مرور سریع 50 سال انرژی هسته ای

تلاش‌های ایران برای دستیابی به انرژی هسته‌ای از پنج دهه‌ی پیش آغاز شده است . تحولات سیاسی کشور در کنار تغییر مواضع ، همکاری‌ها و سنگ‌اندازی‌های دول دیگر در این میان باعث شده تا این سیر حرکت با فراز و نشیب‌های فراوان روبه‌رو باشد . در روزگاری که شاه مخلوع ایران ژاندارم منطقه و حافظ منافع ایالات متحده در این منطقه‌ی نفت‌خیز و پر اهمیت محسوب می‌شد ، دول غربی بیشترین تلاش را برای راندن تهران به سمت و سوی انرژی هسته‌ای به کار می‌بستند ، حال آنکه با پیروزی انقلاب اسلامی همین حامیان دیروز تبدیل به مخالفان و سنگ‌اندازانی شدند که با اتهام‌زنی‌های بی پایه و اساس و مانع‌تراشی های بی‌شمار تمام توان خود را برای سد کردن راه دستیابی جمهوری اسلامی به این انرژی به کار گرفتند .

اهمیت دستیابی جمهوری اسلامی ایران به انرژی و فناوری هسته‌ای از یک سو و نقش این مولفه در شکل‌گیری دیپلماسی کشور در دوره‌های مختلف زمانی از سوی دیگر باعث شده تا بازخوانی و مداقه در تحولات مرتبط با‌ آن ضروری و لازم بنماید . در این میان متأسفانه علی‌رغم اهمیت ذاتی این موضوع تاکنون یا تلاشی برای مدون کردن این تحولات صورت نگرفته و یا معدود مطالعات صورت گرفته و آثار منتشر شده منحصر به یک بازه‌ی زمانی خاص بوده و امکان تلقی آنان به عنوان اثری جامع وجود نداشته است . در چنین بستری مجموعه‌ی حاضر را که با گردآوری تمامی تحولات ، موضع‌گیری‌ها ، گزارش‌ها و اخبار منتشر شده درباره‌ی پرونده‌ی هسته‌ای کشور از ابتدا تاکنون ، تهیه و تدوین شده می‌توان کامل‌ترین وقایع‌نگاری هسته‌ای منتشر شده دانست .

كتاب «نیم قرن پرونده هسته‌ای ایران» گزارشی از روند دستیابی به فناوری هسته‌ای ایران در کتابی با عنوان «نیم قرن پرونده هسته‌ای ایران» نوشته مرحوم مهران قاسمی است .

این کتاب با توجه به مواضع خصومت‌آمیز قدرت‌های بزرگ جهان بر ضد ایران، به بیان پیشرفت فعالیت‌های فناوری صلح آمیز هسته‌ای ایران پرداخته است ودر این کتاب نیم قرن پرونده هسته‌ای ایران از ابتدا تا سال 1997 میلادی را به صورت روزشمار بررسی و عنوان شده است.

در بخشی از مقدمه این اثر آمده است: «با پیروزی انقلاب اسلامی و به خطر افتادن منافع استعماری قدرت‌های بزرگ در منطقه، این قدرت‌ها تغییر موضع دادند و با حساسیت ویژه‌ای این مساله را پیگیری کردند و با وجود کارشکنی تمام قدرت‌های بزرگ با یاری خداوند متعال، جمهوری اسلامی ایران توانست به فناوری صلح آمیز هسته‌ای دستیابد و نقشه‌های آنها را خنثی کند.»

این کتاب در دو فصل روند پرونده هسته‌ای ایران را در «سال‌های پیش از پیروزی انقلاب» و «سال‌های پس از پیروزی انقلاب» بررسی است. د

روزنگار حاضر با استفاده از مراجع متعدد رسانه‌ای ، آرشیو نشریات معتبر داخلی و خارجی و گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌های مکتوب تهیه و تلاش شده است تا تمامی رویدادها و حوادث – در متن یا حاشیه‌ی پرونده‌ی هسته‌ای ایران – را در بر داشته باشد .

تعدد مراجع از یک سو و وجود برخی تناقضات یا ابهامات از سوی دیگر باعث شده تا در تدوین مداخل ، اصول زیر در نظر گرفته شوند :

در مواردی که در مورد جزئیات یک رویداد در میان مراجع مختلف ، ابهام و یا تناقض وجود دارد ، مراجع رسمی و معتبر – با ترجیح مراجع داخلی – مورد استناد قرار گرفته‌اند . در این میان مفاد گزار‌ش‌های مندرج در سایر منابع به صورت حاشیه یا توضیح تکمیلی درج شده‌اند .

در موارد متعدد که میان یک رویداد با رویدادی دیگر ارتباطی مستقیم وجود داشته یا دو یا چند گزارش ، متناقض یکدیگر منتشر شده‌اند ، به هر کدام از این رویدادها مدخلی جداگانه اختصاص داده شده و به یکدیگر ارجاع داده

شده‌اند .

در مواردی که زمان دقیق یک رویداد قابل تشخیص نبوده و یا فرآیندی ( مانند یک سلسله مذاکرات ) در یک بازه‌ی زمانی مدنظر است ، مدخل متناظر با آن بازه‌ی زمانی نگاشته شده‌اند .

به دلیل محدودیت منابع داخلی از یک سو و ابعاد بین‌المللی پرونده‌ی هسته‌ای از سوی دیگر ، در ذکر رویدادها از تاریخ میلادی استفاده شده است . این امر امکان ارجاع خوانندگان به اصل مطلب و یا تعمق بیشتر در آن را نیز فراهم می‌سازد .

در تدوین روزنگار ، انبوهی از مراجع مورد استفاده قرار گرفته‌اند که این مراجع عمدتا در هر مدخل ذکر شده‌اند . در مواردی که گزارشی به صورت هم زمان در چندین رسانه منتشر شده ؛ به نام کشور و یا رسانه‌های مورد نظر اشاره شده است .

ذکر ادعاها و اتهامات وارد شده به جمهوری اسلامی ایران با دو هدف مشخص صورت گرفته است . هدف نخست مشخص شدن تنافر این ادعاها با واقعیت و آشکارسازی تناقضات متعدد در گفتار و رفتار مخالفان بوده و هدف دوم نیز ارائه‌ی بستری است که مخاطبان امکان درک علت اتخاذ مواضع خصمانه غرب علیه تلاش‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران را بیابند . این ادعاها و اتهامات نمادی از ذهنیتی است که سیاستمداران غربی یا خود گرفتار آن‌اند و یا تلاش دارند دیگران را به دام آن بکشانند و متأسفانه سنگ بنای بسیاری از رویکردهای خصمانه‌ی آنان در قبال ایران است .

مجموعه‌ی " نیم قرن پرونده‌ی هسته‌ای ایران " با توجه به سیر رویدادها و حوادث در سه مجلد تدوین شده است . جلد نخست به بررسی بازه‌ی زمانی 1957 تا 1997 ( چهار دهه‌ی آغازین برنامه‌های هسته‌ای ایران از دوران شاه مخلوع تا پیروزی انقلاب و از پیروزی انقلاب تا پایان دوران ریاست جمهوری حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی ) پرداخته و در جلد دوم فاصله‌ی زمانی ( 1997 تا 2005 یا دوران ریاست جمهوری حجةالاسلام خاتمی ) مورد بررسی قرار گرفته است . جلد سوم نیز در این میان تحولات پرونده‌ی هسته‌ای کشور را در دوران ریاست جمهوری دکتر احمدی‌نژاد ( از 2005 تاکنون ) مورد بررسی قرار داده است .

مجموعه‌ی حاضر هر چند نخستین تلاش برای ثبت تاریخچه‌ای جامع از فعالیت‌های هسته‌ای کشور در گذر زمان است ، قطعا خالی از اشکال نیست ، اما امید است که بتواند گوشه‌ای از تلاش‌های پیگیر ملت ایران را در دستیابی به دانش هسته‌ای و احقاق حقوق خود به تصویر بکشد

این اثر یکی از موضوعات «طرح تدوین تاریخ انقلاب اسلامی» به حساب می آید که در مرکز اسناد انقلاب اسلامی تهیه و تنظیم شده است.

منابع : مرکز اسناد انقلاب سالامی / باشگاه خبرنگاران