اکوتوریسم و برگزاری اردو در طبیعت
شناخت طبیعت ایران خصوصا طبیعت اطراف شهرهای محل اقامت و فعالیت، برای مربیان و مسئولین گردشگری و اردویی مدارس و دانشگاه ها بسیار حائز اهمیت است. همان طور که می دانیم طبیعت ایران دارای یکی از متنوع‌ترین اکوسیستم‌ها و اقلیم‌هاست، وجود دو رشته کوه البرز و زاگرس در شمال غرب و جنوب و کوه‌های بسیار دیگری که بالغ بر 50 درصد خاک کشورمان را تشکیل می‌دهند.
وجود ده‌ها قله بالای 4 هزار متر، غارها و چشمه‌های آب معدنی، آبشارها و پیست‌های اسکی بسیاری در این کوه‌ها، وجود بزرگ‌ترین دریاچه جهان در شمال ایران، خط ساحلی هزار و 200 کیلومتری در جنوب، بیش از 80 دریاچه و تالاب، وجود جنگل‌های هیرکانی در شمال ایران تنها پوشش گیاهی بازمانده از عصر یخبندان، دو بیابان وسیع دشت کویر و کویر لوت، وجود بالغ بر 500 گونه پرنده اعم از مهاجر، نیمه مهاجر و بومی، قریب به 200 گونه پستاندار، بیش از 8 هزار گونه گیاهی کشف شده تاکنون، ایلات و عشایر گوناگون در گرداگرد ایران که بنا به شرایط جوی به ییلاق و قشلاق می‌پردازند، ایران را نیز به یکی از قطب‌های مهم اکوتوریسمی جهان مبدل کرده است.
امروزه استفاده از مناطق طبیعی بکر برای مقاصد سفرها بسیار رایج شده است. این نوع سفرها را با عنوان «طبیعت گردی» یا «اکوتوریسم» می شناسیم اما در حقیقت این دو واژه باهم تفاوت هایی دارند یعنی هر نوع ورود به طبیعت برای هر نوع هدفی دارای مفهوم طبیعت گردی هست ولی ممکن است نتوان نام اکوتوریسم را بر آن نهاد اما بالعکس آن صادق است و هر سفر اکوتوریستی حتما طبیعت گردی به حساب می آید.
بهتر است مفهوم اکوتوریسم را از نظر جامعه جهانی اکوتوریسم بدانیم تا به این واقعیت دست یابیم.
«اکوتوریسم سفری مسئولانه است به مناطق طبیعی که موجب حفظ محیط زیست و بهبود زندگی مردم محلی می‌شود.»
کنگره جهانی محیط زیست (IUCN) نیز تعریفی خاص‌تر در این زمینه ارائه می‌دهد:
«اکوتوریسم یک سفر یا بازدید زیست محیطی مسئولانه از مناطق طبیعی بکر است که به منظور لذت بردن از طبیعت و درک مواهب آن و نیز ویژگی‌های فرهنگی مرتبط با آن انجام شود. به‌طوری که باعث ترویج حفاظت شود، اثرات منفی بسیار کمی از جانب بازدیدکنندگان بر محیط به جای می‌گذارد و شرایطی را برای اشتغال و بهره‌مندی اقتصادی و اجتماعی مردم محلی فراهم کند.»
بنابراین به هر نوع سفری که به طبیعت انجام می شود نمی توان مفهوم اکوتوریسم را اطلاق کرد. امروزه متاسفانه ورود به طبیعت و گسترش این گونه سفرها بجای حفاظت از محیط زیست تبدیل به عامل تخریب محیط زیست شده است.
بر اساس تعاریف بالا می توان گفت یک سفر اکوتوریستی یا طبیعت‌گردی باید:
• به حفاظت طبیعت بیانجامد. به‌ویژه به حفاظت از تنوع زیستی کمک کند.
• حتما جنبه‌های آموزشی در این سفرها مد نظر باشد.
• برنامه‌ریزان این سفرها و همچنین مسافران هر دو با طبیعت مسئولانه برخورد کنند.
• در سفرها فرصت مشارکت برای مردم محلی ایجاد کنند.
• باعث ارتقا سطح اقتصادی مردم محلی شود.
بنابراین مربیان عزیز اردوها در سفرهای طبیعت‌گردی و اکوتوریسمی باید شرکت کنندگان را در مورد رعایت موارد زیر کاملا توجیه نمایند:
• آن چنان پا به طبیعت بگذاریم که به هنگام خروج هیچ اثری از خود باقی نگذاشته باشیم.
• حداقل زباله را تولید کنیم و نسبت به تمیز کردن مسیر و جمع‌آوری زباله‌ها اقدام کنیم.
• در مصرف منابع انرژی (آب و برق، سوخت فسیلی، هیزم) حداکثر صرفه جویی را بنماییم.
• به هنجارها و باورهای جامعه‌ای که میهمان آنان هستیم احترام بگذاریم.
• از ظروف یکبار مصرف استفاده نکنیم و تا حد امکان برنامه بازیافت را رعایت کنیم.
• با خرید صنایع دستی و محصولات محلی به اقتصاد بومی کمک کنیم.
• آرامش منطقه را با سرو صدا، موزیک و..... به هم نزنیم.
• از مسیرهای پاکوب حرکت کنیم و حداقل آسیب را به منطقه برسانیم.
• در صورت نیاز به آتش با حداقل مصرف هیزم و تا حد امکان هیزم را از مردم بومی خریداری کنیم.
• موجب آلودگی آب و محیط نشویم.
• با تجهیزات کامل و مناسب هر فصل و منطقه به طبیعت برویم.
مرکز یادگیری سایت تبیان - نویسندگان: نسرین علی فرد – محسن تقوی پور
تنظیم: نسرین علی فرد
