تهران؛ شهری پر از خالی

بررسی وضعیت فضاهای رها شده در شهر تهران

در گذشته متخصصان طراحی شهری ، ابتدا به طراحی فضا و سپس به طراحی توده می پرداختند اما امروزه این توده ها هستند که به فضا شکل می دهند . حاصل این نوع طراحی و توجه صرف به توده در شهر ، ایجاد فضاهای شهری بی شکل و رها شده می باشد که نه تنها سیمای شهری را نازیبا جلوه می دهد بلکه می تواند بستر مناسبی برای ارتکاب جرم در شهر نیز باشد.

بعد از سپری شدن دنیای مدرن و خلق شاهکارهای انسان هایی مانند لوکوربوزیه بر روی زمین و رقم زدن بافت های نامتوازن شهری و رها شدگی بی امان فضا در سطح شهر، فردی بنام راجر ترانسینک در کتاب"Finding Lost Space"در سال 1986بر پیدایش و بازآفرینی فضاهای رها شده شهری جهت کشف دوباره فضاهای گمشده قدمی برداشت .ساختمان های مکعب و مستطیل شکل ماشین واره مدرنیسم ها در هر جایی میتوانست قد علم کند و بی توجه به بستر قرار گیری خود مثل قارچ های خودرو در هرجایی سبز شوند. فضا عنصری بی مصرف در این نوع شهرسازی قلمداد می شد. چراکه تمام دغدغه سردرمداران جهت ساختن بود و ساختن هم به زعم این گروه در کالبد خلاصه میشد.کالبد روح خود را به زمین و مادیت فروخته بود و هیچ کوششی برای دنیای معنوی انجام نمیداد . فضا به فراموشی سپرده شده بود و روز به روز به تحلیل می رفت. تا اینکه از تبعات و معضلات این پدیده ، جرم خیزی ، نا امنی ، بزهکاری، عقب ماندگی متولد شد ، بنابراین نظریه پردازان ، مولفان و تمام افراد جهت مداوا کردن این غده های چرکین که در اکثر شهرهای جهان قابل رویت بود کوشش زیادی کردند .از جمله این افراد نظریه پرداز امریکایی خانم "جین جیکوبز "بود که در کتاب خود با عنوان "مرگ و زندگی شهرهای بزرگ امریکایی" به این امر پرداخت و نظریه پردازان دیگری به مانند اسکار نیومن در کتاب " خلق فضاهای قابل دفاع " راهکارهایی در این باب به رشته تحریر درآورد.

بی شک نمیتوان انتظار داشت مردم مدرنیسم ، پست مدرنیسم و ایسم های دیگر را بشناسند.آنها فقط میخواهند محیطی پویا ، مطلوب ، خوانا ، ایمن و امن را برای زندگی خود بیافرینند

اما لازمه داشتن این محیط ، تعامل و مشارکت تمامی بخش ها را طلب میکند و البته شناسایی و راه حل یابی برای تزریق زندگی دوباره به این گونه فضاها. هدف از این نوشتار تلنگری است برای مردم و مسئولین جهت ایجاد احساس مسئولیت برای شناسایی و معرفی اینگونه فضاها در شهر و بررسی جواب های ممکن برای بازآفرینی مجدد زندگی به این فضاها.

رهاشدگی را میتوان از آثار فراموشی دانست و فراموشی را از غافل شدن از خود و شهر خود . شاید بی ربط نباشد این رابطه را در انسان و خدا در چند سطر بیان کرد.خود فراموشی ، بی اعتنایی ، اعراض ، بی خاطره شدن ، ناامیدی ، پوچ گرایی و هبوط محصول زندگی روزمره عصر مدرن میباشند که از خود فراموشی به خدا فراموشی ره میبرد.بنابراین بی تفاوت بودن را نشانه میگیرند و بی اهمیت شدن را پدید میآورد.در این راه میتوان این نکته را به وفور در شهر ملاحظه کرد انسان ها بی اعتنا به محیط خود زندگی میکنند و خود را از شهر ، مسئولین و مردمان دیگر جدا میدانند.

تهران بزرگ‌ترین شهر و پایتخت ایران و مرکز استان تهران و شهرستان تهران است. این شهر یکی از بزرگ‌ترین شهرهای غرب آسیا و بیست و هفتمین شهر بزرگ دنیا است. با نیم نگاهی به این شهر پر تلاطم و پر سرعت میتوان نقاطی را یافت و جستجو کرد که یا رها شده اند و یا از سرعت تغییرات این شهر عقب مانده اند.زندگی در این نقاط فراموش شده رو به افول پیش میرود و بستری فراهم میکند برای جلب و جذب بزهکاران و خلافکاران چراکه در تاریکی این فضاها عملکرد ، فعالیت ، نظارت و کنترل مدفون شده است و پتانسیلی بوجود آمده برای سوق دادن افراد بسوی انواع و اقسام بزهکاری در این محیط.در دسته بندی از این گونه فضا ها در شهر تهران میتوان موارد زیر را به اختصار نام برد:

1-زیر پل های ماشین رو

2-زیر پل های عابرین پیاده

3-بوته ها و گیاهان رها شده بدون نظارت و کنترل در حاشیه و میانه بزرگراه ها

4-فضاهای جدا شده و بلاتکلیف از ساخت و ساز

5-بافت های فرسوده و مخروبه شهری

6-نقاط تاریک و بدون روشنایی پارک ها ، بوستان ها ، خیابان ها

7-حاشیه های ناامن شهری

میتوان به موارد بالا چندین سطر دیگر افزود و با خاموش شدن فقط یک چراغ پتانسیل اینگونه فضاها را ایجاد و به افزایش رها شدگی شهری کمک کرد .از عوامل رو به افزایش این گونه فضاها در شهر میتوان موارد زیر را بر شمرد:

1-عدم وجود هزینه های پایدار تعمیر و نگهداری در شهر

2-کمبود نظارت و کنترل نهاد های مربوطه به این گونه فضاها

3-عدم شناخت درست برای کشف این فضاها

4-عدم وجود موارد قانونی جهت دخالت مردم در این امر

5-عدم وجود بسترهای حمایتی برای طراحی اینگونه فضاها

7-چرایی بوجود آمدن این فضاها

به هر صورت در ادامه این نوشتار چند تصویر از این فضاها معرفی میشود که میتوان آنها را بازآفرینی کرد و با استقرار کاربری مناسب ، برگزاری مراسم های فصلی ، و تزریق بارهویتی جدید والبته تعمیر و نگهداری هرماهه آن از فرسودگی و مرگ این فضاها جلوگیری کرد.