مهارت‌های پرسش در کلاس درس (2)

در مقاله قبل درباره پرسش و کارکرد آن در کلاس درس نکاتی را ذکر کردیم. گفتیم که پرسش نقش مهمی در یادگیری و رشد بازی می‌کند؛ لذا معلمان به این امر از بدو ورود دانش آموزان در مدرسه جهت یادگیری موثر استفاده می‌کنند. به حتم پرسش یکی از بهترین راهکارهای احیای کلاس درس و زدودن هر گونه کسالت در شاگردان است؛ ولو این که کلاس در بدترین ساعت‌ها و با بیشترین تعداد دانش آموز برگزار شود.

برای همین طرح پرسش و استفاده خوب از آن بسیار اهمیت دارد و مربی باید ضمن آشنایی با انواع پرسش بهترین نوع آن را در کلاس به کار برد و به بچه‌ها کمک نماید تا بهترین پاسخ را به آن ارائه دهند.

بنابراین در این نوشتار دلایل پرسش معلمان و توصیه‌هایی برای پرسش کلاسی مطرح می‌شود.

دلایل پرسش معلمان

وقتی دانش آموز بودم مدام از خود می‌پرسیدم:« این همه سوال برای چیست؟ بالاخره که یاد می‌گیریم، امتحان می‌دهیم و درس و مدرسه تمام می‌شود...» ولی امروزه دانستم که معلمان برای این سوال می‌کنند تا به میزان آگاهی دانش آموزان پی ببرند. دلایل دیگر پرسش آموزگار عبارتند از: تحریک یادآوری، درک عمیق‌تر، پرورش قدرت تخیل، تشویق برای حل مسئله.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که اکثر معلمان دلایل پرسش را برانگیختن تفکر و توجه، وارسی درک شاگردان، مرور مطالب و اداره کلاس می‌دانند.

دلایل سوال پرسیدن معلمان از این قرار است:

1. برانگیختن علاقه و کنجکاوی درباره موضوع مورد نظر.
2. متمرکز کردن توجه شاگرد بر مفهوم یا موضوعی خاص.
3. اتخاذ رویکرد فعال در یادگیری.
4. برانگیختن دانش آموز به طرح سوال از خود یا دیگران.
5. ساختار بخشیدن به تکلیف برای رسیدن به حداکثر یادگیری.
6. تشخیص دشواری‌هایی که مانع یادگیری شاگردان می‌شود.
7. در خواست از بچه‌ها جهت مشارکت در فرایند آموزش.
8. ایجاد شرایط برای درون سازی اطلاعات و اندیشیدن درباره آن‌ها.
9. واداشتن شاگرد به تأمل در پاسخ‌های همکلاسی ها و معلم و نقد آن‌ها.
10. فراهم ساختن امکان یادگیری در مباحثه میان فردی.
11. نشان دادن علاقه به نظر و احساسات دانش آموزان.

توصیه‌هایی برای پرسش در کلاس درس

در این که معلمان آگاه به امر تدریس کاملاً واقف هستند تردیدی نیست؛ ولی ما ذکر نکاتی را ضروری می‌دانیم. پرسش‌های آموزگار معمولاً دو هدف را دنبال می‌کند، یکی میزان تحقق هدف‌ها و دیگری برانگیختن شاگردان به تفکر. پرسش‌های اول را سوال‌های سطح پایین و دیگری را سوال‌های سطح بالا می‌دانند. برای سوال‌های سطح پایین مربی باید پرسش‌ها را واضح و به دور از هر نوع ابهامی طرح کند. او باید بر عناصر کلیدی درس تاکید نماید تا بتواند میزان فهم شاگردان را ارزیابی کند. معلم باید به تعامل میان فردی تاکید بیشتری داشته باشد. اما درباره سوال‌های سطح بالا باید گفت که آموزگار وقت کافی برای اندیشیدن شاگردان را در نظر بگیرد و در صورت لزوم پاسخ را به بچه‌ها گوشزد کند.

نهایتاً، معلمان بدانند که سوالات وقتی دارای خصوصیات ذیل باشند، بهترین تأثیر را خواهند داشت:

• طراحی شده، منطقی و برای تمام شاگردان کلاس باشد.
• به صورت گسترده از تمام مفاهیم دروس طراحی شود.
• تکراری نباشند.
• با لحن محاوره‌ای و صمیمی پرسیده شوند.
• بررسی و رسیدگی به پاسخ‌ها قسمت مهمی از روش پرسش و پاسخ است.
• برای نزدیک‌ترین پاسخ تشویق در نظر گرفته شود.
• معلم باید آمادگی لازم را جهت بررسی پاسخ‌های نادرست و اثبات پاسخ‌های درست و کاملاً درست داشته باشد.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: مریم عرفانیان

تنظیم: علی سرمدی