نقش پوستر در انتقال پیام دینی

امروزه برای رساندن بسیاری از پیام ها از هنر گرافیک استفاده می شود. گرافیک یک حرکت بصری است که از دوران کهن از آن استفاده می شده است. امروزه گرافیک نه تنها به عنوان یک هنر، بلکه به عنوان عامل رسانه ای عمل می‌کند. در این میان پوسترهایی که با هدف انتقال مفاهیم دینی طراحی می شوند می توانند نقش رسانه ای تأثیر گذاری را ایفا کنند.

در روند تولید و خلق آثار هنر دینی، چنانچه تمامی مراحل کار، از پیش تولید و طرح های مقدماتی تا اجرای نهایی، به قصد قربت و با نیت خالص و همراه با ادب و آداب معنوی، از جمله با وضو بودن، انجام شود در برکات مادی و معنوی کار تاثیر خواهد داشت. هنرمندی که در این عرصه کار می کند باید به آداب و ادب کار، نیز با وضو بودن و توجه قلبی به موضوع و ذکر کلام های نورانی و شعارهای مقدس عنایت داشته باشد.

اهمیت سواد بصری

گرافیک مذهبی را شاید گرافیک آیینی دانست و اساسا آن را شاخه ای از هنرهای آیینی برشمرد، برخی اعتقاد دارند که عمدتا گرافیک مذهبی در مفهوم و نه در ساختار و قالب، خود را نشان می دهد.

نباید فراموش کرد که در این حوزه، توجه به مبانی سواد بصری و علم ارتباطات دیداری اهمیت ویژه ای دارد. چه بسیار مفاهیم خوب که در ساختار سست و ضعیف، به مخاطب ارائه شوند و تاثیر کمی دارند.

توجه هر چه بیشتر به زیباشناسی کار و رعایت مبانی و مبادی سواد بصری و مبانی هنرهای تجسمی و استفاده هر چه صحیح تر از عناصر و کیفیات و تمهیدات تجسمی، می تواند بر شکل نهایی اثر در حوزه ارتباط تصویری و در نتیجه میزان تاثیر آن بر مخاطب و ماندگاری آن تاثیر مستقیم بگذارد.

استفاده از نشانه های تصویری «آشنا» که در خاطرات فرهنگی مخاطبین حضور دارد از یک سو و توجه به مقوله «آشنازدایی» خلاقانه در ارتباط با آنها از سوی دیگر، در طراحی پوسترهای مذهبی بسیار مهم است.

ارائه طرح های تازه

تلاش برای ابداع ایده های تازه و همچنین طراحی و اجرای طرح ها و نقش مایه های بدیع از اولین وظایف هنرمندان مسلمان فعال در حوزه هنرهای تجسمی است. البته یادمان باشد که نوآوری در هنر، همیشه و الزاماً به معنی ابداع چیز تازه ای که هیچگونه سابقه دیداری و فرهنگی ندارد، نیست.

البته باید یادآوری شود که فرم ها هستند که نقش مایه ها را می سازند. باید جنبه های بیانی و نمادین فرم ها را با دقت و با رویکردی روانشناسانه و جامعه شناسانه در نظر گرفت. فرم می تواند بر معنا و مفهوم پیام تاثیر مستقیم بگذارد.

انتقال پیام با رنگ ها

از آنجا که رنگ می تواند هم جنبه «بیانی» داشته باشد و هم از جنبه «نمادین» مورد استفاده قرار گیرد و یا اساسا به عنوان قرارداد و نشانه تلقی شود، در حوزه هنرهای دیداری مذهبی، رنگ یکی از مهم ترین عناصر تاثیر گذار در میزان شدت یا ضعف انتقال پیام محسوب می شود.

پوستر باید جذاب باشد تا بتواند قابلیت جلب توجه مخاطب و بیننده را داشته باشد. یکی از مهم ترین یا به اعتقاد برخی شاید مهم ترین عامل جذابیت در پوستر، رنگ است. طراح پوستر در حیطه موضوع مورد نظر و متناسب با پیامی که باید انتقال یابد، باید از رنگ های جذاب و تاثیرگذار استفاده کند.

هماهنگی میان اجزای درون کادر، از ارکان اصلی طراحی یک اعلان است. توجه هر چه بیشتر به مبانی و مبادی سواد بصری خصوصا تقسیم فضای کار به بخش های منفی و مثبت، و ایجاد خلوتی و فضای مناسب برای بهتر دیده شدن موضوعات و عناصر اصلی را باید در نظر گرفت.

پراکندگی عناصر تصویری و نوشتاری در نتیجه منجر به عدم انتقال صحیح، صریح و زیبای پیام اصلی می شود و به نوعی برای مخاطب سردرگمی ایجاد می کند. باید به عدم پراکندگی فرم ها و عناصر پوستر به نحوی که طرح واحدی را تداعی کنند، توجه کافی مبذول گردد.

برخی از طراحان ترجیح می دهند از تصاویر زیاد استفاده کنند، که حتی گاهی باعث تخریب تخیل و تصور ذهنی آنها نسبت به آنچه در مورد طرح نهایی پوستر شده و مهم تر از آن مشکلاتی را در ارتباط پوستر با مخاطبین ایجاد می کند.

طراحی و تنظیم نوشتار و نشانه نوشته های احتمالی یک اعلان مذهبی باید به نحوی باشد که ضمن زیبایی و نوآوری، از ایجاد هر گونه سکته خوانشی جلوگیری کرده و به سهولت و زیبایی دیده و خوانده شود.

در مواردی دیده شده که تلاش به اصطلاح تایپوگرافیکی هنرمند به مخدوش شدن متن و ناخوانایی آن و در نتیجه عدم انتقال صحیح و صریح آن، و یا موجب تغییر و برداشتی دیگر شده است.

در پوستر های مذهبی باید از انتخاب یا طراحی و تنظیم هر گونه تصویر و نوشتاری که ممکن است یا اختلافات مذهبی را در جوامع اسلامی دامن زده و یا وهن فرهنگ شیعه تلقی شود به شدت پرهیز نمود.

پوستر یک فریاد لحظه ای است

همواره محور اصلی در انتقال مفاهیم اعتقادی و دینی کشور ما، کلام بوده است. خیلی کمتر دیده شده و اشاره شده است که مفاهیم توسط تصاویر انتقال پیدا کند. همیشه محور اصلی کلام بوده‌است. در رابطه با واقعه ی عاشورا، در فضای روضه و عزاداریها محور اصلی کلام است. به واسطه ی بازگویی اشعار و روایاتی که از این حادثه وجود دارد مفاهیم انتقال پیدا میکند. اما در دوره ای از زمان "اواخر قاجار تا اواسط پهلوی" اتفاقاتی درباره ی فرهنگ تصویر عاشورا می افتد. نقاشی قهوه خانه و روایت حماسه ی عاشورا به مدد تصاویر. البته این کار فقط محدود به روایتگری حماسه ی عاشورا نبود. اساطیر و داستان های کهن ایرانی نیز به این واسطه روایت میشدند. کم ‌کم این شیوه، به خدمت روایتگری عاشورا درآمد و تجربیات درخشانی را به جای گذاشت.

در جامعه ی هنری ما، رسانه ی پوستر دستخوش تلاطم است. یعنی برخوردهای متعدد و متنوعی با آن می‌شود. خیلی از طراحان در کارشان اصالت را به نگاه شخصی خود می‌دهند. میگویند چیزی که ما از پوستر درک می کنیم ماهیت این پوستر است. اما در ضابطه و قانونهای طراحی پوستر، ضوابطی وجود دارد که در تعریف و برداشت شخصی هیچ طراحی نیست. این ضابطه را، ویژگیهای خود پوستر معرفی میکند. این ضابطه بیان می کند که پوستر یک رسانه ی صریح، گویا و به معنای نزدیکتر، پوستر مثل یک فریاد آنی است. پوستر به شما این زمان را نمیدهد که بایستید و با آن مواجهه ی طولانی مدت داشته باشید. یا مثل یک اثر نقاشی در آن بیاندیشید و به لایه های عمیق و چندگانه ی آن ورود پیدا کنید. ذات پوستر، سریع و گذرا است. نمیتوان در مواجهه با یک پوستر، بیش از چند ثانیه یا در نهایت چند دقیقه متوقف شد. به خاطر این ویژگی پوستر، باید سمت زیبایی شناسی ای برویم که خلاصه و استریزه است و بیان صریح و گویا دارد و شما را درگیر لایه های عمیق نمیکند.

بخش ارتباطات تبیان

منابع: حلقه هنر/ سایت جشنواره هنر و مقاومت

مطالب مرتبط:

آشنایی با رسانه بیلبورد