تبیان، دستیار زندگی
نویسه گردانی ساده ترین راه ممکن در حوزه ی ترجمه است و استفاده ی مداوم از آن موجب می شود که مخاطب از متن به دلیل عدم درک کلمات گوناگون آن زده بشود و از خواندن آن باز بماند. اما در برخی شرایط هم چون ترجمه ی متون حقوقی که ممکن است در آن سوءبرداشت هایی ایجاد
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : مریم سمیعی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

نویسه‌گردانی در حوزه‌ی ترجمه

نویسه‌گردانی ساده‌ترین راه ممکن در حوزه‌ی ترجمه است و استفاده‌ی مداوم از آن موجب می‌شود که مخاطب از متن به دلیل عدم درک کلمات گوناگون آن زده بشود و از خواندن آن باز بماند. اما در برخی شرایط هم‌چون ترجمه‌ی متون حقوقی که ممکن است در آن سوءبرداشت‌هایی ایجاد شود، استفاده از این روش توصیه می‌شود.

مریم سمیعی- بخش ادبیات تبیان
نویسه‌گردانی در حوزه‌ی ترجمه

از دیرباز تاکنون ترجمه متون ادبی یکی از ارزشمندترین راه‌های انتقال معانی از یک زبان به زبان دیگر بوده است. هدف اصلی ترجمه انتخاب بهترین عبارات و واژگان به منظور انتقال معنای مورد نظر از زبان مبدأ به زبان مقصد است. علارقم تلاش یک مترجم برای یافتن بهترین کلمات، در پاره‌ای از اوقات به دلیل عدم وجود معنای مشترک میان اهالی دو زبان و وجود بنیان‌های فرهنگی‌ متفاوت، ترجمه با موانعی رو به رو می‌شود. برای حل این مشکلات نویسه‌گردانی با توجه به اصول خاص خودش، راه‌حلی برای مترجمان است.

نویسه‌گردانی (Transliteration) یعنی عین کلمه یا عبارتی‌ را از زبانی(یا الفبایی) به زبان (و یا الفبای) دیگر حرف‌به‌حرف‌ نوشتن(با استفاده از نزدیک‌ترین حروف متناظر). (نظامی، 1389) لغت نامه‌ی دهخدا این واژه را این طور معنا کرده است: «عمل تبدیل کردن یک متن از یک آیین نوشتاری به آیینی دیگر به روشی‌ سامانمند را نویسه‌گردانی گویند.» در پایگاه اینترنتی آکسفورد در تعریف نویسه‌گردانی این طور آمده‌ است: «نوشتن و یا چاپ یک حرف یا کلمه، به طوری که با توجه به نزدیک‌ترین حروف متناظر به الفبا و یا زبان دیگر باشد.»

ترجمه‌ی متونی که حوزه‌های عمومی را پوشش می‌دهند هرچند نیازمند دقت و حوصله‌ی مترجم است اما کمتر دیده می‌شود که یک مترجم در ترجمه‌ی این متون به مشکلی برخورد کند. این در حالی است که ترجمه‌ی متون تخصصی هم چون مطالب دینی، آداب و رسوم و حوزه‌های فرهنگی از آنجایی که ممکن است در خود واژگانی داشته باشند که تنها خاص یک زبان است و در چهارچوب آن زبان خاص درک می‌شود، کار را برای مترجمان دشوار می‌کند. «از این‌ رو، برخی معتقد به ترجمه‌ناپذیری مواردی بسیار در این حوزه‌ها شده‌اند و برخی دیگر معتقدند علاوه بر ترجمه مفهومی واژه و اصطلاح موردنظر از زبان مبدأ به زبان مقصد و توضیح کامل آن، برای درک صحیح آن باید از حرف به حرف‌نویسی آن به زبان و الفبای مقصد کمک خواست.»(همان) در ادامه به دو نمونه از این نوع کلمات اشاره خواهیم کرد:

در ترجمه‌ی کلمه‌ی الله از عربی به انگلیسی عده‌ای کلمه‌ی God را پیشنهاد کرده‌اند. «برخی نیز معتقدند «اللّه» به معنای یگانه ذات مستجمع جمیع صفات کمالیه قابل ترجمه به God که در آموزه‌های مسیحی دارای بار معنایی سازگار با تثلیث‌ می‌باشد، نیست. همچنین «اللّه» جمع بسته نمی‌شود («اله» به‌ «آلهه»جمع بسته می‌شود و با «اللّه» فرق می‌کند)؛ درحالی‌که‌ God در انگلیسی به Gods جمع بسته می‌شود، همانند «خدا» در فارسی که به «خدایان» جمع بسته می‌شود.(همان)» از این رو است که الله را در برخی متون به صورت Allah به انگلیسی می‌نویسند.

همه‌ی زبان‌ها از روش نویسه‌گردانی برخوردار نیستند. برای نمونه زبان چینی از آن جایی که الفبای تصویری دارد نمی تواند از این روش استفاده کند. اسامی خاص هنگامی که به زبان چینی انتقال پیدا می کنند معنایی خاص که گاهاً با معنای زبان مبدأ متفاوت است پیدا می‌کنند.

یک مثال فرهنگی نیز عید نوروز است که در ایران یادآور تصاویر رنگارنگ سال نو و سفره‌‌ی هفت سین است. اما برای ترجمه کردن آن مترجم اصطلاح مناسبی که عیناً این لفظ را نشان بدهد نمی‌یابد از این روآن را به Nowruz در انگلیسی ترجمه می‌کند.

همه‌ی زبان‌ها از روش نویسه‌گردانی برخوردار نیستند. برای نمونه زبان چینی از آن جایی که الفبای تصویری دارد کلماتی از جمله اسامی خاص و یا مفاهیم خاص یک فرهنگ را به شکلی منتقل می‌کند که در آن تلاش بر حفظ آهنگ یکسان و خاص آنها دیده می‌شود اما باوجود این تلاش آهنگ این کلمات که به چینی نوشته می‌شوند کاملا متفاوتند. از طرف دیگر این کلمات معنایی خاص خود در زبان چینی پیدا می‌کنند که با معنای آن کلمه در زبان مبدأ تفاوت دارد. برای نمونه ایران در زبان چینی به این شکل ن¼ٹوœ— نوشته می‌شود و به شکل Yو«lاژng خوانده می‌شود و خود دارای معنایی متفاوت از ایران است.

نتیجه گیری

هرچند استفاده از روش نویسه‌گردانی در بسیاری از مواقع راه حلی آسان پیش روی مترجمان می‌گذارد اما این همیشه به این معنا نیست که استفاده از این روش در زمینه‌های مختلف توصیه می‌شود. نکته‌ی مهمی که وجود دارد این است که یک مترجم در بسیاری از مواقع لازم است برای ترجمه‌ی یک کلمه آنقدر تمرکز کند و مطالعه کند تا به یک لفظی مناسب برسد که تا حد امکان معنا را به مخاطب زبان مقصد برساند. نویسه‌گردانی ساده‌ترین راه است و استفاده از آن گاهی موجب می‌شود که مخاطب از متن به دلیل عدم درک کلمات گوناگون آن زده بشود و از خواندن آن بازماند. با همه‌ی این‌ها در برخی از شرایط هم‌چون ترجمه‌ی متون حقوقی که ممکن است در آن سوءبرداشت‌هایی ایجاد شود استفاده این روش به نظر مناسب می‌آید.


فهرست منابع:
نظامی، سیدمهدی(1389) دین، فرهنگ و فناوری اطلاعات: نویسه گردانی متون اسلامی؛ مشکلات و راه حل ها، مجله ره‌آورد نو، شماره 30، 27-18