گردش باد - جلسه دوم
گردش باد- جلسه دوم
هدف:
شناسایی ریشه کلمه تصریف و معنای آن و هم چنین آشنایی با آیاتی از قرآن کریم که واژگانی از این ریشه در آنها به کار رفته است.
مقدمه:
یکی از مسایل مهم در معنی شناسی و تحلیل واژگان متون، «معنای پایه» و «معنای نسبی» است.برای آشنایی با این اصطلاحات به بیان تعریف هر یک از آنها می پردازیم:
برای آنکه درک بهتری از معنای پایه و معنای نسبی به دست آورید، مثالی را بیان می کنیم.
شما از واژه «کتاب» معنا و تصور مشخصی را در ذهن خود تداعی می کنید. این معنا و تصور را می توان همان معنای پایه درنظر گرفت و شامل هر نوع کتابی نیز می تواند باشد. برای مثال کتاب داستان ، کتاب درسی و ...
از طرفی در قرآن کریم نیز این واژه بارها مورد استفاده قرار گرفته است. برای نمونه در آیه ی 12 سوره احقاف می خوانیم:
«وَ مِنْ قَبْلِهِ كِتابُ مُوسى إِماماً وَ رَحْمَةً وَ هذا كِتابٌ مُصَدِّقٌ لِساناً عَرَبِیًّا لِیُنْذِرَ الَّذینَ ظَلَمُوا وَ بُشْرى لِلْمُحْسِنینَ» (و پیش از قرآن كتاب تورات بر موسى كه امام و پیشواى مهربان خلق بود نازل گردید و این كتاب قرآن مصدّق كتب آسمانى پیشین به زبان فصیح عربى نازل شده تا ستمكاران عالم را - از عذاب خدا - بترساند و نیكوكاران را بشارت - به رحمت ایزد - دهد)
اما آیا به نظر شما می توان معنای کتاب در این آیه و آیات دیگر را برای مثال کتاب شیمی سال دوم دبیرستان در نظر بگیریم؟!!
مطمئنا جواب منفی است.زیرا با توجه به شناختی که از قرآن داریم چنین معنایی هرگز معقول نمی باشد و بر همین اساس است که می گوییم کتب آسمانی پیامبران الهی می تواند یکی از معانی و مصادیق «کتاب» در آیات قرآن کریم باشد.
لذا مشاهده کردید آنچه به عنوان ویژگی ذاتی و درونی کتاب مطرح است ( چیزی شامل کاغذ، جلد، نوشته و...) در همه جا ثابت است و این همان معنای پایه است؛ اما متناسب با شرایط در جایی ممکن است منظور از کتاب، کتاب آسمانی باشد و در جایی دیگر (مثلا در کلاس درس شیمی)، منظور کتاب شیمی باشد و این را می توانیم معادل معنای نسبی در نظر بگیریم.
در این مرحله از پژوهش برای پی بردن به معنای هرچه دقیق تر تعبیر «تصریف الریاح» لازم است معنای تصریف شناخته شود. برای این منظور با توجه به توضیحات فوق باید تلاش کنید تا به معنای پایه و معنای نسبی پی ببرید.
اما برای دستیابی به معنای پایه واژگانِ عربی کافیست ریشه کلمات را در کتب لغت جستجو کرده و آنچه که لغت دانان بیان کرده اند را استخراج کنید.(نرم افزار جامع التفاسیر با وارد کردن کلمات، ریشه آنها را به شما معرفی می کند)
هم چنین برای پی بردن به معنای نسبی آن در قرآن، لازم است کلیه واژگانی که با تصریف هم ریشه است را در میان آیات قرآن جستجو کرده و معانی آنها را شناسایی کنید
گام 1:
به منظور شناسایی معنای پایه، ریشه واژه «تصریف» را شناسایی و معنای آن را در لغتنامه ها جستجو نمایید. سپس اطلاعات به دست آورده را در جدولی مشابه جدول زیر وارد نمایید.
گام 2:
به منظور پی بردن به معنای نسبی ریشه صرف تمامی آیاتی که در آنها واژگانی از این ریشه به کار رفته است را با استفاده از قابلیت جستجوی نرم افزار جامع التفاسیر که در بخش آموزش نرم افزار در سایت تبیان معرفی شده جستجو کرده و اطلاعات خود را در جدولی مشابه جدول زیر وارد نمایید.
تکلیف:
به نظر شما قرار گرفتن واژه ای از ریشه صرف - یعنی تصریف - در کنار ریاح به معنی باد به چه ویژگی هایی از این پدیده طبیعی می تواند اشاره داشته باشد؟
شما عزیزان می توانید برای انجام این پروژه به طرح درس های ذیل مراجعه فرمایید:
بخش پژوهش های دانش آموزی سایت تبیان
تهیه: شهاب الدین شریف
