تبیان، دستیار زندگی
براى تأمین سعادت فرزند، تنها به تربیت خود متّكى نباشیم، او را به خدا بسپاریم كه توانایى‏هاى ما محدود و عوامل انحراف زیاد است.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مادر، نوعى ولایت بر فرزند دارد

حضرت مریمبراى تأمین سعادت فرزند، تنها به تربیت خود متّكى نباشیم، او را به خدا بسپاریم كه توانایى‏هاى ما محدود و عوامل انحراف زیاد است.

إِذْ قَالَتِ امْرَأَةُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنِّی نَذَرْتُ لَكَ مَا فِی بَطْنِی مُحَرَّرًا فَتَقَبَّلْ مِنِّی إِنَّكَ أَنتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ (آل عمران ـ 35)

چون زنِ عمران گفت: «پروردگارا، آنچه در شكم خود دارم نذر تو كردم تا آزاد شده [از مشاغل دنیا و پرستشگر تو] باشد پس، از من بپذیر كه تو خود شنواى دانایى.»

چنان كه در تفاسیر و كتب روایى آمده است: دو خواهر به نام‏هاى «حَنّه» و «اشیاع»، كه اوّلى همسر «عمران» از شخصیّت ‏هاى برجسته بنى اسرائیل، و دوّمى همسر زكریّاى پیامبر بود، بچّه ‏دار نمى‏شدند.

روزى «حَنّه» زیر درختى نشسته بود، پرنده‏اى را دید كه به جوجه‏هایش غذا مى‏دهد. محبّت مادرانه، آتش عشقِ به فرزند را در وجود او شعله‏ور ساخت، در همان حال دعا كرد و مستجاب شد.

از سوى دیگر به شوهرش الهام شد كه فرزندش از اولیاى خدا خواهد بود و بیماران را شفا و مردگان را زنده خواهد كرد.

وقتى «حَنّه» حامله شد، پیش‏بینى كرد آن فرزندى كه كارهاى خارق ‏العاده انجام دهد، پسر خواهد بود، لذا نذر كرد كه فرزندش خدمتكار بیت المقدس شود. امّا چون نوزاد به دنیا آمد، دیدند دختر است. آنها فهمیدند كه آن الهام الهى در مورد خود مریم نبوده است، بلكه درباره فرزند او خواهد بود. (كافى، ج 1، ص 535)

واژه "محرّرا" از ماده "تحریر" گرفته شده كه به معنى آزاد ساختن است.

در اصطلاح آن زمان به فرزندانى گفته مى‏شد كه به خدمت معبد و خانه خدا در مى‏آمدند، تا نظافت و سایر خدمات را بر عهده گیرند و به هنگام فراغت مشغول عبادت پروردگار شوند، و از آنجا كه آنها از هرگونه خدمت به پدر و مادر آزاد بودند، به آنها "محرر" گفته مى‏ شد، و یا از این جهت كه خالص از هرگونه تلاش و كوشش دنیوى بوده‏اند، به آنها محرر مى‏گفتند.

بعضى گفته‏اند كه این دسته از كودكان از موقعى كه توانایى بر این خدمات داشتند تا سن بلوغ، وظایف خود را زیر نظر پدران و مادران انجام مى‏ دادند و پس از رسیدن به سن بلوغ، تعیین سرنوشتشان به دست خودشان بود، اگر مى‏خواستند به كار در معبد پایان داده و بیرون مى‏ رفتند و اگر تمایل داشتند بمانند مى ‏ماندند.

بعضى گفته‏اند: اقدام همسر عمران به نذر، دلیل بر آن است كه عمران در همان حال باردارى او از دنیا رفته بود، وگرنه بعید بود او مستقلّاً چنین نذرى كند.

مریم، جایگاهى خاص دارد. از بیان نذر او، اخلاص او، نام‏گذارى او و استعاذه او این برداشت استفاده مى‏شود. «نَذَرْتُ لَكَ»، «سَمَّیْتُها»، «أُعِیذُها بِكَ»

فَلَمَّا وَضَعَتْهَا قَالَتْ رَبِّ إِنِّی وَضَعْتُهَا أُنثَى وَاللّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ وَلَیْسَ الذَّكَرُ كَالأُنثَى وَإِنِّی سَمَّیْتُهَا مَرْیَمَ وِإِنِّی أُعِیذُهَا بِكَ وَذُرِّیَّتَهَا مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ (آل عمران ـ 36)

پس چون فرزندش را بزاد، گفت: «پروردگارا، من دختر زاده‏ام- و خدا به آنچه او زایید داناتر بود- و پسر چون دختر نیست و من نامش را مریم نهادم، و او و فرزندانش را از شیطان رانده شده، به تو پناه مى‏دهم.

مادر انتظار داشت فرزندش پسر باشد، تا بتواند خدمتكار بیت المقدس شود، لذا چون نوزاد دختر به دنیا آمد، با حسرت گفت: پروردگارا! فرزند دخترى زاده‏ام حال چگونه به نذرم عمل كنم؟

خداوند براى تسلّى خاطر این مادر مى‏فرماید: آن پسرى كه انتظارش را داشتى به خوبى این دختر نیست، زیرا این دختر داراى كمالاتى است و مادرِ پسرى مى‏شود كه او نیز مایه‏ى بركت خواهد بود، پس بهره‏ى تو از نسل مبارك چندین برابر خواهد شد.

نکات آیه:

1- دختر، پس از بلوغ، عادت ماهانه دارد و نمى‏تواند در مسجد بماند، به علاوه نیروى جسمى دختر و پسر یكسان نیست، و نیز مسائل مربوط به حجاب و باردارى و وضع حمل ادامه این خدمت را براى دختر مشكل مى‏سازد و لذا همیشه پسران را نذر مى‏كردند.

2ـ "مریم" در لغت به معنى زن عبادتكار و خدمتگزار است و از آنجا كه این نامگذارى به وسیله مادرش بعد از وضع حمل انجام شد، نهایت عشق و علاقه این مادر با ایمان را براى وقف فرزندش در مسیر بندگى و عبادت خدا نشان مى‏دهد، و نیز به همین دلیل بود كه او پس از نامگذارى، نوزادش و فرزندانى را كه در آینده از او به وجود مى‏آیند، در برابر وسوسه‏هاى شیطانى به خداوند سپرد.

از امام صادق صلوات اللَّه علیه نقل شده که خدا به عمران وحى كرد به تو فرزندى مبارك خواهم داد كه كور مادرزاد را شفا دهد و مردگان را زنده كند و او را پیامبر بنى اسرائیل خواهم كرد.

عمران این مطلب را به زنش «حنه» خبر داد (مجمع البیان، تفسیر عیاشى‏) معلوم مى‏شود كه حنه فكر كرده آنچه در شكم دارد همین پسر است حال آنكه منظور خدا فرزند دومش بود كه از مریم بدنیا آمد.(تفسیر احسن الحدیث، ج 2)

فرزند

پیام‏های آیه 35:

1ـ رشد معنوى زن تا آنجا بالا مى‏رود كه بعد از سال ها انتظار، فرزند خود را نذر خدمت خانه خدا مى‏كند. «امْرَأَتُ عِمْرانَ رَبِّ إِنِّی نَذَرْتُ لَكَ»

2ـ افراد دوراندیش، قبل از تولّدِ فرزند به فكر مسیر خدمات او نیز هستند. «نَذَرْتُ لَكَ ما فِی بَطْنِی مُحَرَّراً»

3ـ از خود بگذریم و تنها در راه خدا صرف كنیم. «نَذَرْتُ لَكَ»

4ـ خدمت در مسجد به قدرى ارزشمند است كه اولیاى خدا عزیزان خود را قبل از تولّد نذر آن مى‏كنند. «نَذَرْتُ لَكَ ...»

5ـ موضوع نذر، تاریخى بس طولانى در ادیان الهى دارد. «رَبِّ إِنِّی نَذَرْتُ»

6ـ مادر، نوعى ولایت بر فرزند دارد. «نَذَرْتُ لَكَ ما فِی بَطْنِی»

7ـ میان گذشت از فرزند و برگزیدگى خداوند رابطه است. «اصْطَفى‏»، «آلَ عِمْرانَ»، «نَذَرْتُ لَكَ ما فِی بَطْنِی مُحَرَّراً»

8ـ كسانى در خدمات دینى موفّق‏ترند كه تمام وجود خود را صرف خدمت نمایند، نه بخشى از وقت را. «مُحَرَّراً»

9ـ خدمت فرزند به مادر، حقّ طبیعى مادر و قابل گذشت است. «مُحَرَّراً»

10ـ اگر عزیزترین و محبوب‏ترین چیزها را مى‏دهید، به فكر قبولى آن نیز باشید. «فَتَقَبَّلْ»

در اصطلاح آن زمان به فرزندانى گفته مى‏شد كه به خدمت معبد و خانه خدا در مى‏آمدند، تا نظافت و سایر خدمات را بر عهده گیرند و به هنگام فراغت مشغول عبادت پروردگار شوند، و از آنجا كه آنها از هرگونه خدمت به پدر و مادر آزاد بودند، به آنها "محرر" گفته مى‏ شد، و یا از این جهت كه خالص از هرگونه تلاش و كوشش دنیوى بوده‏اند، به آنها محرر مى‏گفتند

پیام‏های آیه 36:

1ـ تمایلات انسان مهم نیست، مصلحت و خواست خداوند مهم است. «وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما وَضَعَتْ»

2ـ گاهى دختر در پاكى و پاكدامنى، به جایى مى‏رسد كه هرگز پسر به آن نمى‏رسد. «لَیْسَ الذَّكَرُ كَالْأُنْثى‏»

3ـ حضرت مریم مقام والایى دارد. «لَیْسَ الذَّكَرُ كَالْأُنْثى‏» مراد از «كَالْأُنْثى‏» زن خاصّى است.

4ـ براى فرزندان خود، نام نیكو انتخاب نمایید. «إِنِّی سَمَّیْتُها مَرْیَمَ»

مادر، حقّ نامگذارى فرزند خود را دارد. «إِنِّی سَمَّیْتُها»

6ـ تغییرات جزیى، شما را از خدا و اهداف عالى دور نكند. با اینكه فرزند بر خلاف تصوّر دختر شد، امّا نام او را مریم كه به معناى خادمه است گذاشت. «سَمَّیْتُها مَرْیَمَ»

7ـ قبل از هر چیز، به فكر سلامتى فرزند از شرّ شیطان باشید. «أُعِیذُها»

8ـ تنها فرزندان بلافصل را در نظر نگیرید و با دوراندیشى، نسل‏هاى بعدى را نیز در نظر داشته باشید. «أُعِیذُها بِكَ وَ ذُرِّیَّتَها»

9ـ براى تأمین سعادت فرزند، تنها به تربیت خود متّكى نباشیم، او را به خدا بسپاریم كه توانایى‏هاى ما محدود و عوامل انحراف زیاد است. «أُعِیذُها بِكَ»

10- مادر مریم، جایگاهى خاص دارد. از بیان نذر او، اخلاص او، نام‏گذارى او و استعاذه او این برداشت استفاده مى‏شود. «نَذَرْتُ لَكَ»، «سَمَّیْتُها»، «أُعِیذُها بِكَ»

11ـ شیطان، دشمن دیرینه نسل بشر است. «أُعِیذُها»، «مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجِیمِ»

آمنه اسفندیاری

بخش قرآن تبیان


منابع:

تفسیر نور ج 2

تفسیر احسن الحدیث ج 2

تفسیر نمونه ج 2

مجمع البیان

تفسیر عیاشى

كافى، ج 1

مطالب مرتبط:

در تربیت فرزند سخت گیری نکنید!

آثار و نتایج تربیت فرزند از کلام امام علی علیه‌السلام

بررسى تربیت كودك در روایات اسلامى

اهمیت نامگذاری فرزند در اسلام

حقوق فرزندان بر والدین در قرآن

تربیت فرزند از دیدگاه امام سجاد(ع)

رهنمودهاى تربیتى امام كاظم علیه السلام

فرزند صالح؛ بزرگترین نعمت الهی