گذاری بر فلسفه نقد

کتاب «درباره نقد: گذاری بر فلسفه نقد» اثر نوئل کارول، فیلسوف معاصر آمریکایی و نظریه‌پرداز سینمایی با ترجمه صالح طباطبایی منتشر شده است. این مترجم پیش‌تر کتاب «درآمدی بر فلسفه هنر» کارول را نیز ترجمه و منتشر کرده بود.

واژه‌ی «نقد»، در اصل، به‌معنای محک‌زدن به قصد ارزیابی است که این مفهوم ضمنی را می‌رساند که دغدغه‌ی اصلی منتقد باید ارزیابی اثر باشد. اما چندی است که چنین برداشتی از نقد در میان نظریه‌پردازان نقد و منتقدان غربی چندان طرفداری ندارد. نوئل کارول، استاد برجستهء فلسفه‌ی تحلیلی، در کتاب درباره‌ی نقد بر آن است که با مرور دوباره‌ی نقد یا «فرانقد» ارزیابی را به جایگاه پیشینش در نقد بازگرداند. کتاب با بیانی روشن و با استناد به مثال‌های فراوانی از ادبیات و هنر این هدف را پی می‌جوید.

طباطبایی به خبرگزاری کتاب ایران گفت: یکی از مهم‌ترین تالیفات نوئل کارول، فیلسوف آمریکایی و نظریه‌پرداز هنری، کتاب «درباره نقد» است که من به تازگی این کتاب را با عنوان «درباره نقد: گذاری بر فلسفه نقد» ترجمه کردم. پیش‌تر از این اندیشمند کتاب «درآمدی بر فلسفه هنر» او را نیز ترجمه و منتشر کرده بودم.

وی افزود: کارول نظریه خاص و منحصر به فردی درباره نقد دارد. او نقد را مبتنی بر ارزیابی اثر هنری یا ارزش‌یابی بر اثر می‌داند. این نظریه در میان منتقدان معاصر چندان طرفداری ندارد، اما کارول از آن سخت دفاع می‌کند.

طباطبایی در ادامه با اشاره به این نکته که کارول نقد را به دو گونه «برون نگر» و «درون نگر» تقسیم می‌کند، گفت: امتیاز مهم این کتاب در آن است که فقط محدود به فلسفه و نظریه‌پردازی نیست؛ بلکه با مثال‌های بسیاری از انواع هنرها چون ادبیات، موسیقی، نقاشی، هنرهای دیداری، سینما و تئاتر، آکنده است. در مجموع کارول برای هرکدام از مطالب و نظریه‌های این کتاب چندین مثال آورده تا ذهن مخاطب به خوبی با مباحث آشنا شود.

این مترجم همچنین به وجه روشنگری کتاب در حوزه نقد اشاره کرد و گفت: کتاب هیچ ابهامی برای مخاطب باقی نگذاشته و من هم در هر قسمتی که حس کردم مخاطب ایرانی به اطلاعات بیشتری نیاز دارد، توضیحات لازم را ارایه کردم.

این محقق در ادامه گفت: «درباره نقد» اثر مهمی است؛ از این نظر که این بخش از فلسفه، در ایران کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در ترجمه این کتاب ناچار شدم پاره‌ای از عبارت‌ها را که در فارسی کمتر داریم یا شنیده شده نیستند، معادل‌سازی کنم. موضوعی که کتاب به آن می‌پردازد، موضوعی کاملا بکر و تازه است و علتی که آن را برای ترجمه انتخاب کردم، همین بود. طی چند سال اخیر، در کشور ما، تقریبا به مساله نقد پرداخته شده است، منتقدین نظر داده و جشنواره نقد کتاب برگزار می‌شود اما کمتر به موضوع فلسفه نقد پرداخته شده است.

طباطبایی در پایان گفت: کتاب برای مخاطبانی که آشنایی چندانی با فلسفه نقد ندارند، نیز مناسب است. ترجمه به گونه‌ای انجام شده که عموم مخاطبان را در نظر بگیرد و نه طیف خاصی.

نوئل کرول، فیلسوف آمریکایی، نظریه‌پرداز هنر و سینما و روزنامه‌نگار است. او در زمینه‌های فلسفه هنر، تئوری رسانه‌ها و فلسفه تاریخ فعالیت‌های پژوهشی بسیار داشته و هم‌اکنون نیز استاد دانشگاه تمپل در فیلادلفیا است.

کارول در سال 1976 دکترای مطالعات سینمایی از دانشگاه نیویورک گرفت و در سال 1983 نیز از پایان‌نامه دکترای فلسفه‌اش دانشگاه ایلی نیوز شیکاگو دفاع کرد.

«مسایل فلسفی نظریه کلاسیک فیلم»، «نظریه‌پردازی در باب تصویر متحرک»، «پسانظریه: بازسازی نظریه فیلم»، «فلسفه هنرهای توده‌ای»، «فلسفه هنر: دیباچه معاصر»، «نظریه هنر معاصر» و «فراسوی زیبایی شناسی: مقالات فلسفی» نام برخی از مهم‌ترین کتاب‌های کارول در حوزه هنر و سینماست.

همچنین آخرین کتاب منتشر شده طباطبایی «دانشنامه هنر و معماری ایرانی» نام دارد که در بهار سال (1392) با شمارگان هزار و 500 نسخه، 800 صفحه و بهای 69 هزار تومان از سوی موسسه، تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری «متن» فرهنگستان هنر روانه کتابفروشی‌ها شد.

«استحاله طبیعت در هنر» و «هنر و نمادگرایی سنتی» هر دو اثر آناندا کوماراسوآمی، «درآمدی بر فلسفه» نوئل کارول، «دایرةالمعارف مستشرقان» عبدالرحمن بدوی و «نویسندگان برجسته قلمرو هنر: از عهد كهن تا پایان سده نوزدهم» کریس ماری، نام برخی از معروف‌ترین ترجمه‌های منتشر شده طباطبایی‌اند.

«فرهنگ گزیده اعلام شرقی در منابع غربی» و «نگارگری ایرانی، اسلامی در نظر و عمل» نیز نام دو کتاب تالیفی طباطبایی هستند.