تبیان، دستیار زندگی
بازی ها در سراسر ایران و در اقلیم ها و قومیت های مختلف بسیار متفاوتند. ما در این سلسله مقالات که در شش قسمت تنظیم شده این بازی ها را بررسی می کنیم به این امید که مورد استفاده مربیان عزیز در جهت افزایش بار فرهنگی و نشاط اردوهای دانش آموزان قرار گیرد.....
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آشنایی با برخی بازی های ایرانی

(قسمت اول)

بازی ها در سراسر ایران و در اقلیم ‌ها و قومیت های مختلف بسیار متفاوتند. تقریبا در سراسر ایران حدود یک صد و پنجاه بازی محلی وجود داشته است. بیشتر این بازی ‌ها منحصر به یک قوم یا منطقه هستند و در مناطق دیگر رواج ندارند اما برخی از آنها در طول تاریخ به یک فرهنگ مشترک بین تمامی ساکنان ایران زمین تبدیل شده و به لحاظ کارکردهای اجتماعی و فرهنگی در بیشتر نقاط ایران مشترکند.

از جمله این بازی ها الک دولک، گرگم به هوا، قایم باشک، گرگم و گله می ‌برم، کلاغ ‌پر، زو، عموزنجیرباف و... می باشند. اکثر بازی ‌های محلی ایران نیاز به وسیله خاصی ندارند بعضی از آن ها هم با وسایل بسیار ابتدایی که همه جا وجود دارند و یا به راحتی از طبیعت قابل تهیه هستند انجام می ‌شوند.

ما در این سلسله مقالات که در شش قسمت تنظیم شده این بازی ها را بررسی می کنیم به این امید که مورد استفاده مربیان عزیز در جهت افزایش بار فرهنگی و نشاط اردوهای دانش آموزان قرار گیرد.

بازی های ایرانی

1- بالابلندی:

در این بازی یک نفر از بین بچه ها به عنوان گرگ مشخص می شود. بچه ها همه به اطراف می گریزند تا گرگ نتواند آنها را به چنگ آورد. گرگ هم به دنبال افراد است. دست گرگ به هرکدام از بچه ها اصابت کند آن فرد گرگ شده و باید بازی را ادامه دهد. مگر اینکه قبل از برخورد دست گرگ، به بالای یک بلندی برود که در این صورت گرگ نمی تواند او را بگیرد.

محدوده مورد نیاز برای این بازی حتماً نباید بیابان و تپه ماهور باشد بلکه برای محل های امن یا بلندی ها می توان از المان های مصنوعی اردوگاه یا حیاط مدرسه مانند پله، لب باغچه ها و یا روی تراس و بالکن نیز استفاده کرد. البته در صورتی که این بازی در محلی کاملا مسطح انجام شود می توان برای محل های امن از کادرهای مربع یا دایره شکلی که بچه ها با استفاده از گچ یا زغال در روی زمین ترسیم می کنند بهره برد.

این بازی ضمن تقویت قوای جسمی افراد بخاطر دویدن زیاد، شادی و انرژی خوبی به بچه ها تزریق می کند.

2- گرگم به هوا

بازی های ایرانی

این بازی نیز شبیه به بازی بالابلندی است با این تفاوت که هنگام نزدیک شدن گرگ به هر یک از بازیکنان، اگر او توان دویدن و فرار کردن نداشته باشد با اعلام کلمه «ایست» یا «استوپ» در سر جای خود می ایستد. در این حالت گرگ نمی تواند او را بزند و از بازی خارج کند. او هم دیگر نمی تواند به بازی برگردد و باید در همان جا آن قدر بی حرکت بماند تا زمانی که یکی دیگر از بازیکنان خودش را به او رسانده و دستش را به او بزند و کلمه «آزاد» را به زبان بیاورد. این بازی تا جایی ادامه پیدا می کند که گرگ همه بچه ها را با زدن دست به آنها از گردونه بازی خارج کند و یا بازیکنان زیادی در جای خود استاپ کرده و بقیه نتوانند آنها را آزاد کنند تا اینکه یک نفر بماند. گرگم به هوا به شکلآ‌های مختلف دیگری نیز بازی می شده است. از جمله خم شدن بجای استوپ و خم ماندن تا زمان آزادشدن توسط بازیکنان دیگر و ...

 

3- گرگم و گله می برم

بازی های ایرانی

این بازی نیز کمی به بازی قبلی شباهت دارد. در این بازی یک نفر گرگ و یک نفر چوپان می شود. گرگ روبروی چوپان و با فاصله می ایستد. بقیه افراد هم در نقش گوسفند در پشت سر چوپان قرار گرفته و کمر یکدیگر را می گیرند. پس از آمادگی همه افراد، گرگ می خواند: «گرگم و گله می برم» و گوسفندان جواب می دهند: «چوپون دارم نمی ‌زارم». پس از چندبار تکرار این شعرها چوپان می خواند: «خونه خاله کدوم وره؟» و گوسفندان جواب می دهند: «از این وره از اون وره» و به سمت چپ و راست می دوند. گرگ باید از این وضعیت استفاده کرده و به سمت گوسفندی که بیشتر در دسترس قرار گرفته دویده و او را بگیرد. پس از این مرحله گوسفند گرفته شده رفیق گرگ شده، کمر او را می گیرد و در مراحل بعدی به کمک گرگ گوسفندان دیگر را شکار می کند.

4- کلاغ پر

بازی های ایرانی

این بازی که بیشتر در خانه ها و محل هایی که امکان بازی های پرجست و خیز وجود ندارد انجام می گرفته است و بسیار راحت است. بچه ها همه بصورت دایره دور هم می نشینند و همه یک انگشت خود را در وسط دایره روی زمین قرار می دهند. یک نفر رئیس بازی می شود و یکی یکی نام پرندگان را و گاهی هم غیر پرندگان را به زبان می آورد. بقیه باید با شنیدن نام پرنده انگشت خود را به نشانه پرواز به هوا برده و بگویند: «پر» مثلا کلاغ پر، گنجشک پر و... در این بازی هرکس به اشتباه و هنگام شنیدن نام غیرپرنده، دستش را بلند کرده و یا هنگام شنیدن نام پرنده دستش را بلند نکند از حلقه مسابقه خارج می شود.

5- قایم باشک یا سُک سُک

در این بازی یک نفر از افراد در محل مشخصی با چشمان بسته می ایستد که باصطلاح می گویند «چشم گذاشته است». سپس بقیه افراد به اطراف پخش شده و در جاهایی مخفی می شوند. او باید بعد از یک زمان مشخص که مثلاً تا 30 یا 50 می شمرد چشم گشوده و به دنبال افراد بگردد.

بازی های ایرانی

آنگاه او هر فردی را که ببیند و یا جای او را تشخیص بدهد نام و محل اختفایش را می گوید و به سمت محل چشم گذاشتن رفته و با زدن دست خود به دیوار آن محل باصطلاح «سُک سُک» می کند. به این ترتیب آن فرد از دور بازی خارج می شود. اما بازی ادامه دارد و باید همه افراد را به همین شکل پیدا کند. اما اگر او برای یافتن بقیه از محل چشم گذاشتن فاصله بگیرد افراد می توانند به سرعت خود را به محل رسانده و «سُک سُک» کنند. با «سُک سُک» هر فرد افرادی که قبلا از دور بازی خارج شده بودند آزاد می شوند. هر فردی نتواند «سُک سُک» کند در نهایت جای فرد اول را گرفته و باید چشم بگذارد. و اگر همه افراد موفق شوند «سُک سُک» کنند و یا توسط بقیه آزاد شوند دوباره همان فرد اول باید چشم بگذارد.

ادامه دارد....


مرکز یادگیری سایت تبیان - نویسندگان: نسرین علی فرد – محسن تقوی پور

تنظیم: نسرین علی فرد