شهر خفته با مجرمها ی بیدار!
بررسی روش های مقابله با جرم در فضاهای شهری ( بخش اول)
زندگی در کلان شهر ، بی شک با شکوه است چرا که از نعمت های دنیوی بسیاری در درون خود پابرجا گشته و تقریبا پاسخگوی تمام نیاز ساکنین خود میباشد قرن ارتباطات و سرعت باعث شده تمامی تعاملات بشری از حالت مراوده و قرارگیری در مکان واحد خارج شود و جایگزینش در فضاها و کالبد های بی جان مجازی ، نقش ببندد . به هر ترتیب بداعت بیش از حد پیام ها در فضا ، توسعه بی رویه فضاهای لایبرنتی مجازی روح ارتباط را از شهر و شهروند گرفته و هر کدام را به سویی برای زندگی خود رهنمون ساخته است.
تعمیم حس و عصاره ساده سازی که از نگرش های اصیل مدرنیسم در تهاجم خود به دنیا عرضه شده ، از خواص بی رمقی انسان ماشینیزم میباشد.واژه مسئولیت از شهروند در برابر شهرش ساقط شده و ابزاری پدید آمده جهت در خود فرو رفتن و تحمل رنج و درد.بنابراین نه دیگر شهر برای خود اعتبار ، امنیت و ایمنی خواستار است و نه شهروند مایل به دخالت در محیط پیرامون خود می باشد .گسستی همه جانبه در دل شهر و شهروند قرار گرفته است.علاوه بر این شهروند شهر مدرن ، دوست ندارد کاراکتر محیط، نقش مزاحمت ، دخالت و مشورتی از سوی نمایش دهندگان و تماشاچیان را در امور زندگی خود دریافت کند .فاصله ی تاریکی بین شهروندان با هم و شهر با شهروند در حال برقرارشدن است .
امروزه مدیران و برنامه ریزان در محیط های شهری با مسائل و آلودگی های محیطی و اجتماعی بسیاری رودررو هستند.صاحب نظران در بررسی های جغرافیایی انواع جرایم و رفتارهای ناهنجار شهری به تاثیر چند عامل کلیدی قانون ، مجرم ، قربانی ، زمان و مکان جرم توجه می کنند و در میان این عوامل نقش عوامل و شرایط مکانی در پیدایش ناهنجاری های رفتاری از حیث لزوم اتخاذ تمهیدات پیشگیری کننده در مدیریت و برنامه ریزی های محیطی حایز توجه ویژه است. ( 2000 ، Brown ) .در صورتی که همه نظریه هایی از این دست را جمع بندی کنیم به چهار دسته عوامل عمده ، شامل عوامل اجتماعی ، عوامل اقتصادی ، عوامل فرهنگی و عوامل محیطی ختم خواهد شد. ( 2006 ، Salehi ) توجه به مفهوم امنیت شهروندان و روشهای ارتقا آن به عنوان یکی از اولویت های اساسی حرفه مندان و تئوری پردازان شهری تبدیل شده است . جدایی از اثرات اجتماعی و فرهنگی ناشی از برنامه ریزی وطراحی محیط های امن شهری برالگوهای رفتار شهروندی و بهبود کیفیت محیطی نواحی سکونتی ، تبیین ویژگیها و اثرات مترتب برنقش کالبدی شهر بر کاهش جرایم شهری و یا کاستن از وقوع جرم ، موضوع مستقل و با اهمیتی است که در قالب تئوری های نوین شهرسازی بدان اشاره می شود.
حضور فعال مردم در شهر ، از عوامل افزایش امنیت در فضای شهری است .تسلط و دیدن فضا و دیده شدن توسط مردم موجب ایجاد حس ایمنی است. چرا که تجمع گروهی از مردم ، محیطی امن ایجاد می کند که موجب عدم ترغیب به جرم و جنایت می شود.
فضاهای دارای کیفیت بالا هستند که وسیع ترین دامنه فعالیت های پیاده را امکان پذیر می کنند .حذف ترافیک به افراد پیاده امکان حرکت بدون مانع ، امنیت و آسایش و آزادی برقراری ارتباط را می دهد.نهایتا حذف کاربری های زمان دار و اداری از بدنه بلافصل فضا و همچنین ایجاد واحدهای مسکونی در طبقات بدنه مسیر نه تنها به سرزندگی آن کمک می کند بلکه باعث امنیت بیشتر مسیر و امکان نظارت فضا در طول شبانه روز نیز میشود.
بدون شک شاید مهم ترین عامل برای برقراری این توازن دو سویه را فقط و فقط نقش پررنگ مردم میتوان دانست.ساکنینی که خود با نظارت و حساسیت به موقع میتوانند زندگی توام با آرامش روانی و آسایش فکری را در شهر اتخاذ کنند.جهت تفهیم مطلب فوق باید اشاره ای کرد به عدم حضور زندگی شبانه در دو موردی که در ادامه ذکر خواهد شد.محور چهار راه ولی عصر، میدان انقلاب اسلامی حرکت از دو سوی خیابان گواه حضور و عدم حضور زندگی ، پویایی و مرگ پیاده راه میباشند.اگر از سوی ضلع جنوبی این محور حرکت به سمت انقلاب صورت پذیرد به خاطر گوناگونی و انعطاف پذیری کاربری و فعالیتی ، شور و هیجان ، با نقش غالب کتاب فروشی در هم میآمیزد. اما طی کردن مسیر از ضلع شمالی این محور ، بطور خاص اعم این کاربری ها درشت دانه میباشند و توجه به این نکته که ساعت فعالیتشان بیش تر در روز است و تراکم جمعیتی زیادی در روز در درون خود دارند به مانند دانشگاه تهران در بعداز ظهر و نزدیک شدن به غروب آفتاب با تاریک شدن هوا تقریبا مرگ پیاده رو فرا میرسد و خود پیام دهنده و ترغیب کننده انواع و اقسام جرم میباشد.مورد دوم خیابان شریعتی محور چهار راه قصر تا زیر پل سید خندان با قدم زدن در ضلع شرقی که کاربری درشت دانه نظامی ، بانک ، باشگاه پیام ، اداره پست ، سازمان مخابرات و ارتباطات مکان یابی شده است و ملاحظه در آن سوی خیابان ضلع غربی وجود کاربری های فعال و ریزدانه ای همچون سوپرمارکت ، لوازم التحریر ، نان فروشی ، اغذیه فروشی ، پارک و....حضور دارند متوجه سرزندگی و پویایی زندگی در شب میشویم.
باید به این مطلب اذعان داشت که با تاریک شدن هوا ، شرایط اقلیمی در فصول مختلف ، ایام عادی و یا خاص هفته تقریبا اکثر جرایم در خلوت و عدم حضور نظارت همگانی ، در شب صورت می پذیرد.البته این نکته حکم قطی نیست و میتواند در پیرامون شهر و یا مکان های خلوت در روز نیز پدید آید و یا حتی مانند حادثه سعات آباد در روز با ازدحام جمعیت ظاهر گردد.بنابراین وقوع جرم امری نسبی تلقی میگردد.نتیجه این سطور بیان میدارد که مهیا شدن شرایط برای ارتکاب جرم از سوی عامل ، شب و روز نمی شناسد.طعمه هر موقع فراهم باشد و محیط آبستن صدمه دیدن قرار گیرد و حساسیت مردمی به صفر برسد ، جرم حادث میشود.
در آمریکا در اواخر دهه 1960 و اوایل دهه 1970 ، آمار و میزان جرم به طرز بی سابقه ای افزایش یافت به طوری که سیاستمداران ، دولتمردان ، محققان و دانشگاهیان در جتسجتوی راه های عملی برای حل مشکلات ناشی از جرم در جامعه برآمدند .از میان راه حل های ارائه شده ، راه حل های پیشنهادی طراحان شهری و مهندسان معماری حاوی ملاک های لازم و مناسب تر از بقیه تشخیص داده شده . راه حل طراحان شهری و مهندسان معمار بسیار ساده بود." تغییر در کالبد محیط شهری " شامل فضاهای شهری و محله ای و در مرحله بعد اتخاذ روشی برای استفاده مردم از فضاهای ایجاد شده با عملی شدن این فرضیه در عرصه های همگانی و محیط های مسکونی ، جامعه شناسان و صاحبان عقاید به جستجوی تغییرات انجام شده در شهر ، به مثابه جلوگیری از جرایم پرداختند.
علی طهرانچی
کارشناس ارشد طراحی شهری
بخش محیط شهر تبیان
منابع :
-پور جعفر ، محمد رضا . محمودی نژاد ، هادی .رفیعیان ، مجتبی .انصاری ، مجتبی ( 1387 ) ارتقا امنیت محیطی و کاهش جرایم با تاکید بر رویکرد CPTED ، نشریه بین المللی علوم مهندسی دانشگاه علم وصنعت ایران ، شماره 6 صفحات 82-73
-حشمتی ، محمد ( 1384 ) " تاثیر طراحی شهری در پیشگیری و کاهش جرایم و ناهنجاری ها " ، نشریه علمی پژوهشی صفه ، شماره 41 ، صفحات 89- 82
-صالحی ، اسماعیل ( 1386 ) " نقش آسایش محیطی فضاهای شهری در پیشگیری از ناهنجاری های رفتاری " نشریه محیط شناسی ، شماره 44 ، صفحات 94-83
-هریس ، کیت ( 1386 ) اصول و روشهای تهیه نقشه بزهکاری .ترجمه محسن کلانتری و مریم شکوهی . تهران .نشر سازمان تحقیقات و مطالعات ناجا
-مبانی نظری و فرآیند طراحی شهری /جهانشاه پاکزاد/انتشارات شهیدی
