اولی‌های خجالتی (قسمت دوم)
در مقاله قبل نکاتی را درباره کودکان خجالتی برای والدین ذکر کردیم. حتماً اکثر معلمان نیز در طول خدمت خود با چنین دانش آموزانی برخورد می‌کنند؛ مشکل خجالت و گوشه گیری کودکان با سکون، سکوت، غمگینی و در خود فرورفتگی و انزوا همراه است. این رفتارها سازگاری کودک را با مشکلات زیادی مواجه می‌سازد و برای زندگی سایر اشخاص که به نوعی با وی در تماس هستند، عامل مزاحمی به حساب می‌آید.
ویژگی‌های دانش آموزان خجالتی:
اگر چنین بچه‌هایی مجبور به شرکت در کار جمعی باشند، گوشه‌ای کزکرده، با کسی حرف نمی‌زنند و گاه از شدت ناراحتی ناخن‌های خود را می‌جوند. رفتار چنین بچه‌هایی همواره با شک و تردید همراه است. محیط مدرسه برای بچه‌هایی که خجالتی هستند عجیب و غریب و فعالیت‌های آن برایشان گیج کننده است. این‌گونه کودکان در پاسخ دادن به سوال‌های کلاس درس مردد هستند، اکثراً در انتهای کلاس می‌نشینند، غالباً ترجیح می‌دهند در گوشه‌ای به تنهایی بازی کنند و از گروه‌های دانش آموزی کناره گیری می‌نمایند.
دشواری دیگر چنین کودکان انزواطلبی احساس نیاز رفتن به دستشویی است، زیرا می‌ترسند برای رفتن به دستشویی از معلم اجازه بگیرند و گاهی معلم اجازه نمی‌دهد. این دسته از کودکان گاهی موقع حرف زدن دچار دشواری‌هایی می‌گردند، از ترس این که نتوانند منظور خود را شرح دهند، به لکنت زبان دچار می‌شوند. این نقص بیشتر در مقابل کسانی مطرح می‌گردد که دانش آموز از قضاوت وی بیمناک است.
البته حرف زدن با کسی که مورد اطمینان چنین کودکانی می‌باشد و به آن‌ها محبت دارد برایشان آسان است. معلمان گاهی دیده‌اند که وقتی کودک کمرو مورد پرسش قرار می‌گیرد، چنان دست و پایش را گم می‌کند که به ادعای خود سۆال را نشنیده است!
قبلاً گفتیم که والدین و اولیای مدرسه می‌توانند از بدو ورود کلاس اولی‌ها به آنان کمک نمایند تا با دوست یابی و شرکت در فعالیت اجتماعی خجالت را قبل از آنکه برایشان تبدیل به عادت شود کنار بگذارند. در این نوشتار نیز، نکاتی که معلمان باید درباره چنین دانش آموزانی به کار گیرند بیان می‌شود:
چند پیشنهاد برای معلمان:
- سعی کنید علت اصلی کمرویی و کناره گیری دانش آموز را پیدا کنید. از یادداشت‌های روزانه، نمایش، ایفای نقش، جملات ناتمام، قصه گویی یا مشاوره استفاده نمایید تا کودک را بهتر بشناسید. بچه‌ها اغلب احساسات خود را در این‌گونه فعالیت‌ها واضح بیان می‌کنند.
- از کودک خجالتی بخواهید که به دانش آموز دیگر، در نقش یک معلم کمک کند. برای جلب اعتماد وی برای ایجاد یک ارتباط خوب تلاش کنید. او را در فعالیت‌های گروهی درگیر سازید. یک کودک خجالتی بیشتر دوست دارد در گروه‌های کوچک صحبت کند. گاهی نیز او را برای انجام کارهای خاص با دانش آموزان دیگر همراه سازید.
- به کودک خجالتی مسئولیت‌های مختلفی واگذار کنید؛ مانند انتقال پیام‌ها به دفتر مدرسه، کمک به دفتردار و مسئولان مدرسه، تدارک وسایل کلاس و ...از واگذاری کارهای سخت به او، همچنین کارهای اجرایی و نمایشی مانند صحبت کردن در مقابل کلاس که کودک را دستپاچه می‌کند خودداری نمایید.
- از کارهایی که دانش آموز خجالتی دوست دارد و قادر به انجام آنست از قبیل شرکت کردن در گروه دوستان یا بازی و... فهرستی تهیه کنید و به کودک فرصت دهید تا یکی از کارها را انتخاب کند و برای رسیدن به هدف شایستگی خویش را نشان دهد.
- با صحبت کردن در مورد کمرویی و گوشه گیری آن‌ها را ناراحت نکنید؛ بلکه یک روش مناسب برای تشویق چنین دانش آموزانی شرکت در پرسش و پاسخ کلاسی با کودک است. در این روش دانش آموز و معلم قبلاً سوال و جواب را تمرین کرده‌اند، سپس زمانی که معلم کودک را پای تخته فرا می‌خواند، او حس می‌کند که این فعالیت (پرسش و پاسخ) راحت و آسان است و اعتماد به نفس پیدا می‌کند.
- برای آموزش کودک کمرو از روش «ابراز وجود» استفاده کنید و خود پنداری مثبت را در وی تقویت نمایید. از کودک بخواهید موقعیت‌هایی را که دوست دارد در آن‌ها مۆثر باشد و راه‌های تماس برای برخورد با هر موقعیتی را بررسی کند، سپس طبق برنامه‌ای تعیین شده با او کار کنید.
نتیجه گیری:
آخرین کلام این که علاوه بر نکات بیان شده، معلمان قادرند با استفاده از راه کارهایی که اجرای آن‌ها نسبتاً راحت است، با عنوان راهنمای سودمند دانش آموزان، به طور قابل ملاحظه‌ای به کودکان خجالتی و گوشه گیر کمک کنند. این راه کارها عبارتند از: فراهم ساختن حمایت، تقویت اعتماد به نفس، تشویق و ایجاد فرصت‌های گسترش اعتماد، راحتی در کلاس درس برای دانش آموزان خجالتی، تذکر صمیمانه، برقراری ارتباطات پیشرفته‌ی کلامی و غیرکلامی، اداره‌ی محیطی برای بهبود تمرکز، جلوگیری از حواس پرتی و...
مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: مریم عرفانیان
تنظیم: علی سرمدی
