رسانه های توسعه مدار

رسانه های جمعی اعم از روزنامه ها، مجلات، رادیو و تلویزیون، گاه از انحرافات اجتماعی، نظیر تجاوز، خشونت و قتل پرده برمی دارند و با اطلاع رسانی به موقع و مناسب برای اعضای جامعه، در پیشگیری از انحرافات اجتماعی نقش موثری ایفا می کنند.

نقش فرهنگ سازی و اجتماعی سازی در ذات یک رسانه نهفته است. در واقع رسانه ها با ایجاد روابط پویا با عناصر اجتماعی، فرهنگی، سیاسی به انباشت حافظه اجتماعی جامعه کمک می کنند.

رسانه یکی از محورهای توسعه یافتگی است، امروز کشورهای توسعه یافته کشورهایی هستند که رسانه های آنها حرف نخست را در دنیا می زنند.

بی تردید رسانه ها نقش و جایگاه بسیار مهمی در ارتقا و پیشرفت جامعه و آگاهی بخشی به مردم دارند و وظیفه اصلی آنها رشد و اعتلای جامعه در عرصه فکر و اندیشه است .

از کارکردهای اساسی رسانه ها، اطلاع رسانی از وقایع است که در محیط اجتماعی روی می دهد. این رسانه ها هستند که می توانند جامعه را در مسیر درست و صحیح خود قرار داده و نقش مهمی در تحقق پیشرفت و عدالت ایفا کنند.

نقش رسانه در توسعه جامعه

توجه به نقش و اثر رسانه در سیاستگذاری ملی و منطقه‎ای از اهمیت اساسی برخوردار است. منطق و شکل هر رسانه در فراگرد ارتباطات توسعه‎ای موثراست. رسانه ها می توانند با توجه به شرایط و اقتضائات فرهنگی و اقتصادی جامعه عاملی برای رسیدن به مطلوب باشند. همه اجزای جامعه، بایستی متناسب با هم تغییر کنند تا توسعه‎ای اتفاق بیفتد.

رسانه ها در ابتدای برنامه ریزی برای توسعه، نیازمند هدف گذاری صحیح است.

اولویت گذاری یا اولویت بندی، نیازمند شناخت کامل از نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و تهدیدهاست. اولویت بندی، نیازمند «مسئله شناسی» در همه زمینه ها است؛ رسانه‎ها، بسترساز توسعه کشوراند.

رسانه های موثر را می‎توان به چند دسته دیداری ـ شنیداری (رادیو و تلویزیون و مشتقات آن )، الکترونیک (سایت ها و اینترنت)، مکتوب (روزنامه ها،هفته نامه ها و مجلات) و سایر (شبکه های اجتماعی) تقسیم بندی کرد که طبیعی است که نقش رسانه های دیداری و شنیداری از همه بیشتر است و امروز قدرت سایر رسانه ها نیز کمتر از رسانه های الکترونیک و حتی دیداری و شنیداری نیست. چرا که قدرت بسط آن از همه موارد بیشتر شده است و دیگر نمی توان به دسته بندی درست از اثر آنها پرداخت، مگر با تحقیق که نیازمند دقت بیشتر است.

در دسته بندی دیگر، رسانه ها را می توان به رسانه های جمعی و انفرادی دسته بندی کرد که به نوعی امروزه قدرت رسانه های انفرادی (غیرجمعی) در حال افزایش است.

رسانه های توسعه مدار و محافظه کار

رسانه‎های توسعه مدار، راه را همواره می سازند تا مردم با استفاده از آنها درباره جهان پیرامون خویش آگاهی درست یابند. در حالی که رسانه های مخرب و محافظه کار راه را پیچیده می سازند و با کاهش امید مردم در فرایند توسعه، از شادابی آنها کاسته و افکار عمومی را کلاف سردرگمی می‎سازند که نیل به پیشرفت را در مخیله مردم از بین می برند. اما رسانه های توسعه مدار با ترغیب و تبلیغ مناسب، به یاری مردم می شتابند و با ایجاد نظم نوین و ایفای نقش های مکمل دیگر از قبیل اطلاع رسانی و پرهیز از نقش های جانبدارانه و حمایتی، زمینه را برای سازماندهی توسعه فراهم می سازند و آمادگی لازم را برای تغییر به مطلوب همه اجزای جامعه فراهم می سازند.

نقد، جزء اصلی رسانه های توسعه مدار است و از این رو قدرتمندان در جامعه همیشه از چنین رسانه هایی در نقد منافع آنها هراس دارند و سعی در تخریب حیثیت رسانه می باشند. اما نفی بخشی از عملکرد رسانه های مخرب است.

نقش های متفاوت رسانه ای

رسانه ها، گذشته از اولویت‎گذاری رسانه در راستای چشم انداز توسعه ؛ نقش‎های متفاوتی را بازی می نمایند که در اینجا به چند نقش اشاره می کنیم:

* رسانه‎ها می‎توانند نقش نورافکن را بازی نمایند. از یک طرف به طرح سوژه های مناسب در راستای نیازهای توسعه ای و چشم انداز بپردازند و از طرف دیگر به برجسته نمودن نیازهای توسعه‎ای در جامعه اهتمام داشته باشند. رسانه ها بایستی با توجه به نیازهای عصری، مشارکت همگانی را در جامعه ترویج نمایند. رسانه‎ها می توانند در قالب برنامه های سالانه به نماینده دولت هشدار داده تا با رویکرد سیستمی به پدیده انحراف توجه نمایند. پدیده انحراف به این معنی است که سازمان ها و نهادها در اجرای برنامه های توسعه در افق آینده تا چه حد از اجرای برنامه ها و کیفیت بخشی به امور وزندگی مردم عدول کرده اند. موارد فوق بخشی از نقش نورافکن رسانه هاست.

*رسانه، گذشته از آنکه خود یک فرهنگ غالبی را ترویج می کند؛ از عناصر فرهنگ ساز است. « رسانه‎ها، آینه تمام و کمال فرهنگی کلی جامعه می باشند» و نقش فرهنگ سازی و همبستگی اجتماعی در ذات یک رسانه، نهفته است. رسانه‎ها، با انعکاس داده‎های فرهنگی یک جامعه بایستی کوشش کنند که مینیاتوری از فرهنگِ کلِ جامعه باشند. سیاست فرهنگ گرا بایستی در رسانه در دستور کار قرار گیرد تا بتوان انتظار داشت، نقش اساسی در راستای توسعه فراهم شود.

* اطلاعات، نقش محوری وحیاتی در توسعه جوامع دارد و بعنوان یکی از عوامل سه گانه قدرت در عصر حاضر مطرح می‎شود. در چاچوب نقش تعهد آمیز رسانه ها، اطلاع رسانی می تواند شکل «نقد» را به خود گیرد.

تنها رسانه هایی می توانند ایفاگر رسالت خویش باشند که خود در مسیر توسعه قرار گرفته باشند که ما آنها را با نام رسانه های توسعه مدار (developmental Media) نام می بریم. برای رسیدن به توسعه، رسانه ها هم بایستی تغییر کنند و هم اینکه نیازهای موجود را جلوتر از دولت ها بشناسند.

مفهوم پیشگیری بیشتراز همه دررسانه مطرح می شود تا در سازمانهای اجرایی. به روز بودن، مستقل بودن، خلاق و کارآفرین از ویژگی های رسانه های توسعه مدار است که بایستی مورد توجه نهادهای مستقل مدنی و حقوقی در جامعه قرار بگیرد.

با توجه به بیان مواردی که تأثیرگذاری رسانه ها در امر توسعه را ذکر کرد و نقش هایی که برای رسانه ها در جهت محقق شدن توسعه جامعه تعریف شد؛ می شود این نتیجه را گرفت که رسانه ها در امر توسعه نقشی کلیدی دارند.

مطالب مرتبط:

رسانه برای جهاداقتصادی چه می کند؟