راهکارهای پیشگیری از دین گریزی در جوانان
برای پیشگیری از دین گریزی باید به جنبه های روانی و ویژگی های شخصیتی افراد، به ویژه جوانان، توجه شود.
بدون تردید، نحوه ارائه معارف دینی، به ویژه به نسل جوان بسیار حائز اهمیت است. بنابراین، سوال اصلی اینجاست كه چگونه می توان معارف دینی را به جوانان عرضه كرد تا ضعف شناختی آن ها نسبت به آموزه های دین تقویت شود و هویّت دینی آن ها به نحو مطلوب شكل یابد؟
بهترین روش برای جذب جوانان و متمایل کردن آن ها به ارزش های دینی، روشی است که هم عنصر شناخت و هم عنصر عواطف و هم عنصر انگیزش در آن لحاظ شده باشد.
علاوه بر این، ارتباط با آن ها ارتباطی دو سویه باشد؛ یعنی به آن ها اجازه سوال کردن، انتقاد و فرصت فکر کردن و انتخاب داده شود و از تحمیل، تحقیر و تحکم اجتناب گردد.
طبق سخن پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) یکی از مهم ترین چیزها که در قیامت قبل از برداشتن قدم از قدم مورد سوال قرار می گیرد، دوران جوانی است و به همین دلیل، آن حضرت درباره آنان چنین سفارش فرموده است:
برتری جوان عابدی که در جوانی خود ره بندگی پیش گرفته، بر پیری که در بزرگسالی به عبادت روی آورده; همچون برتری فرستادگان الهی بر دیگر مردمان است. (محمّد محمّدی ری شهری، منتخب میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، ص 290)
پیامبر و رفتار با مخاطب
قرآن كریم در توصیف شخصیت پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید: (لَقَدْ جَاءكُمْ رَسُولٌ مِّنْ أَنفُسِكُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِیصٌ عَلَیْكُم بِالْمُوْمِنِینَ رَوُوفٌ رَّحِیمٌ) (توبه/ آیه 128) قطعاً، براى شما پیامبرى از خودتان آمد كه بر او دشوار است شما در رنج بیفتید، به [هدایت] شما حریص، و نسبت به مومنان، دلسوز مهربان است.
سیره عملی پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) این بود كه با مخاطبان خود از طریق همدلی، پذیرش مثبت بدون شرط، صداقت و گوش دادن فعّال، ابتدا ارتباط عاطفی برقرار می كرد، سپس معارف دین را برایشان بیان می نمود. (لَقَدْ جَاءكُمْ رَسُولٌ مِّنْ أَنفُسِكُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ مَا عَنِتُّمْ)
به یاد داشته باشیم كه بهره گیری از آموزه های دینی به آدمی شخصیت، اعتماد به نفس و عزّت نفس می دهد و همه رفتارهای او را در جهت صحیح هدایت می كند و جوان در پرتو چنین هدایتی قادر خواهد بود دیگران را جذب خود كند و به روابط اجتماعی خود تعالی بخشد و یك زندگی اجتماعی موفق را پایه ریزی كند
این فراز از آیه قرآن كه می فرماید پیامبر از خود شماست؛ یعنی بسیار به شما نزدیك است؛ شما را خوب درك می كند و اگر رنج كوچكی به شما برسد، برای او بسیار گران است. این نهایت همدلی پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) را نسبت به امّت عموماً و نسبت به مردم زمان خودش به خصوص نشان می دهد. علاوه بر این، صداقت در رفتار، صمیمیت و دلسوزی پیامبر(صلی الله علیه و اله و سلم) آن قدر زیاد بود که قرآن می فرماید: «حَرِیصٌ عَلَیْكُم بِالْمُوْمِنِینَ رَوُوفٌ رَّحِیمٌ» او نه تنها مردم را دوست می داشت، حتی دلبسته و مشتاق هدایت آن ها بود.
آن حضرت آن قدر در گوش دادن به سخنان مراجعان خود، اهتمام می ورزید که قرآن کریم از او تعبیر به «اذن» (گوش) می کند: «یِقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ قُلْ أُذُنُ خَیْرٍ لَّكُمْ» (توبه/ آیه 61) مىگویند: «او زودباور است.» بگو: «گوش خوبى براى شماست.»
باید تلاش کرد که نوجوان متوجه نکات ذیل باشد:
الف. تفهیم این واقعیت كه معنویت و رابطه با خداوند باید فقط از طریق عمل به آموزه های دینی باشد و این رابطه معنوی با خداوند به روزهای سخت زندگی محدود نمی شود، بلكه تجلّی كامل ارتباط با خدا در همه فراز و نشیب های زندگی قابل مشاهده است.
باید در روزهای خوب زندگی به یاد خدا باشیم، تا خداوند در روزهای سخت زندگی ما را تنها نگذارد و به كمك ما بیاید.
ب. برای تقویت بُعد انگیزشی جوانان نسبت به دین، آثار ارزنده دین باوری را در جنبه های فردی و اجتماعی برایشان بازگو كنیم تا انگیزه بیشتری برای ارتباط با خدا پیدا كنند و دین را به عنوان گران بهاترین هدیه خداوند به انسان تلقّی كنند.
ج. آنان را به این حقیقت آگاه كنیم كه برخورداری از معارف دینی می تواند بر عوامل بازدارنده ای همچون اضطراب ها و استرس های زندگی غلبه نماید و اطمینان و آرامش را جایگزین آن كند. (آیات مربوط به ذكر و یاد خداوند را برای آن ها بیان كنند.)
د. شیوه های صحیح ارتباط با خدا را با استفاده از معارف ناب دینی و سیره عملی دین باوران واقعی ـ یعنی پیشوایان معصوم(علیهم السلام) ـ به آن ها ارائه دهیم؛ شیوه هایی كه هم از طریق عمل و هم از راه عشق می توانند جوان را به حقیقت مطلق واصل نمایند.
ه. به یاد داشته باشیم كه بهره گیری از آموزه های دینی به آدمی شخصیت، اعتماد به نفس و عزّت نفس می دهد و همه رفتارهای او را در جهت صحیح هدایت می كند و جوان در پرتو چنین هدایتی قادر خواهد بود دیگران را جذب خود كند و به روابط اجتماعی خود تعالی بخشد و یك زندگی اجتماعی موفق را پایه ریزی كند.
و. مطالعه زندگی نامه بزرگان دین و سیره اولیای خدا بهترین الگوهای عملی را به آن ها نشان می دهد و با الگو قرار دادن آن ها، بهترین شیوه های تقرّب به خدا و حضور در محضر دوست را برای آن ها فراهم می نماید.
ز. به جوانان یادآوری شود كه اگر می خواهند هرچه بیشتر نسبت به گذشته به خالق ازلی نزدیك شوند، رمز آن عمل به واجبات و ترك محرّمات است.
فرآوری: زهرا اجلال
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منابع:
مجله پیام قرآن، نوشته محمد علی جمشیدی
سایت آفتاب
مطالب مرتبط:
7 توصیه امام علی(علیه‌السلام) به جوانان
