مهارت‌های پرسش در کلاس درس (1)

اهمیت پرسش

تمام تدریس و یادگیری، در هنر سوال کردن نهفته است. (هامیلتون)

پرسش یکی از ساده‌ترین و رایج‌ترین مهارت‌ها در تعامل‌های اجتماعی است؛ پرسش نوعی مطالبه اطلاعات می‌باشد. کودکان برای شناخت اطراف خود و نیز کشف پدیده‌های مختلف از پرسش استفاده می‌کنند؛ همچنین معلم‌ها برای ارزیابی تحصیلی شاگردان از پرسش بهره می‌برند. پرسش نقش مهمی در یادگیری و رشد بازی می‌کند؛ لذا معلمان به این امر از بدو ورود دانش آموزان در مدرسه جهت یادگیری موثر استفاده می‌کنند. مهم‌ترین عامل موفقیت معلم این است كه به تمامی جوانب موضوع مورد تدریس خود به طور كامل مسلط و در تدریس صاحب نظر باشد. در صورتی آموزگار این شرط اساسی را دارا باشد می‌توان امیدوار بود كه تمامی نقایص دیگر را برطرف می‌نماید و یك معلم نمونه می‌گردد. اما در صورت فقدان یا نقصان این شرط اساسی به هیچ وجه نمی‌تواند كار تعلیم را به سطح مطلوبی برساند. لازم به ذكر است كه مطالعه کتاب‌ها، مجلات و مطالب مختلف مربوط به درس و کمک گرفتن از معلمین با تجربه‌ای كه همان درس را قبلاً تدریس کرده‌اند می‌تواند در این زمینه بسیار موثر باشد.

اما، یکی از مهم‌ترین دلایل بی رغبتی بچه‌ها به سوال معلم ناشی از ترس در مقابل واکنش‌های منفی همکلاسی ها می‌باشد. باید دانست، در کلاس به علت آن که پرسشگر پاسخ سوال را می‌داند استرس شاگردان افزایش می‌یابد و اضطراب زیاد می‌تواند به فرایند یادگیری و نگرش دانش آموز نسبت به معلم آسیب برساند؛ در چنین شرایطی ممکن است تعامل شکل عادی خود را از دست بدهد. بنابراین معلم باید به این مسئله هنگام پرسش از شاگردان توجه نماید و با ایجاد جوی صمیمی و دوستانه، تعامل با بچه‌ها را افزایش دهد.

کارکردهای پرسش

حتماً از خود می‌پرسید که بالاخره کارکردهای پرسش معلمان چیست؟ شاید بگویید اگر شاگردی نخواهد درس بخواند معلم هیچ کاری نمی‌تواند انجام دهد و برای چنین بچه‌هایی هم مهم نیست که چه نمره‌ای بگیرند. دانش آموزی هم که درس می‌خواند نیاز به پرسش ندارد چون خودش درس خواندن را دوست دارد و نمرات خوبی هم می‌گیرد!؟

ولی معلمان می‌توانند با ایجاد جوی صمیمی در کلاس و حس رقابتی دوستانه همه دانش آموزان را مشتاق پاسخ دادن به سوالات نمایند. چرا که یکی از راه‌های مهم برای یادگیری مطالب درسی طرح پرسش است، این گونه درس مرور می‌شود و شاگردان با اِشکال درسی یکدیگر آشنا می‌شوند؛ چه بسا چنین مُشکلات درسی برای اکثر آنان پیش آمده و قادر به پرسیدن نشده باشند. پرسش دقت دانش آموزان را بالا می‌برد، با نمونه سوالات آشنا می‌شوند و...

بنابراین، می‌توان کارکردهای پرسش در کلاس درس را بدین شرح مطرح ساخت:

1. کسب اطلاع از مطالعه روزانه دانش آموزان.
2. کنترل تعامل بین معلم و شاگرد.
   

3. ایجاد علاقه و تحریک حس کنجکاوی بچه‌ها.
4. تشخیص مشکلات درسی دانش آموزان.
5. به حداکثر رساندن فعالیت کلاسی بین شاگردان.
6. ارزیابی میزان اطلاعات پاسخ دهندگان از آموزه‌های درسی.
7. تقویت تفکر دانش آموزان.
8. تشویق بچه‌ها به مشارکت در بحث‌های کلاسی و ارزشمند بودن شرکت آنان.
9. جلب توجه دانش آموزان و افزایش تمرکز آن‌ها با طرح سوالات ناگهانی.
10. تشویق شاگردان برای ارزیابی دیدگاه‌های همکلاسی ها.
11. مرور دروس گذشته و آشنایی با مباحث دروس بعد.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: مریم عرفانیان

تنظیم: علی سرمدی