــــــــــــــــــ

بعضی مایع ها آب هستند – عکس صادق آن – بعضی آب ها مایع هستند.

بعضی از پرندگان سفید هستند – عکس صادق آن – بعضی سفید ها پرنده هستند.

بعضی از انسان ها ناطق هستند – عکس صادق آن – بعضی ناطق ها انسان هستند.

دبیر گرامی شما نیز می توانید همراه با شاگردانتان برای درک بیشتر این مبحث از مثال های دیگری استفاده نمایید.
ادامه دارد ...


مرکز یادگیری سایت تبیان - نویسنده: رضا هاشمی

تنظیم: مریم فروزان کیا