الو دكتر دلم درد می‌كند !
پخش برنامه‌های پزشكی از شبكه‌های مختلف تلویزیونی یكی از برنامه‌هایی است كه این روزها در میان مخاطبان به‌ویژه بینندگان عام، طرفداران بسیاری دارد.
به‌نظر می‌رسد همین موضوع یكی از مهم‌ترین عواملی است كه توجه برنامه‌سازان شبكه‌های مختلف سیما را هم به‌خود جلب كرده است اما اینكه این برنامه‌ها چقدر نیاز بیننده را پاسخ می‌دهد و بازخورد این برنامه‌ها چیست؟ موضوعی است كه در این گزارش بررسی شده است.
به گزارش همشهری ، در شرایطی كه عده‌ای از كارشناسان معتقدند كه بعضی از برنامه سازان تلویزیون برای جلب مشتری تلاش می‌كنند نه برای بالا بردن كیفیت برنامه‌هایشان، تهیه‌كنندگان برنامه‌های پزشكی از نگاه جدیدشان به اینگونه برنامه‌ها سخن می‌گویند. اشرف موسی‌خانی، نویسنده برنامه تصویر زندگی با تاكید بر اینكه بخش‌های پزشكی این برنامه با دیگر برنامه‌های تلویزیون متفاوت است، می‌گوید:«آنچه مسلم است در هر جامعه‌ای پیشگیری از درمان بیشتر اهمیت دارد، به همین دلیل سعی‌مان براین است كه بدون مطرح كردن بیماری‌های مختلف، به موضوع سلامت نگاه مثبتی داشته باشیم.»
موسی‌خانی كه مدتی به‌عنوان كارشناس ارزشیابی برنامه‌های گروه خانواده سیما فعالیت می‌كرده است در ادامه می‌گوید:«آشنا كردن مخاطب با اصول اولیه سلامت از نظر جسمی و روحی از مهم‌ترین اهداف برنامه تصویر زندگی است، زیرا با توجه به اینكه در بیشتر برنامه‌های پزشكی بیشتر بیماری‌ها و عوارض آن مطرح می‌شود عده‌ای از مخاطبان از این وضعیت ناراضی هستند و معتقدند احساس بیماری و كسالت در افراد ایجاد می‌كند.»
او درباره موضوعات پزشكی كه در برنامه تصویر زندگی مطرح می‌شود‌می‌گوید:«برای انتخاب نوع مسائل پزشكی، در مرحله نخست نظر مخاطبان و پاسخگویی به نیاز‌های آنها اهمیت دارد. پرداختن به مسائل بهداشتی كه در تقویم جای گرفته است مانند روز دندانپزشكی و روانشناسی هم در برنامه قرار دارد كه بعداز بررسی‌های لازم توسط كارشناسان برنامه، موضوع با شورای سلامت سازمان در میان گذاشته می‌شود و پس از تایید، برنامه تهیه خواهد شد. البته اگر برنامه‌ای زمان پخش، مخاطبان بیشتری به‌خود جلب كند و تماس‌های تلفنی با برنامه افزایش یابد در برنامه‌های بیشتری به آن موضوع پرداخته می‌شود.»
طبق آماری كه نویسنده برنامه تصویر زندگی ارائه می‌دهد پرداختن به مسائل روانشناسی مانند شاد زیستن، روابط درست همسران و رفتار درست با كودكان از پرمخاطب‌ترین برنامه‌های بخش‌های پزشكی برنامه تصویر زندگی است، به همین دلیل در این برنامه به چنین موضوعاتی توجه ویژه‌ای دارند.
سلامت شهروندان مهم است
یكی از تخصصی‌ترین برنامه‌های پزشكی كه مدتی است پا به عرصه تلویزیون گذاشته است برنامه پزشكی «سلامت باشید» است كه روزی یك ساعت از شبكه 3 سیما پخش می‌شود. تهیه‌كننده این برنامه در این‌باره می‌گوید:«برنامه سلامت باشید تخصصی‌ترین برنامه سیما است كه برای ارتقای سلامت جامعه و در سازمان صدا وسیما پیش‌بینی شده و نسبت به برنامه‌های پزشكی دیگر زمان زیادی در اختیار دارد.» علی زهرایی، با اشاره به سیاست‌های كلی شورای‌عالی سلامت هیأت دولت می‌گوید:«طبق تعهداتی كه سازمان برای بالا بردن آگاهی مردم در زمینه سلامت دارد مسائل پزشكی طبق سیاست‌های این سازمان اولویت‌بندی می‌شوند و بعد از بررسی در شورای سلامت سازمان صدا و سیما به موضوعات به‌صورت جزئی پرداخته می‌شود.»
زهرایی در پاسخ به این سؤال كه آیا در مطرح كردن مسائل پزشكی خط قرمزی هم وجود دارد؟ می‌گوید: «اولویت، سلامت شهروندان است و هیچ خط قرمزی در زمینه اطلاع رسانی وجود ندارد. اما نكته قابل تاملی كه اینجا وجود دارد این است كه نباید این اطلاع رسانی باعث ترس و اضطراب در میان مردم شود یا به گروه خاصی آسیب برساند. متأسفانه گاهی اوقات بعضی از نشریات به‌ویژه نشریات زرد درباره موضوعی بهداشتی یا پزشكی اطلاعات نادرستی در جامعه پخش می‌كنند طوری كه باعث نگرانی مردم می‌شود.»
این تهیه‌كننده سیما با بیان اینكه در برنامه سلامت باشید از مجرب‌ترین و با تجربه‌ترین پزشكان استفاده می‌شود ادامه می‌دهد: «پزشكانی كه در این برنامه از آنها استفاده می‌شود آن‌قدر با تجربه و شناخته شده هستند كه نه با آمدن به این برنامه معروف می‌شوند و نه نگاه كاسب كارانه به مسائل پزشكی دارند.»
بدون شك بیشتر افرادی كه در برنامه‌های پزشكی مسائل‌شان را مطرح می‌كنند شهروندانی هستند كه در مراجعه حضوری به پزشكان مختلف بهبود نیافته‌اند و امیدوارند با مطرح كردن بیماری‌شان در این برنامه به نتیجه برسند، در حالی كه در چنین برنامه‌هایی اطلاعات پزشك فقط به علائم ظاهری بیماری محدود است. زهرایی در این باره توضیح می‌دهد:«پزشكانی كه در برنامه سلامت باشید حضور دارند بیمار را درمان نمی‌كنند بلكه به افراد مشاوره می‌دهند. البته شاید همین مطالب در روزنامه یا كتاب‌های تخصصی پزشكی نوشته شده باشد، اما با توجه به این رسانه دیداری تاثیر بیشتری دارد و مردم بیشتر اعتماد می‌كنند.»
از ویژگی‌های برنامه سلامت باشید، زنده بودن تماس‌های تلفنی است؛ به این صورت كه مخاطب تا پایان زمانی كه به او اختصاص دارد و پزشك به سؤالش پاسخ می‌دهد پشت خط تلفن می‌ماند تا اگر سؤال دیگری برای او پیش بیاید یا پزشك بخواهد برای تكمیل اطلاعاتش سؤال دیگری بپرسد، بتواند با مخاطب ارتباط برقرار كند.
به كجا چنین شتابان
این روزها علاوه بر رسانه‌های مختلفی كه به‌صورت تخصصی به مسائل پزشكی می‌پردازند بخشی از برنامه تلویزیون و رادیو و حتی نشریات به مسائل پزشكی اختصاص پیدا كرده كه در نگاه كلی قابل نقد نیست، اما رشد روزافزون آن خیلی از پزشكان را نگران كرده است. دكتر ملك منصور اقصی پركردن وقت برنامه را یكی از اصلی‌ترین دلایل روی‌آوردن خیلی از برنامه سازان به برنامه‌های پزشكی می‌داند و معتقد است اكنون دیگر این برنامه‌ها به تكرار رسیده و بازخورد لازم را میان مخاطبان ندارند. این متخصص زنان‌و‌زایمان كه در نوشتن نقد فیلم مجرب است در ادامه می‌گوید:«درست است كه این برنامه‌ها برای بالا بردن اطلاعات عمومی مردم طراحی شده و این وضعیت در همه رسانه‌های دنیا مرسوم است، اما در این ابعاد گسترده در هیچ جای دنیا دیده نمی‌شود.»
اقصی، تكراری شدن را یكی از معضلات برنامه‌های پزشكی می‌داند و معتقد است تكرار بعضی از مسائل از اهمیت آن می‌كاهد و در نهایت به ضرر جامعه تمام می‌شود. این منتقد سینما در ادامه می‌گوید:«متأسفانه در موارد بسیاری مشاهده شده كه تهیه‌كنندگان این برنامه‌ها برای حل معضل تكرار و ایجاد تنوع، مسائل جزئی و تخصصی پزشكی را كه در دانشكده‌های پزشكی تدریس می‌شود، مطرح می‌كنند كه این برای مخاطب عام نه تنها فایده ندارد بلكه او را دچار سر در گمی می‌كند.»
اطلاع رسانی ناقص درباره فعالیت‌های تخصصی كه به‌صورت آزمایشی در كشورهای پیشرفته دنیا و ایران انجام می‌شود یكی دیگر از مسائلی است كه اقصی به آن اشاره می‌كند:«گاهی اوقات همكاران جوان ما در برنامه‌های پزشكی، كارهای تخصصی را كه به‌صورت آزمایشی در كشورهای پیشرفته دنیا یا حتی ایران در حال انجام است چنان معمولی و عادی مطرح می‌كنند كه بینندگان فكر می‌كنند هم‌اكنون می‌توانند از این دستاوردهای پزشكی استفاده كنند، حتی از پزشك معالجشان می‌خواهند كه آن آزمایش یا كار ویژه پزشكی را برای آنها انجام دهد در شرایطی كه آن كار هنوز برای عموم قابل انجام نیست.»
انتقاد دیگری كه اقصی از برنامه‌های پزشكی دارد، تجویز دارو و تاكید بر عوارض دارو‌ها است؛ «بدون شك بخشی از درمان بیمار به‌نظر طبیب درباره آن بیمار معین است و گاهی اوقات پزشك صلاح می‌داند كه داروی خاصی را برای بیمارش تجویز كند یا او را از خوردن دارویی منع كند، اما بعضی از بیماران به تشخیص پزشكشان اعتماد نمی‌كنند و بر تجویز دارویی كه در تلویزیون از آن نام برده شده تاكید دارند یا از خوردن بعضی از داروهایی كه عوارض سوء آن را شنیده‌اند امتناع می‌ورزند در حالی كه پزشك تلویزیون فقط شرح حال مریض را شنیده و هیچ اطلاع دقیقی از وضعیت او ندارد.» راهكاری كه این پزشك برای حل این مشكلات ارائه می‌دهد استفاده از پزشكان با تجربه در برنامه‌های تلویزیونی است. او معتقد است پزشكانی كه به این برنامه‌ها دعوت می‌شوند باید مسائلی را مطرح كنند كه برای عموم مردم قابل درك باشد.
تنظیم برای تبیان : مسعود عجمی
