بر غیر مسلمانان نیز انفاق كنید!
فایدهى انفاق به خودتان باز مىگردد و روح سخاوت را در شما زنده مىكند.
با انفاق از پیدایش اختلافات طبقاتى و انفجارهاى اجتماعى جلوگیرى شده و در جامعه ایجاد محبّت مىگردد. انفاق مایه محرومیّت شما نیست، بلكه سبب مصونیّت شماست.
لَیْسَ عَلَیْكَ هُداهُمْ وَ لكِنَّ اللَّهَ یَهْدِی مَنْ یَشاءُ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَیْرٍ فَلِأَنْفُسِكُمْ وَ ما تُنْفِقُونَ إِلاَّ ابْتِغاءَ وَجْهِ اللَّهِ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَیْرٍ یُوَفَّ إِلَیْكُمْ وَ أَنْتُمْ لا تُظْلَمُونَ (بقره ـ 272)
هدایت یافتن آنان بر عهده تو نیست، بلكه خداوند هر كه را بخواهد (و شایسته باشد) هدایت مىكند. و آنچه را از خوبىها انفاق كنید، به نفع خودتان است. و جز براى كسب رضاى خدا انفاق نكنید و (پاداش) آنچه از خوبىها انفاق كنید به طور كامل به شما داده خواهد شد و بر شما ستم نخواهد شد.
در تفسیر مجمع البیان و كبیر فخر رازى، شأن نزول هایى براى آیه ذكر شده است كه از مفاد آنها بر مىآید كه مسلمانان در انفاق به فقراى مشرك و غیر مسلمان شك داشتند، وقتى از رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله پرسیدند، این آیه نازل شد.
ضمناً در سیرهى عملى پیامبر اكرم صلى اللَّه علیه و آله و اهل بیت او علیهم السلام نمونههاى زیادى از كمك به غیر مسلمانان مشاهده مىشود كه حتّى براى كسانى كه به آن بزرگواران ناسزا مىگفتند و یا حقّ آنان را غصب كرده بودند، دلسوز و خیرخواه بودند.
نکات آیه:
1ـ اثر انفاق در زندگى انفاق كنندگان
جمله "وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَیْرٍ فَلِأَنْفُسِكُمْ" مىگوید منافع انفاق به خود شما بازگشت مىكند و به این وسیله انفاق كنندگان را تشویق به این عمل انسانى مىنماید.
مسلّماً انسان هنگامى كه بداند نتیجه كار او به خود او باز مىگردد، بیشتر به آن كار علاقمند خواهد شد.
ممكن است در ابتدا چنین به نظر برسد كه منظور از بازگشت منافع انفاق به انفاق كننده، همان پاداش و نتایج اخروى آن باشد.
البته این معنى صحیح است ولى نباید تصور كرد كه سود انفاق تنها جنبه اخروى دارد، بلكه از نظر این دنیا نیز به سود آنها است هم از جنبه "معنوى" و هم از جنبه "مادى".
از نظر معنوى، روح گذشت و بخشش و فداكارى و نوع دوستى و برادرى را در انفاق كننده پرورش مىدهد و در حقیقت وسیله مؤثّرى براى تكامل روحى و پرورش شخصیت اوست.
و اما از نظر مادى "افراد محروم و بینوا" در یك اجتماع، موجب انفجارهاى خطرناك مىگردد، همان انفجارهایى كه گاهى تمام اصل مالكیت را در خود فرو مىبرد و تمام ثروت ها را مىبلعد و نابود مىسازد.
انفاق فاصله طبقاتى را كم مىكند و خطراتى را كه از این رهگذر متوجه افراد اجتماع مىشود از میان مىبرد.
انفاق آتش خشم و شعلههاى سوزان طبقات محروم را فرو مىنشاند و روح انتقام و كینهتوزى را از آنها مىگیرد.
بنابراین انفاق از نظر "امنیت اجتماعى" و "سلامت اقتصادى" و "جهات مختلف مادى و معنوى" به سود انفاق كنندگان نیز هست.
2ـ - "وجه اللَّه" چه معنى دارد؟
"وجه" در لغت به معنى "صورت" است و گاهى به معنى "ذات" به كار برده مىشود.
بنابراین "وجه اللَّه" یعنى ذات خدا. انفاق كنندگان نظرشان باید ذات پاك پروردگار باشد، پس ذكر كلمه وجه در این آیه و مانند آن متضمن یك نوع تأكید است زیرا هنگامى كه گفته شود "براى ذات خدا" تأكید آن از "براى خدا" بیشتر است، یعنى حتماً براى خدا باشد و نه دیگرى.
به علاوه معمولاً صورت انسان شریفترین قسمت ظاهرى بدن اوست، زیرا اعضاى مهم بینایى و گویایى در آن قرار گرفته است به همین دلیل هنگامى كه كلمه وجه به كار برده شود شرافت و اهمیت را مىرساند، در اینجا هم "به طور كنایه" در مورد خداوند به كار برده شده است و در واقع یك نوع احترام و اهمیت از آن فهمیده مىشود، بدیهى است كه خدا نه جسم است و نه صورت دارد.
3ـ وظیفه مومنان در برابر غیر مسلمانان
آیه فوق مىگوید: همان طور كه بخشش هاى الهى و نعمت هاى او در این جهان شامل حال همه انسان ها (صرف نظر از عقیده و آیین آنها) مىشود، مومنان هم باید به هنگام انفاق هاى مستحبى و رفع نیازمندی هاى بینوایان در مواقع لزوم، رعایت حال غیر مسلمانان را نیز بكنند.
البته این در صورتى است كه انفاق بر غیر مسلمانان به خاطر یك كمك انسانى باشد و موجب تقویت كفر و پیشبرد نقشههاى شوم دشمنان نگردد، بلكه آنها را به روح انسان دوستى اسلام آگاه سازد.
4ـ ذکر یک شبهه
هدایت اقسام گوناگونى دارد. روشن است كه منظور از عدم وجوب هدایت مردم بر پیامبر این نیست كه او موظف به ارشاد و تبلیغ آنها نباشد زیرا ارشاد و تبلیغ، روشنترین و اساسىترین برنامه پیامبر است، بلكه منظور این است كه او موظف نیست كه آنها را تحت فشار قرار دهد و اجبار بر هدایت نماید.
پیامهای آیه:
1ـ از ایجاد فشار اقتصادى و ترك انفاق، براى ایمان آوردن كفّار استفاده نكنید. «لَیْسَ عَلَیْكَ هُداهُمْ»، «وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَیْرٍ فَلِأَنْفُسِكُمْ»
2ـ هدایت، توفیق الهى است كه تنها شامل دل هاى آماده مىشود. «یَهْدِی مَنْ یَشاءُ»
3ـ رسیدگى به محرومان، یك وظیفه انسانى است. پس بر غیر مسلمانان نیز انفاق كنید. «وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَیْرٍ فَلِأَنْفُسِكُمْ»
4ـ اسلام، مكتب انسان دوستى است و فقر و محرومیّت را حتّى براى غیر مسلمانان نیز نمىپسندد. «وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَیْرٍ فَلِأَنْفُسِكُمْ»
5ـ فایدهى انفاق به خودتان باز مىگردد و روح سخاوت را در شما زنده مىكند.
با انفاق از پیدایش اختلافات طبقاتى و انفجارهاى اجتماعى جلوگیرى شده و در جامعه ایجاد محبّت مىگردد.
انفاق مایه محرومیّت شما نیست، بلكه سبب مصونیّت شماست. «فَلِأَنْفُسِكُمْ»
6ـ جز براى خداوند انفاق نكنید. زیرا تمام فوائد و آثار این جهانى، دیر یا زود از میان مىرود، ولى اگر انفاق براى خدا باشد، تا ابد از بركات آن بهرهمند خواهید بود. «إِلَّا ابْتِغاءَ وَجْهِ اللَّهِ»
7ـ مال و دارایى خیر است. «ما تُنْفِقُوا مِنْ خَیْرٍ»
8ـ در انفاق دست و دل باز باشید. زیرا آنچه انفاق مىكنید، بدون كم و كاست باز خواهید گرفت. «یُوَفَّ إِلَیْكُمْ»
9ـ بهرهگیرى در قیامت، زمانى است كه هدف از انفاق تنها رضاى خدا باشد. «إِلَّا ابْتِغاءَ وَجْهِ اللَّهِ»، «یُوَفَّ إِلَیْكُمْ»
آمنه اسفندیاری
بخش قرآن تبیان
منابع:
تفسیر نور ج 1
تفسیر نمونه ج 2
مطالب مرتبط:
در هنگام انفاق مراقب توهّمات شیطانی باشیم!
