توافق نهایی هسته ای و اقتصاد
گره زدن مسائل اقتصادی کشور به مذاکرات هشداری است که بارها از سوی رهبر معظم انقلاب مطرح شده و ایشان پرهیز از چشم دوختن به بیرون از مرزها و در پیش گرفتن سیاست های کارشناسی و اصولی در زمینه اقتصاد مقاومتی را به عنوان تنها راه برون رفت از مشکلات اقتصادی برشمرده اند.
معظم‌له در یکی از این رهنمودها فرموده‌اند: "تنها راه حل مشکلات کشور اقتصاد مقاومتی و پرهیز از چشم دوختن به بیرون از مرزها است. من از همه کسانی که در بخش های مختلف ابتکار و حرکت دارند، دفاع صمیمانه و واقعی می کنم اما معتقدم علاج مشکلات در درون کشور است." (چهارم خردادماه 1393)
هم اکنون اما برخی چشم‌ها به آن سوی مرزها دوخته شده و حل مشکلات اقتصادی را به مذاکراتی گره زده‌اند که صداقت طرف های خارجی همچنان برای ایران ثابت نشده است.
با آغاز مذاکرات هسته ای در دولت یازدهم صاحب نظران همواره خواستار پرهیز از گره زدن سرنوشت اقتصادی ایران به این مذاکرات شدند چراکه از نظر آنها اتخاذ این رویه و سیاست، تبعات منفی و ناگواری بر جای می گذارد.
سود "گره زدن مذاکره" در جیب برخی ها!
این روزها نیز همزمان با دور جدید مذاکرات ایران با کشورهای خارجی، صاحب نظران و نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی از دولت می خواهند که به جای جست و جوی راه حل مشکلات اقتصادی کشور در "مذاکره"، به دنبال پیاده سازی صحیح اقتصاد مقاومتی باشند.
ارسلان فتحی پور رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس بدترین کار را در شرایط کنونی کشور این می داند که نتیجه مذاکرات هسته ای را به آینده اقتصاد ایران ارتباط بدهیم: "این کار عاقلانه نیست و باعث می شود انتظارات اقتصادی مردم بیشتر شود. گره زدن نتیجه مذاکرات هسته ای و توافقات هسته ای به زیان اقتصاد کشور در بلند مدت است و باعث می شود در صورتی که مذاکرات نتیجه ندهد اقتصاد با چالش مواجه شود. اقتصاد مقاومتی و آموزه های آن به ما می گوید نباید نگاهمان به بیرون باشد... اقتصاد مقاومتی یعنی اتکا بر آنچه داریم و این مسئله یعنی تقویت تولید داخلی. اگر فقط به فکر مذاکرات باشیم هیچ گاه به موفقیت نخواهیم رسید و گره زدن اقتصاد به مذاکرات هسته ای را متناقض با اقتصاد مقاومتی می دانم."
از نظر فتحی پور کسانی که بازارهای مالی و پولی را با نتیجه مذاکرات هسته ای مرتبط می دانند سودهای کلانی از این بابت برده اند و حالا می خواهند این سودها را که در گذشته بوده و مدتی است به اتمام رسیده دوباره احیا کنند.
برخی دولتمردان وعده "بهشت اقتصادی" در صورت موفقیت مذاکرات را به مردم می دهند و هرچند سخنی از آن روی سکه به میان نمی آورند اما غیرمستقیم بذر هراس از "جهنم اقتصادی" را در صورت شکست مذاکرات، در دل مردم کاشته اند
بسیاری از کارشناسان معتقدند حتی در صورت مثبت بودن نتیجه مذاکرات نباید امیدوار بود که بلافاصله اقتصاد کشور دگرگون شود چراکه تغییر رویه امریکا و کشورهای غربی در برابر موفقیت های اقتصادی ایران امری دور از ذهن است و آنها همچنان به سیاست های خصمانه خود نسبت به ایران ادامه خواهند داد. در این باره محمدحسین برخوردار فعال اقتصادی معتقد است: "در صورت مثبت بودن نتیجه مذاکرات، آنها به دلیل توانمندی های جمهوری اسلامی ایران، به طور قطع اجازه نخواهند داد که ما به ایده‌آل خود در ارتباط با اقتصاد جهانی دست یابیم، چراکه تهدیدی برای آنها به شمار خواهیم رفت. البته باید از تجارب ارزنده گذشته نیز استفاده شود، چراکه هزینه این تجربیات را ملت داده اند و دولت و ملت باید دست به دست هم داده و در جهت ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای توسعه کشور، همکاری کنند."
راهی که به بهشت نمی رسد
برخی دولتمردان وعده "بهشت اقتصادی" در صورت موفقیت مذاکرات را به مردم می دهند و هرچند سخنی از آن روی سکه به میان نمی آورند اما غیرمستقیم بذر هراس از "جهنم اقتصادی" را در صورت شکست مذاکرات، در دل مردم کاشته اند.
دکتر علیرضا شکیبایی استاد اقتصاد و عضو هیات علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان به ایجاد این فضای "همه یا هیچ" و "بهشت و جهنمی" انتقاد دارد و می‌گوید: "این مذاکرات نه قرار است برای ما بهشتی را به ارمغان بیاورد و نه جهنمی؛ بیشتر باید به درون اقتصاد توجه کرد، البته بدون تعامل با خارج نمی توانیم هیچ کاری را بکنیم، اینگونه نیز نیست که خودمان نیز دست روی دست بگذاریم و هیچ کار نکنیم و فکر کنیم تعامل با خارج و توافق با 1+5 برای ما معجزه ای را می آورد. نباید چنین انتظاری داشته باشیم یا آن را در جامعه ایجاد کنیم... توافق با 1+5 نباید فقط به عنوان تنها راه حل برای اقتصاد ایران مطرح شود... اگر توافقات به نتیجه نرسد، قطعا فضای اقتصاد ایران دچار چالش هایی خواهد شد. خصوصا دولت تدبیر و امید؛ دچار چالش و مشکل خواهد شد. زیرا تمام برنامه های خود را معطوف به بحث مذاکرات 1+5 کرده است."
تنها راهِ مقاومت
از آنجا که امریکا و کشورهای غربی در سال های پس از انقلاب و حتی در یک سال گذشته بارها ثابت کرده اند که با پیشرفت ایران در هر زمینه ای به شدت مخالف هستند و نباید هرگز به آنها امیدوار بود، بهتر است مدیران و مسئولان اجرایی کشور حل مشکلات اقتصادی را در جای دیگر و از راه های دیگر به جز مذاکره جست‌وجو کنند.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان لازم است که در اقتصاد داخلی ایران زمینه ها و بسترهای مناسب ایجاد و فراهم شود و با تکیه بر اصل اقتصاد مقاومتی می توان به حل مشکلات موجود امیدوار بود.
در این باره نایب محمدرضا باهنر رییس مجلس شورای اسلامی معتقد است: "نباید گمان کرد که سیاست اقتصاد مقاومتی تنها مخصوص زمان تحریم‌هاست... تحریم‌ها نیز مانند سایر حوادث طبیعی که در دهه‌های اخیر شاهد آنها بودیم می‌تواند ضرباتی را بر پیکره کلی اقتصاد کشور وارد آورد اما باید با تحریم‌ها اصولی و بر اساس سیاست اقتصاد مقاومتی برخورد شود تا شاهد شکست تحریم‌ها باشیم. چرا که جلوگیری از آسیب‌ها و تهدیدات همچون تحریم‌ها و حوادث طبیعی و مباحثی که اقتصاد را لرزان می‌کند سال‌هاست که در مباحث حقوق بین‌الملل وارد شده و به همین دلیل نیز بسیاری از کشورها به دنبال تدوین و طراحی اقتصاد مقاومتی هستند... برای تحقق اقتصاد مقاومتی ناگزیر از وحدت نظر میان نهادهای حکومتی و سازمان‌های مردم نهاد هستیم و در صورتی که مردم و مسئولان همکاری نکنند با مشکل روبه‌رو می‌شویم."
نظر محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز این است که اقتصاد مقاومتی و استفاده از ظرفیت های فراوان داخلی را جایگزین مسیری کنیم که به سوی غرب می رود: "بیش از 10 - 15 سال است که مقام معظم رهبری همت بلندی را برای این تحول شروع کردند و اولین گام آن، سند چشم‌انداز 1404 است. همچنین اجرای سیاست‌های اصل 44 و اقتصاد مقاومتی نیز بندهای دوم و سوم آن هستند. در چشم‌انداز 1404، اهداف تبیین شده و قله‌هایی که باید فتح شود در نظر گرفته می‌شوند. اصل 44، محدوده‌ها را مشخص می‌کند و اقتصاد مقاومتی راهی است که ما را به قله می‌رساند... حتی در صورتی که با آمریکا توافق کنیم و رابطه هم داشته باشیم، آنها با ما همکاری نمی‌کنند. الان میزان همکاری کشورهای خارجی با ایران چقدر است؟... نباید بیش از حد روی مذاکرات حساب باز کنیم. در نهایت قرار است به چهار سال پیش برگردیم و تمام تحریم‌ها برداشته شود، اما آیا آن موقع ما بیکاری نداشتیم و مشکلی وجود نداشت؟"
واقعیت این است که در سال 1393 رکود اقتصادی و رکود تورمی کشور را با مشکلات زیادی مواجه می کند. در چند سال گذشته نیز رکود موجب کوچک شده اقتصاد ایران شد که این وضعیت به افزایش بیکاری و کاهش قدرت خرید مردم انجامید
فقط مذاکره!
در کنار کارشناسانی که معتقدند نباید اقتصاد و آینده کشور را به مذاکره گره زد، عده معدودی نیز بر این نظر و عقیده هستند که برای بهبود وضعیت اقتصادی باید به نتیجه مثبت مذاکرات فکر کنیم.
از جمله این افراد می توان به موسی غنی نژاد اقتصاددان اشاره کرد که گفته است: "واقعیت این است که در سال 1393 رکود اقتصادی و رکود تورمی کشور را با مشکلات زیادی مواجه می کند. در چند سال گذشته نیز رکود موجب کوچک شده اقتصاد ایران شد که این وضعیت به افزایش بیکاری و کاهش قدرت خرید مردم انجامید. دولت باید برای این وضعیت خود را اماده کند و اصلاح سیاست های پولی و مالی را ادامه دهد. البته همه اینها در گرو نتایج مذاکرات هسته ای ایران است. در صورت مثبت بودن مذاکرات اقتصاد ایران از بن بست خارج خواهد شد اما در صورت منفی شدن نتایج مذاکرات یا طولانی شدن مذاکرات وضعیت بد اقتصادی همچنان ادامه خواهد یافت."
با این حال برخی اظهارات در دولت یازدهم می تواند موجب امیدواری باشد. البته انتظار می رود این نگاه به تمام دولتمردان تسری یابد.
محمد نهاوندیان رئیس دفتر رئیس‌جمهوری و سرپرست نهاد ریاست جمهوری به تازگی گفته است: "اقتصاد ایران منتظر رفع تحریم نمی‌ماند و غیرممکن است بتوان ایران را محاصره اقتصادی کرد. نتیجه مذاکرات هرچه که باشد، اقتصاد ایران پیش خواهد رفت."
محسن جندقی
بخش اقتصاد تبیان
مطالب مرتبط :
اخراجی‌های وزارتخانه‌های اقتصادی
