دلار 1200 تومان میشود؟!
هفته گذشته یک دادگاه اتحادیه اروپا رای به لغو تحریم بانک مرکزی داد. خیلیها با این حکم دادگاه اتحادیه اروپا خوشحال شدند و حتی برخیها به یاد ایام قبل از وضع تحریم ها افتادند؛ روزهایی که دلار 1200 تومان بود و این همه تورم نبود. اگر تحریم بانک مرکزی ایران به طور کلی لغو شود آیا میتوان به بازگشت روزهای خوب اقتصاد امیدوار بود؟ روزگاری که ارزش پول ملی ایران این قدر کم نبود؟
با وجود حکم دادگاه اروپایی برای لغو تحریم علیه بانک مرکزی ایران به احتمال بسیار زیاد اتحادیه اروپا درخواست تجدیدنظر به دادگاه ارائه خواهد کرد و یا بهانه جدیدی برای تحریم دوباره پیدا خواهد کرد اما اگر مذاکرات سیاسی بتواند این دستاورد اقتصادی یعنی لغو تحریم بانک مرکزی را داشته باشد میتوان روی منافع بسیار زیاد آن حساب ویژهای باز کرد. تحریم بانک مرکزی از سوی اتحادیه اروپا عواقب گوناگونی را برای اقتصاد ایران در پی داشته است. یکی از مهمترین عواقب تحریم بانک مرکزی ایران از سوی اتحادیه اروپا، «انسداد داراییهای بانک مرکزی در اتحادیه اروپا» بوده است. بهطور کلی انسداد داراییها عبارت است از ممنوعیت معامله با وجوه و منابع اقتصادی متعلق به اشخاص مشمول تحریم یا وجوه و منابع اقتصادی که تحت تملک یا کنترل اشخاص مذکور قرار دارند. البته باید تاکید کرد که مسدود کردن داراییها به هیچ وجه بر مالکیت داراییها تاثیر ندارد و صرفا جابهجایی و نقل و انتقال داراییهاست که در این تحریمها منع میشود. فرض کنید تحریمهای بانک مرکزی به اتمام برسد؛ قطعا اولین تاثیر این رویداد تاثیر پذیری جو روانی بازار خواهد بود. به طور طبیعی پس از لغو تحریم بانک مرکزی ایران فرآیند انتقال ارز به کشور قدری تسهیل می شود ولی بیش از آنکه این موضوع برای صرافان بازار تهران اهمیت داشته باشد، جو روانی ناشی از انتشار این خبر وضعیت بازار را تغییر می دهد. لغو برخی از تحریم ها طی یکسال و نیم گذشته به طور متوسط 2.6 درصد در کاهش قیمت دلار موثر بوده است. برهمین اساس ماجرای لغو تحریم بانک مرکزی نیز می تواند، در بهبود شرایط بازار موثر باشد.
در مواردی که داراییهای بانک مرکزی ایران مسدود شد، با توجه به اینکه بانک مرکزی ایران در تامین مالی تجارت خارجی نقش مهمی داشته است، باعث شد که در مسیر قراردادهای تجاری مانند «تجارت مواد خوراکی»، «تجهیزات پزشکی»، «محصولات کشاورزی» و سایر موارد مشکلاتی بهوجود آید
رای که دادگاه اروپایی صادر کرده بدوی است واتحادیه اروپا میتواند درخواست تجدیدنظر بدهد اما بسیاری از فعالان بازار براین باورند که همین خبر نیز در جهت یابی آینده بازار میتواند موثر باشد. بررسی ها نشان می دهد پس از هر دوره انتشار اخباری در مورد لغو تحریم ها قیمت دلار در بازار داخلی حداقل 2 درصد کاهش داشته است. پیش از آن در سال های 1388 تا 1391 و پس از انتشار اخباری در مورد افزایش تحریم ها قیمت دلار بین 4 تا 6 درصد رشد را تجربه کرده بود.
برآوردها نشان می دهد حدود 10 میلیارد دلار از دارایی های ایران در اتحادیه اروپا بلوکه شده است. برآورد شده حدود 80 تا 100 میلیارد دلار دارایی بانک مرکزی ایران در حسابهایی خارج از کشور بلوکه شده است. عمده این پول در چین و هند غیرقابل دسترسی مانده است. بخشی از این داراییها (2/4 میلیارد دلار) در قالب توافقنامه ژنو به حساب بانک مرکزی واریز شده است. تحریمهای اتحادیه اروپا باعث شده بود دسترسی ایران به سیستم نقل و انتقالات مالی بینالمللی-سوئیفت- نیز قطع شود. از سوی دیگر تحریمهای اتحادیه اروپا باعث شده بود که کلیه فعالیتها اعم از نقل و انتقال و مالکیت دارایی در حوزه یورو، با مشکل روبهرو شود. به بیان دیگر، هنگامی که تحریمی از سوی اتحادیه اروپا وضع میشود، نمیتوان هیچ دارایی از جنس یورو نگه داشت؛ زیرا اگر قرار باشد در قلمرو اروپا تسویه شود، این امر با مشکل روبهرو خواهد شد. اما عواقب تحریم بانک مرکزی از موارد مذکور نیز گستردهتر بوده است. در مواردی که داراییهای بانک مرکزی ایران مسدود شد، با توجه به اینکه بانک مرکزی ایران در تامین مالی تجارت خارجی نقش مهمی داشته است، باعث شد که در مسیر قراردادهای تجاری مانند «تجارت مواد خوراکی»، «تجهیزات پزشکی»، «محصولات کشاورزی» و سایر موارد مشکلاتی بهوجود آید.
در صورتی که تحریم های بانکی و بخصوص تحریم بانک مرکزی به صورت قطعی لغو شود، امکان افزایش فعالیت های تجاری در کشور ایجاد می شود. در این شرایط از طریق افزایش میزان صادرات و همچنین ورود بیشتر ارزهای خارجی به کشور، قیمت دلار و یورو در بازار قدری تعدیل می شود. پیش از این نگرانی ها در مورد سرنوشت مذاکرات هسته ای موجب شده بود تا قیمت دلار و یورو در بازار تهران روند صعودی را پیش گیرند و حتی به مرز 3هزار و 215 تومان نیز نزدیک شوند. در صورتی که از نیویورک نیز اخباری امیدوار کننده در مورد مذاکرات به تهران منتقل شود، قیمت دلار در بازار با کاهش مواجه می شود. دولت پیش از این اعلام کرده بود، موفق شده است طی مدت یکسال قیمت دلار را نزدیک به 3 درصد کاهش دهد.
هفته گذشته تنها جو روانی ناشی از بروز اختلافاتی جدید در مذاکرات هسته ای منجر به رشد قیمت دلار از 3هزار و 150 تومان به 3 هزار و 215 تومان شد. در صورتی که روند مذاکرات به سمت مثبت حرکت کند، وضعیت بازارهای مالی دیگر مانند بورس نیز بهبود پیدا می کند. صنایع کشور به شدت به روابط بین المللی وابسته هستند. برهمین اساس طی یک ماه گذشته و پس از بروز بن بست نسبی در مذاکرات بورس تهران نیز با افت شاخص بین یک هزار و 500 تا 2 هزار واحدی ماهیانه و نوسان نزولی 400 تا 500 واحدی روزانه مواجه بود. انتشار اخبار امیدوارکننده از مذاکرات هسته ای و بخصوص خبر لغو تحریم های بانک مرکزی ایران در اروپا می تواند روند حرکتی شاخص کل بازار سرمایه را تغییر دهد.
همچنین با کاهش احتمالی قیمت دلار در بازار، بهای سکه و طلا نیز کاهش پیدا می کند. بررسی ها تایید می کند سرمایه گذاری در بازار دلار طی 5 ماه گذشته با سود نزدیک به 3 درصدی همراه بوده است ولی در صورت آغاز حرکت نزولی و کاهش معنادار قیمت دلار، سرمایه های خرد مردم به سمت بازارهای مالی دیگر مانند بورس و بانک ها هدایت می شود. همین جریان نیز روند کاهشی قیمت دلار را تشدید می کند اما نباید انتظار داشت که نرخ دلار به سال 1390 یعنی 1000 تا 1200 تومان بازگردد.
محسن جندقی
بخش اقتصاد تبیان
مطالب مرتبط: