دفاع مقدس و کتاب های درسی
موضوع ورود ادبیات دفاع مقدس به کتابهای درسی، فعالان این حوزه ادبی را به اظهار نظر واداشته است. در اینجا نظر تعدادی از آنان را می آوریم.
سید قاسم یاحسینی: به باور من به دلیل اشباع فضای فكری – تبلیغاتی از جنگ تحمیلی، نوعی دلزدگی در جوانان نسبت به سالهای دفاع مقدس ایجاد شده كه شاید عامل اصلی آن كثرت و وفور بیاندازه برنامههای تبلیغاتی از كانالهای مختلف ملی و محلی است.
نویسنده كتاب «پنهان زیر باران» با بیان اینكه در بسیاری از موارد، آنچه وفور پیدا میكند بیارزش میشود اظهار کرد: باید بسیار درباره ارائه ارزشهای دفاع مقدس به نسل جوان دقت كنیم. اگر بدون كار كارشناسی صرفاً بخواهیم انبوهی از اطلاعات را به آنها بدهیم، موجب میشویم كه آنها نسبت به این موضوعات اشباع شوند و دیگر كنجكاوی نداشته باشند كه خودشان بخواهند به سراغ این موضوعها بروند.
با توجه به این موضوع، باید دقت كنیم كه اگر مفاهیم دفاع مقدس را به صورت ناجذاب و صرفاً هیجانی وارد كتابهای درسی كنیم و برای آن نمره هم در نظر گرفته شود، ممكن است تاثیر معكوسی به جا بگذارد.
اگر رویكرد نو و مدرنی برای واردكردن ادبیات پایداری به كتابهای درسی به كار بگیریم میتواند قابل دفاع باشد اما ادبیات تبلیغی فایدهای نخواهد داشت و اثربخش نیست.
هر سنی نیازهای خاص خودش را دارد و باید با توجه به نیازهای گروه هدف و كسانی كه مخاطب هستند، مطالب به صورت تخصصی آماده شود بنابراین تاكید میكنم كه باید درباره مقوله مهم و ارزشمندی مانند انعكاس دفاع مقدس در كتابهای درسی، بسیار دقت شود و از روی هیجان این اتفاق نیفتد.
*
حمیدرضا شكارسری، شاعر و منتقد ادبی نیز، با اشاره به فاصله زمانی كه از سال های درخشان و باشكوه دفاع مقدس گرفتهایم، اظهار كرد: خواه ناخواه با گذشت این زمان از جنگ تحمیلی، خلق آثار ادبی درباره این حادثه عظیم، از سال های اولیه آن متفاوت می شود.
هرچند همیشه آثار بزرگ درباره حوادث عظیمی مانند جنگها، نهضتها و انقلابها سالها بعد از آن رخداد پدید آمدهاند اما باید بپذیریم كسانی كه درك زیستی از این واقعه را داشتهاند بهتر توانستهاند آن را در قالب اثری هنری به ظهور برسانند.
شكارسری با تاكید بر این كه سفر به مناطق جنگی میتواند برای هنرمندان آن سالها را زنده كند، گفت: سفرهای شاعران و نویسندگان به مناطق جنگزده میتواند به خلق آثار ادبی منجر شود اما نكته اینجاست كه این سفرها تنها میتوانند به تحریك احساسات منجر شوند و با گذشت سه دهه از دوران دفاع مقدس نیاز به آثار صرفاً احساسی و عاطفی نداریم.
اگر این سفرها برای هنرمندان با اندیشه و اطلاعات و علم به رخدادهای آن دوران همراه شود، میتواند بیشتر مفید باشد. شاعران و نویسندگانی كه به مناطق جنگی سفر میكنند باید به لحاظ علمی و دانش حمایت شوند و بنابراین بعد از این سفرها نیاز است كه به منابع مختلف و اسناد آن سال ها دسترسی داشته باشند.
باید از آثار حسی و عاطفی در زمینه دفاع مقدس فاصله گرفت؛ چرا كه مخاطب امروز نیازی به عواطف سالهای اولیه دفاع مقدس ندارد و در آن موقعیت زمانی هم نیست. اگر هم نیاز به چنین فضاهایی باشد، ارگانها و فضاهای دیگر فرهنگی و دینی آن را انجام میدهند. شعر و هنر سطحش از این كه خود را به عواطف و احساسات تقلیل بدهد، بالاتر است و هنرمندان باید خود را به مراتب معرفتی، فكری و اندیشه مجهز كنند و به همین خاطرات بسنده نكنند.
*
ناصر فیض، شاعر و مدیر دفتر طنز حوزه هنری ، با اشاره به اهمیت آشنایی نسل جدید با ادبیات انقلاب و دفاع مقدس گفت: در تمام دنیا مطالبی را كه میخواهند در ذهن نسل جدید كاملاً ماندگار شود، در كودكی به آنها آموزش داده و تا بزرگسالی مرتباً آن را تكرار و كامل میكنند. با توجه به این موضوع، ما هم اگر میخواهیم فرهنگ دفاع مقدس و پایداری در نسل جدید نهادینه شود، باید آموزش را از مقاطع پایین تحصیلی شروع كنیم.
وی با اشاره به این كه دفاع مقدس تمام نشده است، گفت: ممكن است در مرزها به صورت فیزیكی با تهاجم دشمن مواجه نباشیم اما تهاجم فرهنگی كه بارها به آن اشاره شده وجود دارد و تا زمانی كه تهاجم هست، دفاع مقدس و تلاش برای حفظ ارزشها و آرمانها هم وجود دارد.
فیض همچنین تاكید كرد: این كه عدهای میگویند ادبیات انقلاب نداریم حرف كاملاً اشتباهی است؛ چرا كه ادبیات انقلاب و ادبیات دفاع مقدس، ساحت دارد، تعریف دارد، ارزش دارد و نمونههای درخشانی از آن را شاهدیم. با توجه به این موضوع، باید این ادبیات را در كتابهای آموزشی بگنجانیم و به شكل تحلیلی و پژوهشی به آن نگاه شود.
این شاعر كشورمان با بیان این كه این كار باید كارشناسی شود تا نتیجه مطلوب داشته باشد، گفت: وارد كردن ادبیات پایداری به كتابهای درسی اقدامی بسیار مفید و لازم است.
کاظم نظری بقا
اگر در هر مقطعی بتوان ادبیات دفاع مقدس را متناسب با آن گروه سنی وارد كرد، كار بزرگی است كه سبب ماندگاری فرهنگ پایداری میشود.وی در ادامه اظهار كرد: حتی به نظر من، نه تنها ادبیات دفاع مقدس باید به كتابهای درسی مقاطع مختلف مدارس وارد شود و یك واحد درسی شناخته شود، بلكه میتواند یك گرایش دفاع مقدس در ادبیات وجود داشته باشد. فرهنگ دفاع مقدس، قابل پژوهش و قابل دسترسی است. بنابراین علاوه بر جادادن آن در پایان نامهها، میتوان گرایش ادبیات انقلاب را ایجاد كرد تا صاحب نظرانی در این زمینه رشد پیدا كنند و اینچنین به تثبیت و تبیین مبانی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس بپردازیم.
این نویسنده با بیان این كه باید مراقب باشیم در این زمینه كوتاهی نكنیم، گفت: حوزه هنری سردمدار ادبیات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس است و كتابهای خوب و پرمخاطبی در این زمینه عرضه كرده است؛ اما باید نهادهای دیگر هم وارد عرصه شوند تا كشورهای دیگر مفاهیم مورد نظر خودشان را وارد ذهن نسل جدید ما نكنند و سبب فاصله گرفتن آنها از فرهنگ دفاع از مظلوم و حقمداری نشوند.
*
کاظم نظری بقا، شاعر و مدرس دانشگاه و کارشناس ادبیات دفاع مقدس گفت: اگر در هر مقطعی بتوان ادبیات دفاع مقدس را متناسب با آن گروه سنی وارد كرد، كار بزرگی است كه سبب ماندگاری فرهنگ پایداری میشود.
وی با بیان این كه این كار در كتابهای درسی كشورهای دیگر هم اتفاق میافتد، ادامه داد: برای مثال در كتابهای درسی آلمان، میبینیم كه مباحث جنگ جهانی مطرح شده و با نگرشی كه خودشان میخواهند این برهه تاریخ نشان داده شود، آن را به نسل جدیدشان معرفی میكنند.
نظری بقا اضافه كرد: ما هم باید این كار را انجام دهیم و با توجه به این كه هنوز فرهنگ مطالعه كتابهای غیردرسی، آن طور كه شایسته است جا نیفتاده، میتوان از طریق كتابهای درسی، كودكان، نوجوانان و حتی دانشجویان را با این فرهنگ آشنا كرد.
وی همچنین گفت: وقتی جوان امروز با مباحث جنگ آشنا نیست؛ یعنی این كه باید كارهای بیشتری انجام دهیم و هنگامی كه از پایه چنین آموزشهایی را شروع كنیم، ماندگاری بیشتری را شاهد خواهیم بود.
نظری بقا همچنین با اشاره به این كه باید یك تیم كارشناسی برای این كار ایجاد شود، گفت: در دروس مختلف از جمله ادبیات و علوم اجتماعی میتوان این مباحث را گنجاند؛ ضمن این كه حتی میتوان درسی را با نام انقلاب اسلامی ایجاد كرد كه با زبانی شیوا و رسا، هشت سال دفاع مقدس را به خوبی به نسل جدید نشان دهد.
وی همچنین گفت: حتی میتوان بخشهایی از كتابهای معروفی را كه در زمینه دفاع مقدس مطرح هستند در كتابها گنجاند تا نوجوان و جوان، با آن ادبیات آشنا شود و به سمت خرید آن كتاب و كتابهای مشابه برود.
منبع: ایبنا