ایده ی برگزیده زیست
نهمین دوره ی پروژه های دانش آموزی تبیان

نهمین دوره از پروژه های دانش آموزی تبیان نیز با یاری خداوند و حضور پر شور شما دوستان و علاقمندان به پایان رسید اما کار ما هنوز تمام نشده است! این دوره نیز همچون سال های گذشته دوستان بسیاری با ثبت طرح ها و ایده های خلاقانه خود در منوی "پیشنهاد موضوع" ما را در ارتقای تنوع پروژه ها یاری نموده اند. هم چون گذشته بر آن شدیم تا با گردآوری این ایده های جالب، علاوه بر قدر دانی از این دوستان نوآور، زمینه ای را برای ایده پروری سایر پژوهشگران علاقمند فراهم آوریم. فراموش نکنید که ما همیشه منتظر طرح های جدید شما عزیزان هستیم.

نام ایده: تکامل جانوری

نام ارایه دهنده: سودابه روزبهانی

زمینه و نوع پروژه: زیست - جانوری - تحقیقاتی

درجه سختی: متوسط

دیرین‌شناسان در یک تقسیم‌بندی کلی، تاریخ زمین را به چهار بخش یا ائِون (eon) تقسیم می‌کنند:

1- هادیَن (Hadean)

2- آرکئَن (Archaen)

3- پروتروزوئیک (Proterozoic)

4- فانروزوئیک (Phanerozoic)

سه ائون اول را که مجموعاً حدود 4018 میلیون سال است با نام کلی دوران پرکامبرین می‌شناسند. (این نام کلی به‌سبب نداشتن دقت و وضوح کافی نام مناسبی برای این بازه‌ی زمانی بسیار طولانی‌ نیست).

از میان چهار ائون فوق، دو ائون آخر را به دلیل اهمیت بیشترشان در پیدایش حیات، به بخش‌های جزیی‌تری تقسیم می‌کنند.

پروتروزوئیک به سه بخش زیر تقسیم می شود:

1- پروتروزوئیکِ پیشین (Paleoproterozoic) که از دو میلیارد و پانصد میلیون سال قبل آغاز می‌شود و تا یک میلیارد و ششصد میلیون سال قبل ادامه می‌یابد.

2- پروتروزوئیکِ میانی (Mesoproterozoic) که از یک میلیارد و ششصد میلیون سال قبل شروع شده و تا یک میلیارد و سیصد میلیون سال قبل ادامه می‌یابد.

3- پروتروزوئیکِ پسین (Neoproterozoic) که از یک میلیارد و سیصد میلیون سال قبل آغاز شده و تا 542 میلیون سال قبل ادامه می‌یابد.

حیات برای اولین بار در 430 میلیون سال پیش از آب به خشکی آمد. در اوایل دوران اردوویسین یعنی تقریبا 425 میلیون سال پیش تکامل اولین ماهیان آغاز می شود. اولین ماهیان به وجود آمده ماهیانی فاقد ارواره و نیزه دار و دارای پوست به شدت سخت بودند به نام استراکودرم ها(strachoderms) مثال معروفشون لامپری است. این ماهی ها از بی مهرگانی به نام تونیکت ها منشا می گیرند. در اوایل دوران سیلورین این ماهیان بدون آرواره رفته رفته آرواره دار شده و به ماهیانی تبدیل می شوند به نام پلاکودرم ها (plachoderms)

در طی روند تکامل پلاکودرم ها به 2 گروه تکامل می یابند:

1-ماهیان غضروفی (sharks)

2- ماهیان استخوانی(bony fish)

سپس ماهیان استخوانی به وجود آمده در اوایل دوران دوونین به 3 گروه تکامل می یابند:

1-پالئونیسکوئیدها

2-ماهیان شش دار (مثلا نئواستراتوس neostratus)

3- ماهیان باله گوشتی (crossopetrygians ) که به آن سلکانت(celecanth) هم گفته می شود.

در اواخر دوران دوونین ماهیان باله گوشتی(crossopetrygians) یعنی تقریبا 370 میلیون سال پیش به جانوری تبدیل می شوند به اسم tiktaalik ( این جانور به جای دو اندام حرکتی جلویی دارای دست مانند دوزیستان است و به عنوان اندام های حرکتی عقبی دارای باله ی لگنی است) که امروزه آن را حلقه ی حد واسط بین ماهیان و دوزیستان می دانند (دانشگاه شیکاگو 2004).

تغییرات ایجاد شده در تبدیل ماهیان به دوزیستان عبارتند از:

- پیدایش تنفس زبانی حلقی

- تبدیل قلب 2 حفره به 3 حفره ای

- تغییرات سینوس سیاهرگی(سینوس کوویه)

-افزایش جفت اعصاب مغزی(تا 10 جفت)

-پیدایش شش و ......

دوزیستان (amphibians): همون طور که گفتم دوزیستان برای اولین بار در 370 میلیون سال پیش به وجود آمدند. اولین جانورانی که دارای قلب 3 حفره ای بودند و دارای متامورفوز شدند و یا دارای جدایی مکانیکی بودند دوزیستان بودند.

خلاصه ای از روند تکامل تا دوزیستان

crossopetrygians-->tiktaalik-->amphibians-->labyrinthodontia -->cotylosauria

دیرین شناسان معتقدند که چون ماهیان باله گوشتی اولیه یا همون crossopetrygianها زوج تنفسی بودند این توانایی را داشته اند که برای مدت کمی در خشکی بمانند به همین علت در روند تکامل برای رفتن از یک تالاب به تالاب دیگه رفته رفته اندام های حرکتی جلویی به علت تقویت عضلات اسکلتی به دست تبدیل شدند و باله های لگنی هم رفته رفته به پا تبدیل شدند. (کالبد شناسی مقایسه ای مهره داران)

خلاصه ای از رده بندی دوزیستان:

فرمانرو: جانوران شاخه cordata(طنابداران)

رده: دوزیستان راسته بندی

amphibian -1: راسته ی اول امروزه کاملا منقرض شده اند. (و البته جد خزندگان امروزی هستند!)

2-lepospondilians که کاملا منقرض شدند.

دوزیستان امروزی همه از راسته ی سوم هستند.

3-lissamphibians

دوزیستان امروزی(lissamphibians) در 3 زیر راسته ی زیر قرار می گیرند:

1-دوزیستان بدون دم ( salientia یا anura ) قورباغه ها و وزغ های امروزی

2-دوزیستان دمدار(coadata) مثل salamanders یا همون سمندر های امروزی

3-دوزیستان بدون دست و پا(apoda) :کورکرم ها یا همون سیسیلین ها

ویژگی های عمومی دوزیستان: