تبیان، دستیار زندگی
هدف از این درس آشنایی با قارچ، انواع آن و ساختار آن و آشنایی با تاریخچه کشت و استفاده از قارچ های خوراکی در ایران و جهان می باشد...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه اول

اهداف جلسه:

آشنایی با قارچ، انواع آن و ساختار آن
آشنایی با تاریخچه کشت و استفاده از قارچ های خوراکی در ایران و جهان

وسایل مورد نیاز:

کامپیوتر مجهز به اینترنت

چند عدد قارچ دکمه ای و صدفی

مقدمه

آیا تاکنون بعد از مصرف قارچ های خوراکی مانند قارچ دکمه ای یا قارچ صدفی به این مسئله فکر کرده اید که این قارچ ها چگونه تهیه می شوند؟ به ساختار و شکل این قارچ ها توجه کنید...

آیا علاقمند هستید این قارچ ها را خودتان در مدرسه یا منزل تهیه کنید؟ شاید کمی مشکل یا غیر ممکن به نظر برسد ولی شما می توانید مرحله به مرحله با این پروژه پیش بروید و در نهایت قارچی را مصرف کنید که خودتان آن را تولید نموده اید.

در این پروژه قصد داریم با قارچ، انواع آن و ساختار آن آشنا شویم هم چنین در ادامه قصد داریم به پرورش این محصول خوشمزه و پرفایده بپردازیم و در پایان با خواص آن آشنا شویم.

هدف از این درس آشنایی با قارچ، انواع آن و ساختار آن است و در ادامه به تاریخچه کشت و استفاده از قارچ های خوراکی در ایران و جهان می پردازیم.

پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه اول

قارچ دکمه ای

پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه اول

قارچ صدفی

1-1 قارچ ها

به نظر شما قارچ ها جزء کدام دسته از موجودات هستند؟ شاید بیش تر حدس ها این باشد که قارچ ها به عنوان بخشی از سلسله و خانواده گیاهان در نظر گرفته می شوند اما قارچ ها کاملاً متفاوت از گیاهان هستند. قارچ ها موجوداتی هتروتروف هستند که فاقد ریشه، ساقه و برگ هستند و در یکی از پنج سلسله موجودات زنده قرار داده شده اند.

قسمت اعظم بدنه قارچ ها، از توده رشته های نازکی به نام میسلیوم یا رشته رشد کننده قارچ تشکیل یافته است. این موجودات به علت نداشتن کلروفیل (سبزینه) قادر به سنتز مواد آلی نیستند، در نتیجه ناگزیرند به صورت ساپروفیت بر روی مواد آلی مرده گیاهی و جانوری و یا به صورت انگل بر روی یاخته های زنده و یا داخل آن ها زیست کنند. آن ها به عنوان مهم ترین عامل پوسیدگی کالبد گیاهان مرده و اجساد حیوانات در خاک و تبدیل آن ها به مواد مغذی مورد نیاز سایر گیاهان محسوب می شوند. قارچ ها در مناطق مرطوب یا در آب زندگی می کنند زیرا برای جلوگیری از خشک شدن تارهای ترد و شکننده خود هیچ گونه وسیله دفاعی دیگری ندارند. به عبارت دیگر، آن ها در آب و هوای خشک نمی توانند زنده بمانند.

پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه اول
قارچ غیر خوراکی

1-2 انواع قارچ ها

اگر بخواهیم قارچ ها را طبقه بندی کنیم، شامل انواع گوناگونی می شوند. بیش از 38 هزار نوع قارچ وجود دارد که بعضی از آن ها سمی و بعضی دیگر قابل خوردن می باشند. رنگ، شکل و اندازه ی قارچ ها می تواند خیلی متنوع و مختلف باشد. شماری از قارچ ها برای مصارف خوراکی، کشت می شوند. برخی از قارچ ها انگل هستند و روی گیاهان ، جانوران و یا سایر قارچ ها زندگی می کنند. برخی از آن ها بیماری زا و مضرند و برخی نیز سودمند هستند. به نوع زندگی قارچ و گیاهی که در ریشه آن روییده است، هم زیستی می گویند زیرا گیاه مواد قندی مورد نیاز قارچ را تأمین می کند و در عوض، مواد معدنی مورد نیاز خود را از قارچ دریافت می کند. بسیاری از قارچ ها، در رابطه ای هم زیستی با درختان به سر می برند و درست به همین دلیل است که جنگل ها نسبت به جویندگان قارچ بسیار سخاوتمند هستند.

پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه اول

هم زیستی قارچ و درخت

امروزه محبوب ترین قارچی که در دنیا مصرف می شود، قارچ های دکمه ای سفید هستند. عده ای دیگر پورتابلا را به عنوان محبوب ترین و مرغوب ترین قارچ می شناسند . این قارچ ، نژاد قهوه ای قارچ دکمه ای سفید است . از انواع دیگر قارچ های خوراکی پرطرفدار می توان به قارچ صدفی، قارچ قهوه ای، قارچ طلایی و قارچ سیاه اشاره کرد.

پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه اول

قارچ صدفی طلایی

پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه اول

قارچ قهوه ای

1-3 ساختار قارچ ها

در این بخش قصد داریم کلیتی از ساختار قارچ ها بیان کنیم و به دلیل آنکه در این پروژه پرورش قارچ دکمه ای را دنبال می کنیم، توضیح در مورد ساختار قارچ دکمه ای را در اولویت قرار خواهیم داد. ساختار اغلب قارچ ها از رشته ها و یا ریسه های نخی شکل به نام هیف تشکیل شده است. در قارچ های پست، ریسه ها یا هیف ها فاقد دیواره عرضی هستند. انشعابات هیف ها یا ریسه ها شبکه ای به نام میسیلیوم را بوجود می آورند. شبکه میسیلیوم را می توان به صورت کپک بر روی مواد آلی مختلف مشاهده کرد. آنزیم هایی که توسط قارچ های مختلف بوجود می آیند، می توانند انواع مواد آلی را تجزیه کرده و به مواد ساده تری تبدیل کنند.

پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه اول

هیف قارچ

نام قارچ دکمه ای از فرم ظاهری آن در هنگام جوانی گرفته شده است، هرچند این شکل ناپایدار بوده و در مرحله بلوغ به حالت چتری در می آید.

اندام باردهی قارچ "ماشروم" نامیده می شود که دارای یک ساقه محکم استوانه ای سفید رنگ می باشد. قسمت پایه این نوع قارچ ضخیم بوده و به تدریج که بالا می آید ظریف تر می شود. ساقه، نگه دارنده کلاهک پهن و چتری شکل به نام پیلوس می باشد. کلاهک دارای رنگ سفید،کرم و یا قهوه ای بوده که سطح آن نرم می باشد. سطح کلاهک به صورت محدب است که به مرور کاملاً پهن می شود. درضمن بافت کلاهک گوشتی بوده و دارای تیغه های ظریف و آزاد است که در ابتدا صورتی رنگ بوده که به تدریج که از سن آن می گذرد به رنگ قهوه ای در می آیند. در قسمت زیرین کلاهک تیغه های متعددی وجود دارد. هنگامی که قارچ جوان است توسط پرده غشاء به نام ویل که از انتهای کلاهک به پایه وصل می شود، پوشیده می گردد. قسمتی از این غشاء پس از پاره شدن اطراف ساقه قارچ را فرا می گیرد که حلقه یا آنالوس می نامیم.

پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه اول

معرفی بخش های مختلف قارچ

1-4 تاریخچه قارچ های خوراکی در ایران و جهان

اگر بخواهیم در مورد تاریخچه قارچ ها صحبت کنیم باید گفت قارچ ها موجوداتی هستند که از گذشته های دور با انسان بوده اند. سوابق فسیلی آنها به دوران پرکامبرین و دونین برمی گردد. تاریخ مصرف قارچ های خوراکی به عنوان غذا و دارو به زمانی بسیار دور برمی گردد و حتی انسان های نخستین از خواص ویژه قارچ ها اطلاع داشتند.

آزتک ها از قارچ ها به عنوان مواد توهم زا در فال گیری استفاده می کردند و قارچ را گوشت خدا می نامیدند. نوشابه مستی آور سوما نیز چیزی جز عصاره آمانیتا موسکاریای سمی نبوده که از گروه قارچ های کلاهک دار است. اگر تاریخچه تولید قارچ های خوراکی به دقت مورد بررسی قرار گیرد، تاریخی چند هزار ساله را می توان برای آن قائل شد.

پرورش قارچ های خوراکی به حدود 20 قرن پیش در ژاپن و چین برمی گردد. کاشت قارچ در گلخانه اولین بار در سوئد در سال 1754 میلادی ابداع شد.

کشور های گوناگون جهان با توجه به فرهنگ غذایی طی سا ل های گذشته به نوعی از این محصول ارزشمند برخوردار بوده اند و در حال حاضر، بیش تر کشورهای دنیا آن را به عنوان محصولی کشاورزی و باغی قلمداد می کنند و حتی به منظور توسعه هرچه بیشتر تولید و مصرف آن، برنامه های کوتاه مدت و بلند مدت اجرا می کنند و سالانه هزینه های بسیاری را به تحقیقات مربوط به آن اختصاص می دهند. در این میان، کشورهای آمریکایی، اروپایی، آسیایی و آفریقایی هرکدام به نحوی نسبت به توسعه همه جانبه آن اقدام می کنند. در بعضی کشورها با توجه به فرهنگ غذایی، در میزان مصرف برخی از قارچ ها از دیگران پیشی گرفته و تولید آن گونه خاص، بیشتر است. کشورهایی مانند چین، از دو هزار سال پیش قارچ ها را نیز به موازات سایر محصولات کشاورزی کاشته اند و در حال حاضر، سالانه چند میلیون تن تولید انواع قارچ ها را در برنامه های خود دارند. البته در این میان از خواص دارویی و درمانی قارچ های دارویی نیز غافل نمانده و استفاده از قارچ در حد قابل توجهی رونق یافته است، به طوری که در مراجعه به پزشکان چینی، انواع داروها از جمله قرص، کپسول، آمپول هایی که از قارچ تهیه شده اند، تجویز می شود. البته شایان ذکر است که قارچ ها به لحاظ بافت فیبری و سلولزی و نیز داشتن پلی ساکاریدهایی در دیواره سلولی شان به عنوان ضد سرطان محسوب می شوند. در این میان می توان به قارچ هایی که به طور اختصاصی ضد سرطان هستند، اشاره کرد مانند قارچ های گاندرما، آریکولاریا و شیتاکه.

پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه اول

پرورش قارچ به شکل سنتی

صنایع تبدیلی قارچ ها نیز امروزه به عنوان یکی از صنایع روز، مورد توجه خاص قرار گرفته است. صنایع کنسروسازی، مربا، ترشی و پودر قارچ از جمله فرآورده های قارچ است که در دنیا از مصرف بالایی نیز برخوردار است. از نکات قابل توجه در این صنعت این است که با توجه به حجم بالای ضایعات کشاورزی در بیش تر کشورها از جمله ایران، استفاده بهینه از این ضایعات برای افزایش کشت قارچ می تواند مورد توجه قرار گیرد.

در ایران برای اولین بار در سال 1335 کشت قارچ دکمه ای توسط فردی به نام احیایی در قسمت شمال تهران شروع شد و پس از مدتی در سال 1348الی1357 واحدهای تولید و کشت در تهران، کرج و شهر ری افتتاح گردید و فعالیت خود را آغاز نمودند. در اواخر سال 1356 تولید بذز قارچ دکمه ای شروع شد و کشت قارچ صدفی نیز برای اولین بار در سال 1364 توسط آقای مصطفوی کارشناس سازمان کشاورزی در منطقه اوین تهران شروع شد. در سال 1376 ناصر وکیلی بعد از شش سال تلاش علمی و عملی اولین محصول بذر قارچ تولیدی خود، که شامل بذر قارچ های صدفی و دکمه ای بود را به همراه دستورالعمل پرورش آن در منزل در اختیار دانشجویان و پرسنل کادر دانشگاه ارومیه که در کلاس های آموزش و پرورش قارچ شرکت کرده بودند قرار داده و فعالیت تولیدی خود را در سطح استان آذربایجان غربی آغاز نمود.

پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه اول

پرورش قارچ در ایران

تکلیف1: برای این جلسه در مورد دو کلمه هتروتروف و میسلیوم که در بخش 1-1 درس آمده تحقیق نمایید و مفهوم آن را بیابید.

تکلیف2: چند عدد قارچ دکمه ای و صدفی در اختیار دارید. قارچ ها را با چاقو به صورت منظم برش دهید و قسمت های مختلف قارچ را مشاهده نمایید. از بخش های مختلف قارچ عکاسی کنید و نام آنها را در بخش های مختلف یادداشت کنید و برای ما ارسال نمایید.

محل بازدید/ اردو/ خرید: زمانی که به مناطق شمالی کشورمان سفر می کنید و از جنگل های زیبای شمال کشورمان بازدید می کنید به درختانی که بر روی تنه ی آنها قارچ روییده دقت نمایید. این همان هم زیستی قارچ ها با درختان است. آیا می توانید نوع این قارچ ها را تعیین کنید؟

منابع مطالعه: مباحث یاد شده این درس را در اینترنت جستجو کنید و اطلاعات مفید آن را جمع آوری کنید. می توانید از سایت معرفی شده اطلاعات مفیدی کسب نمایید.

http://downloadnioz.blogsky.com/1392/02/23/post-232

بخش پژوهش های دانش آموزی سایت تبیان

تهیه: الهام گارسچی - تنظیم: داودی

مطالب مرتبط:

پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه اول
پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه دوم
پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه سوم
پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه چهارم
پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه پنجم
پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه ششم
پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه هفتم

پرورش قارچ خوراکی (دکه ای ) - جلسه هشتم