چرا خودتو برای بقیه خوار می کنی؟!
خداوند، انسان را به صورت موجودى آزاد، و داراى شخصیت و عزت نفس آفریده است. و به او عقل و شعور، و نیروى درك و دریافت، و قدرت اراده بخشیده است، تا اندیشه خود را به كار اندازد، از نیروى بدنى خود استفاده كند، و با قدرت فكر، و تن دادن به كار و تلاش، در كمال آزادى و سربلندى، زندگى شرافت مندانه ای را دنبال كند. در آفرینش خدا، هیچ انسانى از دیگرى برتر و با ارزش تر، یا كمتر و بى مقدارتر نیست.
بنابر این، هیچ انسانى حق ندارد كه دیگران را بنده خود سازد، و هیچ انسانی هم حق ندارد خود را بنده دیگران در آورد. زیرا بندگى، تنها در برابر خداوند متعال شایسته است، و جز خدا، هیچ كس شایسته آن نیست كه انسانى در برابرش، خود را دچار ذلت و زبونى كند و مانند بنده ناتوان و بی مقدارى ظاهر شود.
البته كسى كه عزت داشته باشد، و ارزش انسانى خود را بشناسد، به آزادى گران قیمتى كه خداوند به او ارزانى داشته، احترام خواهد گذاشت. چنین فردى، همیشه به نیروى فكر و قدرت كار و تلاش خود متكى خواهد بود، به آنچه در یك زندگى شرافتمندانه نصیبش می شود قناعت خواهد كرد، و در نتیجه، همواره سربلند و آزاد خواهد زیست.
اما افراد ذلیل و بى شخصیتى هم پیدا مى شوند، كه به خاطر مال دنیا، در برابر ثروتمندان یا صاحبان مقام و قدرت، به زانو مى افتند، سر تعظیم فرود مى آورند، و به صورت بنده ای ذلیل و بى ارزش ظاهر مى شوند، تا شاید از ثروت و مقام آن افراد بهره ای ببرند و بیش از حد لیاقت خود، مال و مقامى بدست آورند.
امام علیه السلام، این گونه افراد را نكوهش مى كند و به همه مسلمانان هشدار مى دهد كه: مبادا آزادى و ارزش انسانى خود را، كه خداوند به شما ارزانى داشته است، پایمال كنید و به طمع مال و مقام، در برابر انسانى همچون خودتان، بندگى كنید، زیرا خداوند، همه انسان ها را آزاد و یكسان آفریده است.
و لا تنكن عبد غیرك و قد جعلك الله حرا نامه /31
ترجمه: بنده دیگرى مباش، كه خدا، تو را آزاده آفریده است.
رفتار کریمانه امام علی علیه السلام با مردم بر اساس روابط و شأن انسانی
توجه به کرامت انسانی و حفظ آن، در تمام رفتارهای حضرت علی علیه السلام موج می زند. چند نمونه را در این باره از ایشان نقل می کنیم:
1. امام علی علیه السلام وقتی از جنگ صفین به کوفه باز می گشت، به قبیله ای از بنی همدان برخورد کرد. حرب بن شر حبیل که از بزرگان قوم خود بود نزد حضرت علی علیه السلام آمد. سپس پیاده به دنبال امام راه افتاد، در حالی که امام سواره بود. امام علی علیه السلام فرمود: «بازگرد که پیاده رفتن چون تویی با چون من، موجب فریفته شدن والی و خوار شدن انسان مومن است».
2. وقتی امام علی علیه السلام به شهر انبار وارد شد، مردم شهر از مرکب های خود پیاده شدند و پیشاپیش امام دویدند. امام با عصبانیت فرمود: این چه کاری است که انجام می دهید؟ گفتند: یکی از عادت های ماست که به وسیله آن، حاکمان خود را گرامی می داریم. امام فرمود:
وَ اللّه ما یَنْتَفِعُ بِهذا اُمراءُکُمْ وَ إنَّکُمْ لَتَشُقُّونَ عَلی اَنْفُسِکُمْ فی دنیاکُمْ وَ تَشُقُّونَ بِه فی آخِرَتِکُمْ وَ ما اَخْسَر المَشقَّةَ وَراءَهَا العِقابُ وَ اَرْبَح الدَّعَةَ مَعَها الاَمانُ مِنَ النّار.
به خدا قسم، امیران شما از این کار چه سودی می برند؟ (سودی نمی برند) شما خودتان را در دنیایتان و آخرتتان به زحمت می اندازید. و چه زیان بار است، زحمتی که به دنبالش عذاب باشد و چه سودمند است، آسایشی که به همراه دوری از آتش باشد.
3. یکی دیگر از نمونه های رفتاری امام در این باره، رفتار علی علیه السلام با مردی از اهل کتاب است. امام علی علیه السلام در زمان خلافت خویش، با مردی از اهل کتاب هم سفر شد. آن مرد که امام علی علیه السلام را نمی شناخت، از ایشان پرسید: مقصدت کجاست؟ امام فرمود: کوفه. وقتی بر سر دو راهی رسیدند، امام از راه کوفه نرفت، بلکه آن مرد را همراهی کرد. آن مرد با شگفتی پرسید: مگر به کوفه نمی روی؟ امام فرمود: چرا، می خواهم قدری تو را همراهی کنم تا حق دوستی را به جا آورده باشم.
فرآوری: فاطمه زین الدینی
بخش نهج البلاغه تبیان
منابع:
نهج البلاغه
کرامت انسانی در حکومت امام علی علیه السلام، پدید آورنده: ابراهیم کاملی
اندرزهاى نهج البلاغه، پایگاه نهج البلاغه
مطالب مرتبط:
