چند می‌گیری کتاب بخونی؟
آسیب‌شناسی برگزاری مسابقات کتابخوانی
مسئله مهم در مسابقات کتابخوانی ایجاد علاقه به خواندن در سطح جامعه است كه مسئولان از هر طریقی آن را دنبال می‌كنند.
بارها شده كتابی را زمین گذاشته‌اید و كتاب دیگری را آغاز كرده‌اید بدون آن‌كه بدانید قرار است این كتاب كجای زندگی به دردتان بخورد. گاهی اما برخی كتاب‌ها را در راستای رسیدن به هدف خاصی مطالعه كرده‌اید.
مثلا برای گذراندن واحدی درسی، كسب اطلاعات درباره سوژه‌ای خاص یا نوشتن، و شركت در مسابقه. گاهی لذت خواندن با شركت در مسابقه و گرفتن جایزه همراه می‌شود. لذتی كه جایزه‌اش به اندازه شركت در مسابقه‌اش هیجان‌انگیز نبوده و گاه جوایز معنوی آن اهمیت بیشتری پیدا می‌كند. چیزی كه مهم است ایجاد علاقه به خواندن در سطح جامعه است كه مسئولان از هر طریقی آن را دنبال می‌كنند.
با توجه به اهمیت مطالعه در جامعه این الزام به گسترش كتابخوانی مورد تاكید قرار گرفته است. اما امروز كتاب و كتابخوانی و میزان گرایش به مطالعه، یكی از شاخص‌های توسعه به شمار می‌رود. بررسی‌ها نشان می‌دهد مطالعه و كتابخوانی وضعیت مطلوبی در ایران ندارد و عمدتا مردم ایران از خرید و یا مطالعه كتاب گریزانند و در عین حال اقدامات لازم و جدی جهت ترویج و اشاعه فرهنگ مطالعه صورت نگرفته است. برای رفع موانع و ایجاد زمینه و بستر لازم برای ترویج و توسعه فرهنگ مطالعه، نهادهای مختلف در 5 بخش، شامل خانواده، مدارس و نظام آموزشی، كتابداران و كتابخانه‌ها، دولت و رسانه‌های گروهی و ناشران و كتاب‌فروشی‌ها، باید با رفع مشكلات موجود، هم‌سو و هم‌هدف، به سمت مشخصی حركت كنند.
دولت برای کتابخوانان چه می‌کند؟
در كنار این‌كه خانواده‌ها، مدارس و كتابداران كتابخانه‌ها، از عوامل موثر در ترویج فرهنگ مطالعه و كتابخوانی به شمار می‌روند، برگزاری مسابقات و جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها نیز به این امر كمك خواهد كرد. جوایز این مسابقات اغلب در سطح ملی و استانی؛ جوایز ادبی، كتاب، و نیز اعطای بن‌های كتاب بوده است.
از این رو كتابخانه‌های عمومی در صورت برخورداری از كتاب‌های مناسب سعی در برگزاری مسابقاتی در راستای جا انداختن فرهنگ كتابخوانی می‌كنند. لزوم این امر از آنجا احساس می‌شود که از مشكلات كتابخانه‌های عمومی كه متقاضیان جوانی دارند و می‌توانند در رشد آنها سهیم باشند نداشتن فعالیت‌های جانبی است. نقش دولت و رسانه‌های گروهی نیز در این نوع فرهنگ‌سازی بیش از هر ارگان دیگری است. توسعه فرهنگ مطالعه و كتابخوانی، گرچه عزمی همگانی می‌طلبد ولی سهم دولت در این فرهنگ‌سازی بسیار مهم است. چرا که با در اختیار داشتن امکانات رسانه‌ای و تبلیغاتی فراوان می‌تواند فرهنگی را جا بیندازد و مسلط کند. این در حالی است كه تلاش‌هایی كه در این راستا صورت گرفته، بسیار شتابزده بوده و از تاثیرگذاری زیادی برخوردار نبوده است.
مسابقه منهای هیجان
در حوزه رسانه، بیشترین بار در گسترش فرهنگ كتابخوانی بر دوش نشریات است، اما آنها نیز توان تحریك مخاطبان فرهیخته را نداشته‌اند.
در كنار این‌كه خانواده‌ها، مدارس و كتابداران كتابخانه‌ها، از عوامل موثر در ترویج فرهنگ مطالعه و كتابخوانی به شمار می‌روند، برگزاری مسابقات و جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها نیز به این امر كمك خواهد كرد.
این مخاطبان، نیازمند مطالب غنی‌تر و پربارتری هستند. در حالی که برای رسیدن به شاخص‌های توسعه مورد نظر، باید شاهد انعكاس جلسات نقد و بررسی كتاب، آمار دقیق كتابخانه‌ها و كتاب‌فروشی‌ها و علاوه بر آن حركت‌های مختلف دولتی و غیردولتی در زمینه كتابخوانی برای گسترش فرهنگ باشیم. رسانه‌های گروهی چون رادیو و تلویزیون، به جز معدود برنامه‌هایی كه آن هم گاهی پخش می‌شود، دیگر هیچ پوششی در جهت گسترش فرهنگ كتابخوانی نمی‌كنند. مثلاً در برنامه‌های صدا و سیما در رابطه با کتاب، برای معرفی کتاب اغلب 15 دقیقه بیشتر وقت نمی‌گذارند؛ چندین کتاب خیلی شتابزده معرفی می‌شود و ... تمام.
این در حالی است كه در دیگر كشورها، با تهیه مسابقات مختلف در رابطه با همین معرفی کتاب، آن را از حالت ایستا و کتابخانه‌ای خارج کرده و تبدیل به امری هیجان‌انگیز مانند ورزش می‌کنند.
مثلاً یک آکادمی مطرح در آلمان روش ویژه‌ای با عنوان Book Slam یا "معرفی ضربتی کتاب" برای معرفی کتاب به مخاطبان و به‌ویژه کودکان و نوجوانان اتخاذ کرده که طی آن از تمهیدات مختلفی برای معرفی کتاب در سه دقیقه استفاده می‌کند. این طرح به صورت مسابقه اجرا می‌شود و هرکتاب باید در کمتر از سه دقیقه معرفی شود. این معرفی می‌تواند به صورت "خواندن گزیده‌ای از کتاب"، "ارائه خلاصه‌ای از داستان به صورت داستان‌گویی"، "خودنگاره‌ای از شخصیت اصلی داستان"، "مصاحبه‌ای با شخصیت اصلی یا نویسنده داستان" یا "گفت‌وگویی درباره موضوع اصلی کتاب" و ... باشد.
داوران پس از معرفی هر کتاب به آن نمره‌ای بین یک تا ده می‌دهند. مخاطبان حتی می‌توانند با سوت زدن معرفی کتاب را قطع کنند. بعد از معرفی همه کتاب‌ها، امتیازات، جمع بسته و کتاب برنده معرفی می‌شود. در پایان برنامه، همه کتاب‌های معرفی‌شده به نمایش گذاشته می‌شوند. به نظر، ایده جالبی است که یک فعالیت تبلیغی ـ ترغیبی (معرفی کتاب) تبدیل به فعالیتی تهییجی (برگزاری مسابقه) شود که مسلماً میزان تأثیرگذاری بیشتری به‌ویژه در سنین پایین‌تر خواهد داشت. نهاد كتابخانه‌های عمومی، به عنوان نهاد اصلی متولی در امر کتابخوانی می‌تواند تغییر رویه داده و مسابقات کتابخوانی‌اش را با شیوه‌هایی مشابه تمرین کند.
رقابت‌سازی‌های نمادین
مدیر سابق یکی از کتابخانه‌های عمومی درباره برگزاری مسابقات کتابخوانی می‌گوید: "مهم‌ترین معضل مسابقات کتابخوانی در کشور این است که هدف‌گذاری مشخصی ندارد و از این روست که گاهی احساس می‌شود برگزاری این مسابقات تنها وجه نمادین دارد".
سیدکریم محمدی معتقد است مسابقات کتابخوانی که از سوی نهاد کتابخانه‌های عمومی و با مشارکت اعضای کتابخانه‌ها کشور برگزار می‌شود رونق چندانی ندارد. او اضافه می‌کند: "انگیزه‌های مادی و معنوی باید در افرادی که می‌خواهند در مسابقات شرکت کنند تقویت شود. اختصاص جایزه‌های چهل‌پنجاه‌هزارتومانی آن هم به تعدادی انگشت‌شمار، کمتر کسی را به شرکت در چنین مسابقاتی ترغیب می‌کند".
پیشنهاد این فعال فرهنگی برای ارتقای سطح این مسابقات این است که "همه موانع و محدودیت‌ها از میان برداشته شود و مسئولان برگزارکننده با ارائه موضوعات آزاد و تعیین کتاب‌هایی متنوع، طیف‌های گوناگونی را با علاقه‌مندی‌های مختلف جزب کنند".
منبع: هنرآنلاین. نگار حسینخانی
نخستین نهاد برای ترویج کتابخوانی ادبیات، انسانی ترین تولید بشر
