مادر، نوعى ولایت بر فرزند دارد
براى تأمین سعادت فرزند، تنها به تربیت خود متّكى نباشیم، او را به خدا بسپاریم كه توانایىهاى ما محدود و عوامل انحراف زیاد است.إِذْ قَالَتِ امْرَأَةُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنِّی نَذَرْتُ لَكَ مَا فِی بَطْنِی مُحَرَّرًا فَتَقَبَّلْ مِنِّی إِنَّكَ أَنتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ (آل عمران ـ 35)
چون زنِ عمران گفت: «پروردگارا، آنچه در شكم خود دارم نذر تو كردم تا آزاد شده [از مشاغل دنیا و پرستشگر تو] باشد پس، از من بپذیر كه تو خود شنواى دانایى.»
چنان كه در تفاسیر و كتب روایى آمده است: دو خواهر به نامهاى «حَنّه» و «اشیاع»، كه اوّلى همسر «عمران» از شخصیّت هاى برجسته بنى اسرائیل، و دوّمى همسر زكریّاى پیامبر بود، بچّه دار نمىشدند.
روزى «حَنّه» زیر درختى نشسته بود، پرندهاى را دید كه به جوجههایش غذا مىدهد. محبّت مادرانه، آتش عشقِ به فرزند را در وجود او شعلهور ساخت، در همان حال دعا كرد و مستجاب شد.
از سوى دیگر به شوهرش الهام شد كه فرزندش از اولیاى خدا خواهد بود و بیماران را شفا و مردگان را زنده خواهد كرد.
وقتى «حَنّه» حامله شد، پیشبینى كرد آن فرزندى كه كارهاى خارق العاده انجام دهد، پسر خواهد بود، لذا نذر كرد كه فرزندش خدمتكار بیت المقدس شود. امّا چون نوزاد به دنیا آمد، دیدند دختر است. آنها فهمیدند كه آن الهام الهى در مورد خود مریم نبوده است، بلكه درباره فرزند او خواهد بود. (كافى، ج 1، ص 535)
واژه "محرّرا" از ماده "تحریر" گرفته شده كه به معنى آزاد ساختن است.
در اصطلاح آن زمان به فرزندانى گفته مىشد كه به خدمت معبد و خانه خدا در مىآمدند، تا نظافت و سایر خدمات را بر عهده گیرند و به هنگام فراغت مشغول عبادت پروردگار شوند، و از آنجا كه آنها از هرگونه خدمت به پدر و مادر آزاد بودند، به آنها "محرر" گفته مى شد، و یا از این جهت كه خالص از هرگونه تلاش و كوشش دنیوى بودهاند، به آنها محرر مىگفتند.
بعضى گفتهاند كه این دسته از كودكان از موقعى كه توانایى بر این خدمات داشتند تا سن بلوغ، وظایف خود را زیر نظر پدران و مادران انجام مى دادند و پس از رسیدن به سن بلوغ، تعیین سرنوشتشان به دست خودشان بود، اگر مىخواستند به كار در معبد پایان داده و بیرون مى رفتند و اگر تمایل داشتند بمانند مى ماندند.
بعضى گفتهاند: اقدام همسر عمران به نذر، دلیل بر آن است كه عمران در همان حال باردارى او از دنیا رفته بود، وگرنه بعید بود او مستقلّاً چنین نذرى كند.
مریم، جایگاهى خاص دارد. از بیان نذر او، اخلاص او، نامگذارى او و استعاذه او این برداشت استفاده مىشود. «نَذَرْتُ لَكَ»، «سَمَّیْتُها»، «أُعِیذُها بِكَ»
پس چون فرزندش را بزاد، گفت: «پروردگارا، من دختر زادهام- و خدا به آنچه او زایید داناتر بود- و پسر چون دختر نیست و من نامش را مریم نهادم، و او و فرزندانش را از شیطان رانده شده، به تو پناه مىدهم.
مادر انتظار داشت فرزندش پسر باشد، تا بتواند خدمتكار بیت المقدس شود، لذا چون نوزاد دختر به دنیا آمد، با حسرت گفت: پروردگارا! فرزند دخترى زادهام حال چگونه به نذرم عمل كنم؟
خداوند براى تسلّى خاطر این مادر مىفرماید: آن پسرى كه انتظارش را داشتى به خوبى این دختر نیست، زیرا این دختر داراى كمالاتى است و مادرِ پسرى مىشود كه او نیز مایهى بركت خواهد بود، پس بهرهى تو از نسل مبارك چندین برابر خواهد شد.
نکات آیه:
1- دختر، پس از بلوغ، عادت ماهانه دارد و نمىتواند در مسجد بماند، به علاوه نیروى جسمى دختر و پسر یكسان نیست، و نیز مسائل مربوط به حجاب و باردارى و وضع حمل ادامه این خدمت را براى دختر مشكل مىسازد و لذا همیشه پسران را نذر مىكردند.
2ـ "مریم" در لغت به معنى زن عبادتكار و خدمتگزار است و از آنجا كه این نامگذارى به وسیله مادرش بعد از وضع حمل انجام شد، نهایت عشق و علاقه این مادر با ایمان را براى وقف فرزندش در مسیر بندگى و عبادت خدا نشان مىدهد، و نیز به همین دلیل بود كه او پس از نامگذارى، نوزادش و فرزندانى را كه در آینده از او به وجود مىآیند، در برابر وسوسههاى شیطانى به خداوند سپرد.
3ـ از امام صادق صلوات اللَّه علیه نقل شده که خدا به عمران وحى كرد به تو فرزندى مبارك خواهم داد كه كور مادرزاد را شفا دهد و مردگان را زنده كند و او را پیامبر بنى اسرائیل خواهم كرد.
عمران این مطلب را به زنش «حنه» خبر داد (مجمع البیان، تفسیر عیاشى) معلوم مىشود كه حنه فكر كرده آنچه در شكم دارد همین پسر است حال آنكه منظور خدا فرزند دومش بود كه از مریم بدنیا آمد.(تفسیر احسن الحدیث، ج 2)
پیامهای آیه 35:
1ـ رشد معنوى زن تا آنجا بالا مىرود كه بعد از سال ها انتظار، فرزند خود را نذر خدمت خانه خدا مىكند. «امْرَأَتُ عِمْرانَ رَبِّ إِنِّی نَذَرْتُ لَكَ»
2ـ افراد دوراندیش، قبل از تولّدِ فرزند به فكر مسیر خدمات او نیز هستند. «نَذَرْتُ لَكَ ما فِی بَطْنِی مُحَرَّراً»
3ـ از خود بگذریم و تنها در راه خدا صرف كنیم. «نَذَرْتُ لَكَ»
4ـ خدمت در مسجد به قدرى ارزشمند است كه اولیاى خدا عزیزان خود را قبل از تولّد نذر آن مىكنند. «نَذَرْتُ لَكَ ...»
5ـ موضوع نذر، تاریخى بس طولانى در ادیان الهى دارد. «رَبِّ إِنِّی نَذَرْتُ»
6ـ مادر، نوعى ولایت بر فرزند دارد. «نَذَرْتُ لَكَ ما فِی بَطْنِی»
7ـ میان گذشت از فرزند و برگزیدگى خداوند رابطه است. «اصْطَفى»، «آلَ عِمْرانَ»، «نَذَرْتُ لَكَ ما فِی بَطْنِی مُحَرَّراً»
8ـ كسانى در خدمات دینى موفّقترند كه تمام وجود خود را صرف خدمت نمایند، نه بخشى از وقت را. «مُحَرَّراً»
9ـ خدمت فرزند به مادر، حقّ طبیعى مادر و قابل گذشت است. «مُحَرَّراً»
10ـ اگر عزیزترین و محبوبترین چیزها را مىدهید، به فكر قبولى آن نیز باشید. «فَتَقَبَّلْ»
در اصطلاح آن زمان به فرزندانى گفته مىشد كه به خدمت معبد و خانه خدا در مىآمدند، تا نظافت و سایر خدمات را بر عهده گیرند و به هنگام فراغت مشغول عبادت پروردگار شوند، و از آنجا كه آنها از هرگونه خدمت به پدر و مادر آزاد بودند، به آنها "محرر" گفته مى شد، و یا از این جهت كه خالص از هرگونه تلاش و كوشش دنیوى بودهاند، به آنها محرر مىگفتند
پیامهای آیه 36:
1ـ تمایلات انسان مهم نیست، مصلحت و خواست خداوند مهم است. «وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما وَضَعَتْ»
2ـ گاهى دختر در پاكى و پاكدامنى، به جایى مىرسد كه هرگز پسر به آن نمىرسد. «لَیْسَ الذَّكَرُ كَالْأُنْثى»
3ـ حضرت مریم مقام والایى دارد. «لَیْسَ الذَّكَرُ كَالْأُنْثى» مراد از «كَالْأُنْثى» زن خاصّى است.
4ـ براى فرزندان خود، نام نیكو انتخاب نمایید. «إِنِّی سَمَّیْتُها مَرْیَمَ»
5ـ مادر، حقّ نامگذارى فرزند خود را دارد. «إِنِّی سَمَّیْتُها»
6ـ تغییرات جزیى، شما را از خدا و اهداف عالى دور نكند. با اینكه فرزند بر خلاف تصوّر دختر شد، امّا نام او را مریم كه به معناى خادمه است گذاشت. «سَمَّیْتُها مَرْیَمَ»
7ـ قبل از هر چیز، به فكر سلامتى فرزند از شرّ شیطان باشید. «أُعِیذُها»
8ـ تنها فرزندان بلافصل را در نظر نگیرید و با دوراندیشى، نسلهاى بعدى را نیز در نظر داشته باشید. «أُعِیذُها بِكَ وَ ذُرِّیَّتَها»
9ـ براى تأمین سعادت فرزند، تنها به تربیت خود متّكى نباشیم، او را به خدا بسپاریم كه توانایىهاى ما محدود و عوامل انحراف زیاد است. «أُعِیذُها بِكَ»
10- مادر مریم، جایگاهى خاص دارد. از بیان نذر او، اخلاص او، نامگذارى او و استعاذه او این برداشت استفاده مىشود. «نَذَرْتُ لَكَ»، «سَمَّیْتُها»، «أُعِیذُها بِكَ»
11ـ شیطان، دشمن دیرینه نسل بشر است. «أُعِیذُها»، «مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجِیمِ»
آمنه اسفندیاری
بخش قرآن تبیان
منابع:
تفسیر نور ج 2
تفسیر احسن الحدیث ج 2
تفسیر نمونه ج 2
مجمع البیان
تفسیر عیاشى
كافى، ج 1
مطالب مرتبط:
در تربیت فرزند سخت گیری نکنید!
آثار و نتایج تربیت فرزند از کلام امام علی علیه‌السلام
بررسى تربیت كودك در روایات اسلامى
حقوق فرزندان بر والدین در قرآن
تربیت فرزند از دیدگاه امام سجاد(ع)
